Arrival

Alien, het is eigenlijk een wat denigrerende term. Een veel betere term is wellicht ‘buitenaards leven’, want waarom zouden we niet wat meer respect hebben voor iets wat we niet kennen? Arrival behandelt die vraag, en nog een aantal andere ethische vraagstukken, op een manier die weinig te maken heeft met de ons bekende science fictionfilms met buitenaardse wezens. 

De plot is moeilijk uit te leggen zonder gelijk in te gaan op de existentiële vraagstukken die de revue passeren. Het komt erop neer dat 12 buitenaardse schepen op aarde landen en wij - de mens - niet weten wat we ermee moeten. Verwacht hierbij geen War of the Worlds- of andere actiefilmpraktijken, maar een ingetogen en subtiele vertelling die wetenschappelijke vraagstukken combineert met humane en existentiële dilemma’s. De regie van Denis Villeneuve (Sicario, Prisoners, Enemy) is wederom ontzettend goed verzorgd, componist Jóhann Jóhannsson (hij verzorgde ook de score van Sicario) is opnieuw in vorm en de beelden van Bradford Young (A Most Violent Year, Ain’t Them Bodies Saints) zijn on point. De film ademt op alle gebieden vakmanschap uit, want bijvoorbeeld ook het setdesign en de composities zijn heerlijk strak, maar Arrival is bovenal een film die aanzet tot nadenken. 

Het begint al met de vraag wat je zou doen bij het ontmoeten of ontdekken van buitenaards leven op onze planeet. Er naartoe gaan en alles laten vallen? Aanraken? Wegrennen? Een vraag die je pas oprecht kunt beantwoorden als het zo ver komt en laten we eerlijk zijn: Arrival laat het ernstig dichtbij komen en legt de intenties van onze soort onder een vergrootglas. Wij mensen worden zo geregeerd door angst en we worden zo gevoed met bepaalde ideeën, dat de kans groot is dat we direct de confrontatie aan willen gaan. Dat de minste of geringste onverwachte beweging van de onbekende soort een uiting is van kwaadaardigheid. Dat we er vanuit gaan dat zij hier met slechte bedoelingen komen. Dat we overgaan tot actie, op het moment dat we horen wat we willen horen. Of denken te horen.

Het is juist dat horen en het interpreteren van wat we horen, met als specifieke grondslag het communiceren waarmee alles begint, dat zo’n interessant thema is in Arrival. Niet voor niets speelt Amy Adams (wanneer pakt ze die Oscar nu eens?) een communicatiedeskundige. Zij mag proberen te communiceren met de buitenaardse wezens, maar hoe doe je dat? Welke taal spreken zij, kunnen wij die wel begrijpen en kunnen zij ons wel begrijpen? Een verschrikkelijk interessante vraag die je zomaar kunt doortrekken naar alle wereldproblematiek en heel veel andere vormen van grote of kleine meningsverschillen: hoe vaak ligt de basis daarbij nu aan het onvermogen goed en duidelijk met elkaar te kunnen communiceren? De ontleding van de belangrijkste vraag die ‘wij’ in Arrival stellen en hoe moeilijk het is dat over te brengen, laat wat dat betreft goed zien dat communiceren minder makkelijk is dan het lijkt. Heel veel is te interpreteren en juist daar schuilt een risico, want hoe vaak wordt iets niet onterecht negatief opgevat? 

Wij zijn echter de mens, slimmer dan alles, het toppunt van de evolutie, maar toch de grootste veroorzaker van destructie van onze planeet. Zijn wij wel zo goed als wij denken? Kijkend naar de evolutietheorie, zijn wij begonnen als prooidieren. Altijd op jacht, op zoek naar dominantie en overleving. Natuurlijk instinct. Maar dat natuurlijke instinct hebben we nog steeds, die drang naar het zijn van de beste zijn we nooit kwijtgeraakt. Als we daarbij gevoed worden door angst, opgelegd door politici en het journaille, wat is dan de eerste reactie als we ergens onzekerheid over hebben of iets verkeerd interpreteren – door de negatieve connotatie die wij bij bepaalde woorden hebben? Precies, dan gaan we het liefst over tot actie, met alle gevolgen van dien. 

De vraag die je daarbij kunt stellen, is of dat het allemaal waard is: wat leveren al die geweldsuitingen op? Misschien wel het averechtse, want hoe groot is de kans dat wij de kracht van de tegenstander juist hebben ingeschat? En wie zijn wij überhaupt om te beslissen over een mensenleven, wetende wat de afloop gaat zijn? Kunnen wij dat wel? Ook die vraag wordt in Arrival gesteld: als je zou weten wat er gaat gebeuren, zou je dan iets anders doen? Het knappe van Arrival is dat deze specifieke subplot de film een hart geeft, zonder met vals sentiment te komen. De wetenschappelijke kant van de film is razend boeiend, maar het gevoelsmatige en emotionele aspect is echter net zo sterk. Bij een film met deze opzet is dat misschien wel de grootste verdienste van de regisseur.

Arrival is misschien niet de perfecte film, want er zijn ongetwijfeld een paar puntjes waar je kritiek op kunt hebben. Met name naar het einde toe gaat het soms net iets te snel, waarbij de geloofwaardigheid net iets teveel van het accepterend vermogen vereist, simpelweg omdat dat niet goed genoeg is uitgewerkt. Het zijn echter steeds hele kleine dingen die beter hadden kunnen zijn, maar deze vlekken zijn niet groot genoeg om het geheel te besmeuren. Vooral omdat het hart van de film je dit makkelijker kan doen vergeven, omdat dat er steeds weer doorheen komt.

arrival 4

Arrival roept vragen op en soms zijn dit vragen die je niet zomaar kunt beantwoorden. Is dat erg? Nee, zeker niet in dit geval. Arrival is een perfect voorbeeld waarbij de magie van de film meer zit in het stellen van de vraag dan in het vinden van het antwoord. Villeneuve laat je hierdoor net als bij Enemy zelf nadenken en levert interessante stof om na afloop uitgebreid over te discussiëren. Maar belangrijker is dat hij twee belangrijke elementen erg overtuigend samenvoegt: het gevoel en de ratio. En dat is bij dit onderwerp en deze uitwerking van de plot een prestatie van formaat.