FOK!toen: m.s. Jagersfontein in Pearl Harbour
Het motorschip Jagersfontein liep in 1934 als passagiers-/vrachtschip met een lengte van 149 meter voor de Vereenigde Nederlandsche Scheepvaart maatschappij (VNS) van stapel op een werf in Amsterdam. Het schip was bestemd voor inzet op de Holland-Afrikalijn. Het beloofde vanaf het begin een speciaal schip te worden.
m.s. Jagersfontein
Tewaterlating
Dat begon al bij de tewaterlating. Deze plechtigheid werd namelijk op twee locaties gehouden, Nederland en Zuid-Afrika. Dit ging, volgens "Schip en Werf" een tijdschrift uit 1934 over scheepsbouw, op een wel heel bijzondere manier: Er was een gramofoonplaat vervaardigd, die niets anders dan één bepaalden, aangehouden toon voortbracht. Deze stond, door middel van een electrische pick-up, in verbinding met dezelfde telefoonlijn, waarlangs de rede van Generaal Hertzog van Pretoria naar den radio-zender te Kaapstad werd overgebracht. Door het drukken op den knop werd de gramofoonplaat „ingeschakeld”. De speciale toon, die door de luidsprekers op de werf hoorbaar was, werd langs de telefoonlijn naar Kaapstad doorgezonden, door den radio-zender in den aether verspreid en te Dorchester, aan de zuidkust van Engeland, opgevangen. Langs een telefoonlijn werd de toon over Londen naar de werf gevoerd en hier door middel van een versterker geschikt gemaakt om een zoogenaamd „relais” te bedienen. Door dit relais werd een electrische schakelaar in werking gebracht, die een stel magneten onder stroom zette. Een der magneten trok een pal weg, die tot op dat oogenblik een zilveren hamer, hangende boven een bijltje, omhoog hield. Toen de hamer viel, werd door het bijltje een koord doorgekapt, waardoor de flesch champagne, waarmede de doopplechtigheid werd verricht, tegen den wand van het schip stukgeslagen werd. Een tweede magneet stelde het mechanisme in werking, dat de laatste beletselen voor het te water glijden van het schip wegsloeg.
Mobilisatie
Na een aantal rustige jaren in de vaart begon het in Europa uit de klauwen te lopen en stond de Tweede Wereldoorlog op uitbreken. Nederland mobiliseerde in 1939 en ook de koopvaardij ontkwam hier niet aan. De overheid vorderde het m.s. Jagersfontein, bewapende het schip met o.a. een 105mm kanon en luchtafweergeschut, plaatste kanonniers aan boord en zette het schip in op de lijn San Fransisco - Java.
Daar vervulde het schip haar taken in een redelijk rustige oceaan. Tot december 1941 .....
Pearl Harbour
Het is zondag 7 december 1941. Captain Walter Bahr, een loods uit Honolulu, verbaast zich over de wolkjes van afweergeschut boven Pearl Harbour, enige mijlen verderop, als hij zich even na 0800 uur inscheept op de loodsboot. De wacht op de pier zegt nog dat de marine wel weer aan het oefenen zal zijn.
Buitengaats gaat hij om 0900 uur aan boord van de Jagersfontein die, onder commando van kapitein Brouwer, van de westkust van de VS komt met een lading bier. Bij het binnenvaren van de haven Honolulu beginnen bommen rond het schip te vallen en spuiten fonteinen water hoog op. Het schip opent, volgens loods Bahr, onmiddellijk het vuur op de Japanse aanvallers. Nederland is daarmee de eerste geallieerde natie die zich in deze strijd mengt.
Kapitein Brouwer weet het schip veilig aan de kade te krijgen en de aan boord zijnde passagiers worden zo snel mogelijk van boord gehaald. Als Amerikaanse officieren hem later complimenteren met zijn acties geeft hij nuchter aan dat dat zijn werk is. 20 december verlaat het m.s. Jagersfontein de haven om haar route te vervolgen.
De consul voor Nederland, C.A.Mackintosh, brengt op 21 december verslag uit naar de Nederlandse regering.
Verslag consul (foto: Nationaal Archief)
Verslag consul (foto: Nationaal Archief)
Verslag consul (foto: Nationaal Archief)
Verslag consul (foto: Nationaal Archief)
Op 27 februari 1942 ontsnapt het schip weer aan de ondergang. Terwijl de Slag in de Javazee volop bezig is, weet het schip in een konvooi van 23 schepen aan de Japanners te ontsnappen. Slechts 11 schepen komen heelhuids aan.
U107
26-06-1942 was het m.s. alleen onderweg van Galveston (US) naar Liverpool (UK) met een gevarieerde lading, waaronder lood, koper, harsen, katoen en hout.
Op de Atlantische Oceaan, 495 mijl ten oosten van de Bermuda eilanden, trof om 0913 uur een torpedo het schip. Deze torpedo was afkomstig van de U107, een Duitse onderzeeboot. De torpedo sloeg een gat in de romp. De explosie werd wel wat verzwakt door de lading katoen in het ruim ter hoogte van de inslag. Noodsignalen werden onmiddellijk verstuurd en de kapitein probeerde Bermuda te bereiken. De U-boot achtervolgde het schip aan de oppervlakte, maar werd gedwongen onder te duiken door het 105 mm geschut van het vaartuig. Later liep het roer vast en het schip zonk langzaam. De motoren stopten op 1215 uur.
Het schip werd verlaten door de 108 bemanningsleden, 14 kanonniers en 98 passagiers (86 US Army officieren en 12 burgers, onder wie vrouwen en kinderen) in de vier reddingsboten. Om 1459 uur vuurde de U107 het genadeschot af op het schip en dit zonk vervolgens binnen enkele minuten.
Vanuit de reddingsboten zag men later de U-boot aan de oppervlakte komen en zoeken tussen de overblijfselen van het schip. Kort daarna verdween de U-boot in westelijke richting. Op een van de reddingsboten was een zender waarmee men de volgende dag verbinding wist te krijgen met het Zwitserse stoomschip St.Cergue. Op dezelfde dag nam een Amerikaanse torpedobootjager de 86 officieren en 14 kanonniers van het Zwitserse schip over. De St.Cergue zette koers naar Gibraltar om de overige overlevenden aan wal te zetten, aankomst op 7 juli.
Zeemanspraat is dat enkele dagen na de redding een Duitse U-boot aan de oppervlakte kwam naast het Zwitserse schip en vlak voor de boeg langs voer. Bij het passeren riepen de Duitsers vanaf de toren: "Hallo Jagersfontein, Hallo Jagersfontein!" Vervolgens verdween de onderzeeboot weer onder water.
OVT maakte in 2011 een reconstructie voor op de radio.
Wil je meer lezen en posten over geschiedenis? Kijk dan eens in Cultuur&Historie op het forum.
