No-deal Brexit? Harde grens met Ierland, zegt Europese Commissie

Als Groot-Brittannië zonder exitdeal de EU verlaat, komt er een harde grens tussen Noord-Ierland en de Ierse Republiek, stelt de Europese Commissie. Maar de Ierse regering spreekt dat tegen: de Britten zouden ook dan aan hun verplichtingen zijn gehouden uit het Goede Vrijdag-vredesakkoord, dat zegt dat de grens open moet blijven.

"Het ligt nogal voor de hand dat je dan een harde grens hebt", zei de woordvoerder van de commissie dinsdag. Maar de Ierse regering heeft zich steeds op het standpunt gesteld dat het "geen harde grens op dit eiland accepteert", aldus de BBC.

In een verklaring van de Ierse premier Leo Varadkar staat: "Afgezien van de Brexit heeft de Britse regering te allen tijde de verantwoordelijkheid, zelfs in het geval dat er geen deal komt, dat de grens niet terugkomt."

Het Goede Vrijdagakkoord uit 1998 kwam er na decennia van sektarisch geweld tussen pro-Ierse republikeinen en pro-Britse unionisten. Dat volgde op de partitie van het eiland na de Ierse onafhankelijkheidsstrijd aan het begin van de vorige eeuw. Daarmee hield Londen Noord-Ierland in Britse handen. Het vredesakkoord voorziet naast een open grens in gezamelijk bestuur door republikeinen en unionisten, recht op Iers staatsburgerschap voor alle Noord-Ieren, en de mogelijkheid van een herenigingsreferendum.

Ierse grensDe Ierse grens krioelt van het noordwesten van het eiland naar de zee, en heeft zo'n 275 overgangen - meer dan de hele oostgrens van de EU. De grens werd tot in de jaren 90 streng bewaakt door het Britse leger, en was geregeld het toneel van aanslagen. Sinds het vredesakkoord is het wat dat betreft rustig, maar de talloze overgangen worden veel gebruikt en de grensgemeenschappen zijn nauw met elkaar verbonden. De vrees is dat met het sluiten van de grens het geweld weer kan oplaaien.

David Cameron
De Noord-Ierse kwestie speelde bij het referendum nauwelijks een rol, hoofdzakelijk omdat toenmalig eerste minister David Cameron ervan uitging dat hij zou winnen. Maar de kwestie speelde hoog op tijdens de onderhandelingen over premier Theresa Mays exitdeal. Daar staat namelijk in dat het Verenigd Koninkrijk EU-regels blijft volgen zolang er nog geen handelsdeal is: het zogeheten vangnet. En dat is de voornaamste reden dat Mays deal vorige week overweldigend werd weggestemd, waardoor een no-deal Brexit dichterbij komt.

In de verklaring van de Ierse premier staat tevens dat het voorkomen van een harde grens "moeilijker wordt zonder exitdeal en tot zeer lastige discussies met onze EU-partners zal leiden". Maar hij stelt ook dat "het Verenigd Koninkrijk zijn verantwoordelijkheden zal moeten naleven", bijvoorbeeld via een speciale douaneovereenkomst met Dublin voor het openhouden van de grens.

Varadkar zegt verder dat hij zich geen illusies maakt hoe lastig het zou zijn om zowel de regels van de gezamelijke markt als het vredesakkoord na te leven, maar hij herhaalde dat de Ierse regering geen plannen maakt voor een harde grens. Opvallend is dat ook de Europese Commissie-zegsman zei dat de commissie "toegewijd aan het Goede Vrijdagakkoord" is.

Britse en EU vlagIn dat laatste lijkt een aanwijzing te zitten waarom May steeds opnieuw probeert tijd te winnen. Het wordt de laatste tijd namelijk regelmatig gezegd: de EU sluit deals vaak pas op het allerlaatste moment. Daarmee lijkt de Brexit een staarwedstrijd te zijn geworden van wie er het eerste knippert.

Tijdslimiet
May verwacht kennelijk dat de EU uiteindelijk het eerst zal knipperen, al dan niet onder druk van de Ieren. Op wat voor manier moet worden afgewacht, maar het is niet ondenkbaar dat er toch een koppeling komt tussen de exitdeal en een handelsovereenkomst, mogelijk in de vorm van een tijdslimiet aan de vangnetregeling. Dat zou de EU dwingen om binnen een bepaalde tijd een handelsdeal te sluiten, op straffe van een harde grens met Noord-Ierland.

En dit zou een bittere pil voor de Ieren zijn, want Dublin heeft zich er altijd tegen verzet dat het vredesakkoord wisselgeld wordt bij het sluiten van een handelsdeal met de Britten. Daarom stond het land er ook op dat de grenskwestie voor en onafhankelijk van een handelsdeal zou worden opgelost.

Op Ierse internetfora wordt doorgaans prijzenswaardig gesproken over het feit dat de EU zich eensgezind achter Ierland opstelt. Maar de laatste tijd lees je er steeds vaker opmerkingen in de trant van, je zal zien dat ze ons op het laatste moment laten vallen. Het is echter de vraag wie er dan de schuld krijgt, want de kritiek op de Britten is vaak ook niet mals.