FOK!toen: 21-11-1783 De eerste vrije en bemande ballonvaart

Op 21 november 1783 maakten Jean-François Pilâtre de Rozier en François Laurent d’Arlandes de eerste vrije en bemande vaart met een heteluchtballon. Een reis met een luchtballon was in die periode nog een uiterst spannende onderneming.

De heteluchtballon is een uitvinding van de gebroeders Montgolfier. Op 5 juni 1783 lieten ze voor het eerst in het openbaar een ballon opstijgen. Een onbemande ballon want in die tijd dacht men nog dat het voor een mens uiterst riskant zou zijn om zich in het luchtruim te begeven. De ballon steeg tijdens de eerste demonstratie tot een hoogte van achthonderd meter. Het nieuws verspreidde zich snel. 

Dat niet iedereen goed begreep wat er gebeurde bleek na de landing van deze ballon. Boeren die dachten dat het de maan was die uit de hemel was gevallen vernielden de ballon.

Het vernielen van de ballon
Het vernielen van de ballon

De gebroeders Montgolfier werden door de Academie van Wetenschappen in Parijs uitgenodigd om hun uitvinding te presenteren. Deze demonstratie gaven de broers op 19 september 1783 bij het paleis in Versailles. De Montgolfiers hadden niet te klagen over belangstelling. Onder de toeschouwers bevonden zich behalve veel wetenschappers ook Lodewijk XVI en Marie-Antoinette. Zelf bleven Joseph en Jacques Montgolfier tijdens deze demonstratie aan de grond. Als passagiers gingen daarom een schaap, haan en eend mee.

De Montgolfier ballon met de dieren als passagier
De Montgolfier ballon met de dieren als passagiers

De ballon steeg tot een hoogte van ongeveer vijfhonderd meter en kwam ongeveer drie kilometer van de plek van lancering weer neer op de grond. De passagiers mankeerden niks. Alleen de haan was lichtgewond, vermoedelijk doordat het schaap hem had getrapt.

Na deze succesvolle demonstratie was het tijd voor bemande vluchten. Omdat dit nog niet helemaal zonder gevaar was, bepaalde koning Lodewijk XVI dat tijdens de eerste proefvluchten alleen misdadigers als passagier mee mochten vliegen. De geschiedkundige van de koning, Pilâtre de Rozier, wilde zelf kennelijk echter onderdeel van de geschiedenis worden. Hij vroeg de koning of hij als passagier mee mocht. Tijdens deze eerste bemande vluchten op 15 en 17 oktober 1783 was de ballon nog met een lang koord aan de grond verbonden. Het vuur bevond zich al wel onderaan de ballon, zodat de bemanning hier enigszins zelf de controle over had.

De eerste vrije, bemande vlucht met een heteluchtballon vond plaats op 21 november 1783. Aan boord van de ballon bevond zich naast Jean-François Pilâtre de Rozier ook markies François Laurent d’Arlandes. De ballon steeg in het begin van de middag op vanaf het kasteel van deze markies, vlakbij het Bois de Boulogne. De heteluchtballon steeg tot een hoogte van negenhonderd meter en legde in ongeveer 25 minuten tijd bijna negen kilometer af. De landing verliep niet helemaal vlekkeloos maar uiteindelijk zetten de beide mannen ongedeerd weer voet op aarde.

Ook buitenlandse wetenschappers toonden interesse. Benjamin Franklin was één van de toeschouwers en zou na de vlucht de officiële acte als getuige ondertekenen.


De eerste bemande ballovlucht
De eerste bemande ballonvlucht

Pilâtre de Rozier zou overigens op 15 juni 1785 het eerste slachtoffer van een dodelijk ongeval met een heteluchtballon worden. Tijdens zijn derde poging om met een ballon het Kanaal over te steken ging het mis. De ballon vatte vlam en stortte van grote hoogte neer.