Entartete kunst?
Moet je je mond houden over de Nazi's als je Mein Kampf niet gelezen hebt? Heb je recht op een mening over het communisme als je Das Kapital niet uit je hoofd kent? Mag je moslimfundamentalisme veroordelen als je de Koran niet kan opdreunen? Mooi, want ik wilde het even over kunst hebben.
Als Hitler was blijven schilderen, als Marx was gaan beeldhouwen, als haatimams dj-den in plaats van fatwa's uit te vaardigen. Het zou miljoenen mensenlevens gescheeld hebben. Kunst is een speeltuin voor fundamentalisten. In kunst en cultuur kan monomanie geen kwaad, sterker nog, het wordt er hogelijk gewaardeerd en dat is een zegen. Stel je eens voor dat kunst geen uitlaatklep zou zijn voor rechtlijnige geesten. Zoals ooit voor Mondriaan bijvoorbeeld, onze nationale knuffel-abstracte kunstenaar. Je moet er toch niet aan denken dat ook hij de politiek in was gegaan. Met die hokjesgeest.
Niet dat oogkleppen een voorwaarde zijn in de kunst. Dankzij het tv-programma Opium maakte ik laatst kennis met het werk van Chuck Close, een wereldberoemde portretschilder. Er was een geschilderd zelfportret bij dat is opgebouwd uit vlekjes. Zo begon de ellende bij Mondriaan ook, realiseerde ik me tot mijn schrik. Maar we hoeven niet bang te zijn voor nog een Victory Boogie Woogie. Chuck Close verkent het grensgebied waar figuratief abstract dreigt te worden. Logisch, daar is het spannend. Mondriaan stoomde onverdroten op naar de geometrische woestenij. Zo gaat dat bij rechtlijnige geesten. Ze hebben een heilig principe en dat voeren ze door tot het bittere einde. Tot Victory Boogie Woogie.
Mondriaan breekt een huis af en legt van de bakstenen een terrasje. Niet per se verkeerd maar ik kan het gevoel niet van me afzetten dat in dat proces iets onvervangbaars verloren gaat. Wat ervoor in de plaats komt, spreekt nauwelijks vanzelf. Victory Boogie Woogie moet uitgelegd worden. Dat zet overigens weinig zoden aan de dijk, het is onderzocht. Zelfs liefhebbers hebben geen idee wat links of rechts, boven of onder is. Je kan alleen maar hopen dat ze de voorkant van de achterkant weten te onderscheiden. Kunst die uitgelegd moet worden, vertaal dat eens naar literatuur. Dat de schrijver moet komen vertellen wat hij bedoelt omdat het in zijn boek maar niet duidelijk wil worden.
Het stratenplan van New York, de hectische werkelijkheid van de grote stad, dat zou Victory Boogie Woogie symboliseren. Best mogelijk. Eigenlijk is alles nog mogelijk. De vroegere tourwinnaar Bernard Hinault reed met zijn ploeg in shirts met een motief van blokjes, lijntjes en kleurtjes die bekend voorkomen. Compositie in rood, geel, blauw, grijs en wit, zou Mondriaan het genoemd hebben. Als het zijn ontwerp was geweest en niet van een naamloze ontwerper van kledingmerk Benetton. Met zo'n naam zou hij het tekort gedaan hebben. Het was namelijk een compositie van een leuk plaatje, inhoud, vorm en functie. Het was veruit het mooiste shirt uit het peloton ooit en het hoefde niet uitgelegd te worden. Alleen aangetrokken.
Werk van Chuck Close is tot 20 mei te zien in De Kunsthal in Rotterdam.
