Doctor Who - The Star Beast: de Doctor is terug in een nostalgisch, maar toch vernieuwend, avontuur

De terugkeer van een bekend gezicht in de rol van de Doctor, een bekend gezicht als zijn companion en een bekende naam als showrunner blijkt in The Star Beast, de eerste van drie jubileumspecials, een succesvolle combinatie om de verjaardag van Doctor Who te vieren en een nieuw tijdperk in te luiden. Dit artikel bevat enkele kleine spoilers voor deze aflevering.

Fans van Doctor Who - we noemen onszelf Whovians - moeten soms bijzonder lang wachten tussen het verschijnen van nieuwe afleveringen. Toen de serie in 2005 terugkeerde van een pauze van 16 jaar (na de annulering in 1989 en op een Amerikaanse vervolgpoging in 1996 na duurde een herstart tot het begin van deze eeuw) konden kijkers vier jaar lang rekenen op jaarlijks een nieuw seizoen van dertien afleveringen, plus een bonusaflevering met Kerstmis.

Daarna kwam de klad er een beetje in. Het aanstaande vertrek van showrunner Russell T Davies en hoofdrolspeler David Tennant zorgde ervoor dat in 2009 slechts een handjevol afleveringen verscheen, met steeds maanden wachttijd tussendoor. Hoewel Davies' opvolger Steven Moffat in 2010 met een nieuw, compleet seizoen (en een kerstspecial) kwam, begon hij daarna te experimenteren: seizoenen 6 en 7 werden in twee stukken gebroken, waarbij seizoen 7 werd verdeeld over twee jaar. Dat tweede jaar, 2013, kende een gat van een half jaar tussen het seizoen en The Day of the Doctor, de jubileumspecial waarin het vijftigjarig bestaan werd gevierd. Na een kerstspecial in december duurde het vervolgens weer tot augustus 2014 voordat een achtste seizoen verscheen. 

En zo was er steeds wel ergens een maandenlange periode waarin Whovians geduldig wachtten tot er weer iets nieuws verscheen: 2016 had slechts één aflevering (de kerstspecial), net als 2019 (een nieuwjaarsspecial) en in 2021 duurde het reguliere seizoen slechts zes weken. Vorig jaar, tenslotte, was een herhaling van 2009: zowel showrunner Chris Chibnall als hoofdrolspeler Jodie Whittaker waren op weg naar de uitgang en kijkers moesten het doen met drie specials, waarvan de laatste, The Power of the Doctor, dertien maanden geleden verscheen.

Toen Russell T Davies het stokje weer van Chibnall overnam kondigde hij gelukkig aan dat hij geen 'gap years' meer wilde hebben. Hij lijkt de daad bij het woord te voegen: terwijl fans sinds oktober 2022 zaten te wachten op de terugkeer van David Tennant in de aflevering die dit weekend is uitgezonden, is er al een compleet, achtdelig, seizoen met nieuwe hoofdrolspeler Ncuti Gatwa geproduceerd en de opnames voor een tweede seizoen zijn inmiddels in volle gang. Dat verzekert ons nu al van verse seizoenen in 2024 en 2025, en dan hebben we het nog niet eens over het feit dat er spin-off series zullen verschijnen. De productie werkt alvast vooruit, zodat we een vaste stroom nieuwe afleveringen kunnen verwachten (zij het in een lager aantal).

Het is vorige week week tien jaar geleden dat The Day of the Doctor werd uitgezonden (en in bioscopen werd vertoond), en dus zestig jaar geleden sinds BBC-kijkers voor het eerst kennis maakten met William Hartnell als de mysterieuze tijdreiziger die zichzelf alleen maar voorstelt aan anderen als de 'Doctor'. Om precies te zijn was dat afgelopen donderdag, ook wel Doctor Who Day genoemd. Een mooi moment om een nieuw jubileum te vieren, en dat gebeurt nu niet met één, maar drie specials.

De eerste van de drie jubileumspecials kent naast de terugkeer van David Tennant als de Doctor ook die van Catherine Tate als Donna Noble. Beide zijn opvallende verschijningen: David Tennant was de actieve Doctor tot 2010 en keerde in 2013 terug naast de toen actieve Doctor (Matt Smith) voor het jubileum, maar is dit jaar ineens weer de lead van de serie. En Donna's afscheid was voor haar eigen veiligheid; een terugkeer van de Doctor in haar leven zou haar fataal worden.

Een stukje van dit mysterie, namelijk in welke hoedanigheid Tennants Doctor onderdeel zou zijn van deze specials, werd vorig jaar duidelijk, aan het einde van The Power of the Doctor, toen Jodie Whittakers Thirteenth Doctor ineens in David Tennant veranderde: de Fourteenth Doctor lijkt dus sprekend op de Tenth. Hoe dat kan wordt naar verwachting nog toegelicht, maar het is wel uniek: niet eerder speelde één acteur twee verschillende incarnaties van de Doctor (we rekenen hier niet mee dat Sylvester McCoy strikt genomen heel kort de Sixth Doctor heeft gespeeld). Het is een leuke vondst van schrijver Russell T Davies (RTD voor fans); niet alleen hoeft Tennant nu niet het verhaal te delen met ofwel Whittaker of de komende Doctor (Ncuti Gatwa), het dient ook nog eens als een leuke callback naar een nog altijd populaire versie van het personage uit de vorige periode dat RTD de touwtjes van de serie in handen had.

En natuurlijk helpt het feit dat Tennant op, eh, zichzelf lijkt met een terugkeer van Tenth Doctor-companion Donna Noble, die nu, vijftien jaar later, getrouwd is, een dochter heeft, zich niets meer herinnert van haar reizen met de Doctor maar toch het gevoel heeft dat ze iets mist. Alsof ze iets heel moois had, maar het is kwijtgeraakt, zo bekent ze in The Star Beast aan haar moeder Sylvia (Jaqueline King). Ergens in haar geheugen zingt haar verleden met de Doctor nog rond, zo blijkt later in de aflevering, wanneer ze hem uit het niets ineens de Doctor noemt, zonder dat hij zichzelf onder die naam had voorgesteld.

Het mooie hiervan is dat RTD de trouwe kijker beloont met de terugkeer van één van de meest populaire companions uit de serie, maar tegelijkertijd de aflevering opbouwt als een mooie instapper voor nieuwe kijkers: in korte gesprekken met de familie Noble-Temple of de UNIT-wetenschapper Shirley Bingham (Ruth Madeley) vertelt de Doctor net genoeg van zijn achtergrond om kijkers nieuwsgierig te maken naar vroeger, nostalgische gevoelens op te roepen of gewoon een klein beetje context te geven voor wanneer je al deze personages nog helemaal niet kent. Nostalgisch is ook RTD's verhaalstijl: een buitenaards wezen stort ter aarde, maar in no-time brengt hij iedereen, alien incluis, samen in een keuken en een huiskamer, waar de echte gesprekken worden gevoerd. De voor hem zo kenmerkende mix van het huiselijke, persoonlijke met het fantastische en buitenaardse is wat zijn versie van Doctor Who een hart en ziel geeft; het is waarom we zoveel zijn gaan geven om Rose, Martha en, inderdaad, Donna. En het is een warm bad voor vaste kijkers om hier weer in ondergedompeld te worden.

The Star Beast voelt bijna als een doodnormale, reguliere aflevering, waarin de Doctor gewoon een probleem moet oplossen met de hulp van een companion. In tegenstelling tot The Day of the Doctor, waarin Steven Moffat een laatste hoofdstuk gaf aan de mysterieuze Time War waar in de acht jaar ervoor regelmatig naar was verwezen, is deze special eigenlijk heel eenvoudig.

Behalve natuurlijk in hoe een companion die zich de Doctor niet meer mag herinneren toch weer terugkeert, of hoe de Doctor een bekend gezicht heeft teruggekregen. De verwachting is dat de gedaanteverwisseling van de Doctor in een volgende aflevering wordt verklaard en een diepere betekenis krijgt, maar Donna's 'metacrisis' wordt in deze aflevering netjes opgelost, in een serie sterke momenten waarin zowel RTD als castleden Tate en Tennant uitblinken. Het geeft ruimte aan Tate om in Donna de diepte te tonen die ze ook in 2008 liet zien: iemand die geeft om anderen (en nu met name haar dochter) en zonder blikken of blozen besluit haar leven te wagen, nee, met zekerheid op te geven om anderen te redden. Whovian-harten smelten en breken door Donna's besluit, maar ook door hoe Tennants gezicht laat zien hoe blij de Doctor is om zijn beste vriendin weer terug te hebben, ook al weet hij dat het maar voor kort is.

Natuurlijk laat RTD niet een geliefd personage terugkeren om haar meteen aan haar einde te brengen; ik betwijfel zelfs of het voor haar noodzakelijk is om te sterven in de derde special. Afhankelijk van hoe de invloed van de Toymaker heeft geleid tot de huidige versie van de Doctor en hoe de Fifteenth Doctor aan ons wordt geïntroduceerd (krijgen we straks twee Doctors tegelijk?) is er zelfs in de toekomst nog ruimte om Tennant en Tate nóg eens terug te laten keren. Maar voor nu voldoet het om Donna's metacrisis gewoon op te lossen met behulp van haar dochter Rose: ze delen de last en komen tot het inzicht dat ze de Time Lord-invloed gewoon los kunnen laten om daarmee zichzelf te redden. Laat het maar aan RTD over om een moeilijk probleem eenvoudig op te lossen. 

Deze jubileumspecial was nostalgisch in toon en personages, maar er was ook veel nieuws te zien. Het sterrenbeest uit de titel, the Meep, keerde na de introductie in 1980 in Doctor Who Weekly (tegenwoordig Doctor Who Magazine, een maandblad) nog een aantal keren terug in stripverhalen. Het prachtige ontwerp van de Meep en de vertolking door Miriam Margolyes van de eerst verlegen, schattige E.T.-achtige knuffel die blijkt een megalomane schurk te zijn smaakt naar meer; een terugkerende rol voor 'the Beep of all the Meeps', met de stem van Margolyes zou wat mij betreft welkom zijn. En gezien de verwijzing naar 'the boss' (wie, de Toymaker?) ligt er misschien al de intentie om het hier inderdaad niet bij te laten.

De nieuwe sonic screwdriver kan slimme displays maken, of krachtschilden. Misschien een beetje te fancy sci-fi voor een serie als Doctor Who, maar eigenlijk ook gewoon cool om te zien en als het niet te veel wordt ingezet als makkelijke probleemoplosser een leuke toevoeging. Het ontwerp van de sonic, dat deze zomer bekend werd toen deze in speelgoedvorm werd geïntroduceerd op Comic-Con, bevat elementen uit bijna alle eerdere varianten van het gereedschap; het is op zichzelf al het ideale kenmerk van een jubileumspecial.

Voor het ontwerp van de nieuwe TARDIS keert de serie terug naar zowel de klassieke serie als de herstart in 2005: wit en schoon overheerst in de algehele uitstraling, en de ruimte voelt weer als een grote, ronde grot zoals de TARDIS van Christopher Eccleston en David Tennant eruit zag. De set is wel, zo leken we op te kunnen maken uit achterdeschermen-beelden, weer aan één kant open, wat filmen vergemakkelijkt, maar mogelijk weer een eenzijdig perspectief geeft. Dat vorige TARDIS'en de camera helemaal rond konden laten gaan gaf de ruimte een meer realistisch gevoel. Hopelijk is mijn indruk hierin verkeerd. Maar het uiterlijk van deze console room is wel indrukwekkend: het is een hoge, diepe ruimte vol met plek om rondjes te rennen (mooi gedemonstreerd door Tennant, naar een idee van regisseur Rachel Talalay). Prachtig ook dat die hele ruimte, met tientallen individueel aangestuurde lampen, een volledig praktische set is. In het afgelopen jaar ging het gerucht dat productiehuis Bad Wolf voor Doctor Who gebruik zou gaan maken van de Volume, de virtuele studio waar ook Star Wars-series en Marvelifilms gebruik van maken, maar als ze dat inderdaad doen, dan gelukkig niet hier voor dit onderdeel van de TARDIS. En wie bang is dat deze set door de gebeurtenissen aan het einde van deze aflevering alweer afgedankt wordt; dat komt wel goed. Ook Ncuti Gatwa en Millie Gibson zullen deze ruimte nog gebruiken.

Ik wil het tot slot nog heel even hebben over Murray Gold, de componist die seizoenen 1 t/m 10 van muziek voorzag en nu weer terugkeert. Hij heeft een prachtig nieuw, heldhaftig arrangement van de openingsmuziek ontworpen, waarin diverse elementen uit eerdere jaren terug zijn te horen. Als we het over nostalgie hebben begint dat natuurlijk wanneer zijn muziek klinkt. In de rest van de aflevering hield hij zich opvallend gedeisd; bekende elementen uit de muzikale thema's van de Ninth/Tenth Doctor en Donna zijn te horen voor de scherpe luisteraar, maar Gold trekt de aandacht nog niet echt naar zich toe. Dat past bij een aflevering die al bomvol andere goede elementen zit, maar tegelijkertijd hopen we natuurlijk op nieuwe composities die het later weer goed zullen doen als er weer een live-uitvoering van Doctor Who-muziek plaatsvindt.

Doctor Who is terug. Dat is feitelijk waar, want de serie komt nu uit de langste pauze tussen twee afleveringen sinds de terugkeer in 2005, maar het voelt ook echt zo. En het is misschien makkelijk om zoiets te roepen als bekende acteurs hun rollen opnieuw spelen en de muziek weer klinkt zoals vroeger, maar het is ook te merken aan de sfeer in RTD's schrijfstijl, de wijze waarop avontuur en karakter door elkaar geweven zijn en hoe je simpelweg als de aflevering is afgelopen, deze gewoon weer opnieuw wil kijken (en dankzij Disney+ kan dat nu makkelijker dan ooit). Er ligt iets moois voor ons, met de introductie van een écht nieuwe Doctor in december en de komende jaren gewoon elk jaar een nieuw seizoen, en spinoffs, en nieuwe companions, en nieuwe avonturen. Het is weer een mooie tijd om van Doctor Who te houden.

Verder meepraten over Doctor Who? Check ook het langlopende Doctor Who-topic op FOK!forum!