Doctor Who - Boom: suspense en maatschappijkritiek vormen samen een boeiend geheel
De terugkeer van Steven Moffat naar Doctor Who brengt opnieuw een uniek kernconcept met een aantal interessante ideeën naar de serie, die samen een ijzersterke aflevering vormen. Dit artikel bevat spoilers voor de aflevering Boom.
De Doctor en Ruby zijn, om redenen die niet nader worden toegelicht, aanwezig op een slagveld in een oorlog. Je vraagt je af waarom hij haar meeneemt naar een oorlog, maar later wordt duidelijk dat ze wellicht niet op de hoogte waren van de oorlogstoestand van Kastarion 3, een planeet zonder bewoners. Het tweetal was waarschijnlijk gewoon op deze planeet om te genieten van dat prachtige uitzicht - meer dan eens dacht ik 'kon ik deze aflevering maar in een bioscoop bekijken' door die blik op de hemel boven deze planeet.
Het is een bewezen concept in het vertellen van verhalen, vooral in tv-series: beperk je personages op een bepaalde manier, zet ze vast, soms letterlijk, en vertel het verhaal in deze beperkte setting. In dit geval: zorg ervoor dat de Doctor niet als een spring in 't veld kan blijven ronddartelen en zelfs niet te enthousiast kan bewegen, maar laat hem, laat de acteur die hem speelt, binnen die beperkte ruimte wel duidelijk maken dat de Doctor altijd zichzelf zal zijn. En voor wie niet allang overtuigd was van Nucti Gatwa als de Doctor is er deze aflevering: bijna de gehele speelduur moet hij stil staan, kan hij alleen acteren met zijn gezicht en stem en toch weet hij hierin de diepte te tonen die we inmiddels al van het personage kennen. Gatwa's Doctor, zoals de Doctors vóór hem, is gefocust, kan zich kalm houden, maar weet zijn emoties niet geheel te onderdrukken als zijn companion in gevaar komt, of dreigt te komen. Of lijkt te sterven, zoals hier heel even het geval was.
Want wat was hier nou eigenlijk aan de hand? Een oorlog tussen een leger en 'hun eigen hardware', zoals de Doctor het omschreef, waarbij landmijnen én de veldambulances ervoor dienen om voldoende slachtoffers te maken om de oorlog gaande te houden. Steven Moffat, die van 2010 t/m 2017 aan het roer stond van Doctor Who en in de jaren daarvoor ook al geprezen werd om afleveringen als Blink en The Empty Child, rijgt in Boom een aantal typische Moffat-ideeën aan elkaar, te beginnen met hoe een samenleving zich zo makkelijk laat onderwerpen aan kapitalisme. Het bedrijf achter de mijnen, de ambulances en vast ook alle andere wapens heeft een slim bedrijfsmodel: zorg ervoor dat er een oorlog ontstaat zodat ze daar hun producten aan kunnen leveren, en hou die oorlog kunstmatig in stand zodat je nooit meer hoeft te stoppen met leveren. Het idee werkt omdat je je, de situatie rondom de Doctor beziend, zomaar kunt voorstellen dat er een bedrijf op onze planeet is dat, gegeven de kans, precies hetzelfde zou doen. Dat de wapenfabrikant hier Villengard heet onderstreept alleen maar verder dat zij, als voetsoldaat van het kapitalisme, de schurk van de aflevering zijn.
Maar daar stopt Moffat niet. Hij begint, nog in de cold open, met het terugbrengen van het Anglicaanse leger, de religieus georiënteerde soldaten zoals we die ook zagen in The Time of Angels of A Good Man Goes to War (in het tweede geval droegen ze zelfs dezelfde naam, wat een connectie tussen de afleveringen legt). Veel hoeft niet meer gezegd te worden over hoe dit het concept van een heilige oorlog aanstipt, de functie van religie als brandstof voor oorlogsvoering of het blind volgen van een ideologie tot de dood erop volgt, maar Moffat onderstreept, én nuanceert, de nutteloosheid van het geloof.
Een punt dat Moffat wat sterker maakt is het gevaar van kunstmatige intelligentie, en in combinatie daarmee, algoritmes. Die laatste grijpen op ons dagelijks leven in via social media; ze bepalen welke berichten we zien en dus wat voor informatie we krijgen, waarmee ze net zo schadelijk zijn voor een samenleving als religie. Hier zijn ze vooral in gebruik als redeneringsmechanisme voor de AI: mag deze soldaat blijven leven of gaan we zijn leven vroegtijdig beëindigen? Is deze persoon een bedreiging voor het voortbestaan van de oorlog? De soldaten worden door een kapitalistisch algoritme in een oorlog gestort en door algoritmes in de oorlog gehouden: er komt geen mens, en dus geen menselijkheid, aan te pas. Zelfs de 'ambulance' (oh, hallo Susan Twist, wat leuk je weer te zien) ontbeert alle medeleven.
Het feit dat Boom leunt op een aantal elkaar complementerende ideeën maakt dit verhaal al redelijk overtuigend, maar waardoor het echt een hoger niveau bereikt is de spanning, de suspense die wordt gecreëerd door de Doctor in direct levensgevaar te brengen. Het werkt, zelfs al weet elke kijker dat er heus niets gaat gebeuren. En zelfs al is de werking van de landmijn wat ongeloofwaardig. De bom gaat niet meteen af, want er moet zogenaamd eerst vastgesteld worden of er wel een levensvorm op de mijn staat. Hoe meer tijd er verstrijkt, hoe minder aannemelijk het is dat zo'n slimme mijn niet allang moet hebben besloten dat de Doctor een bruikbaar explosief is. Zeker als de Doctor op een gegeven moment begint op te lichten (lang nadat hij al diverse malen best wel wat bewegingen heeft gemaakt) lijkt de mijn nog niet te hebben besloten tot explosie over te gaan. Het hele spanningsveld van de aflevering valt in duigen door te veel in deze theorie te prikken, dus misschien moeten we dit maar voor waar aannemen, maar ijzersterk is het niet. De aflevering zelf daardoor overigens niet minder.
De situatie rondom de Doctor gaf Ruby de kans om zich als een companion te gedragen zoals we bij haar voorgangers gezien hebben: altijd aan de zijde van de Doctor, dapper, met gevaar voor eigen leven en de 'bevelen' van de Doctor negerend in zijn eigen belang. Wat dat betreft was deze aflevering ergens wel een beetje generiek: dit had heus wel een aflevering met Rose of met name Clara kunnen zijn en als je erover nadenkt is het niet ondenkbaar dat één van de voorgaande Doctors hier niet ook een mooie acteerprestatie neer had kunnen zetten. Maar wat weg was gevallen in het geval van een andere companion was dat kleine stukje hoop, dat ene moment waarop Ruby dacht meer over haarzelf te weten te komen. Waarom we allemaal, met haar, hoopten dat de ambulance ons wel even kon vertellen wie haar familie was, drieduizend jaar in de toekomst op een verre planeet? Nou, omdat die ambulance blijkbaar haar naam wist natuurlijk. Moeten we daar iets achter zoeken? Weet Villengard gewoon alles van iedereen of is Ruby op de één of andere manier zo bijzonder dat haar naam in het jaar 5087 nog steeds ergens opgeslagen staat?
In termen van de langere verhaallijn rondom Ruby en de Doctor voor dit seizoen; de sneeuw van Ruby Road kwam hier weer voor, net als vorige week, maar veel meer werd er niet over duidelijk. Het lijkt erop dat de Doctor deze keer wél het gezicht van Susan Twist kon zien, dus het wordt blijkbaar geen running gag dat hij haar steeds net mist. En voor wat betreft het volgende seizoen: Mundy werd gespeeld door Varada Sethu, die onlangs nog werd aangekondigd als een companion voor de Doctor in seizoen 2. Of ze hetzelfde personage speelt, daarover is Russell T Davies nog bewust vaag.
