'Weer Britse verkiezingen door Brexit-gedoe'

Volgens de Sunday Times werkt de Britse premier Theresa May aan een plan om in november vervroegde verkiezingen te kunnen houden. Dat zou haar moeten verzekeren van steun voor een nieuwe Brexit-strategie. Het gaat evenwel om een uiterst riskant plan, want de laatste keer dat ze dit probeerde - in juni 2017 - kostte het haar partij de meerderheid in het parlement.

Destijds wilde May haar meerderheid uitbouwen om zich de harde Brexiteers van het lijf te houden, maar voelde ze zich vervolgens gedwongen een gedoogconstructie aan te gaan met de Noord-Ierse unionistische partij DUP. Een mogelijk scenario is dat ze daar nu wil proberen weer vanaf te komen: door nu met haar eigen partij weer een meerderheid te winnen.

Dan zou Noord-Ierland namelijk in de gemeenschappelijke markt van de Europese Unie kunnen blijven, maar de rest van het Verenigd Koninkrijk niet. Dat heeft allemaal te maken met het Goede Vrijdag-akkoord uit 1998 waardoor Londen verplicht is de grens tussen Noord-Ierland en de Ierse Republiek open te houden.

Noord-Ierse unionisten voerden eind vorige eeuw samen met de Britten een bloedige strijd tegen pro-Ierse republikeinen, met veel slachtoffers over en weer. De vrees is dat het geweld door een opnieuw gesloten grens na twintig jaar rust opnieuw oplaait.

Terugkrabbelen
In december vorig jaar bereikte Londen een principe-akkoord met de EU over een ontsnappingsclausule voor het Goede Vrijdag-akkoord. Bij het uitblijven van een overeenkomst over de Ierse grens zou deze in de Ierse Zee komen te liggen: Noord-Ierland zou wel zich aan EU-regels blijven houden. Op het laatste moment moest May echter terugkrabbelen omdat de DUP dreigde de gedoogsteun in te trekken. Die partij eist dat Noord-Ierland net zo Brits blijft als de rest van het land. Dus toen impliceerde diezelfde clausule ineens dat hele Verenigd Koninkrijk zich aan de EU-regels zou moeten houden.

Sinds donderdag zitten de onderhandelingen tussen de Britten en de EU muurvast, met nog maar enkele maanden om tot overeenstemming te komen. May presenteerde in het Oostenrijkse Salzburg een plan voor een vrije markt voor goederen maar niet voor personen en diensten. De overige 27 EU-lidstaten willen hier echter niets van weten omdat dit de eenheid van de interne markt bedreigt. Bovendien zou Londen de Ierse kwestie niet serieus nemen.

May werd verteld dat ze een deal kan krijgen waarin de regels van de interne markt worden gerespecteerd, maar dat zou volgens haar geen recht doen aan de uitslag van het Brexit-referendum van 2016: dan moeten de Britten nog steeds de regels volgen maar hebben ze er geen invloed meer op. Het alternatief is een vrijhandelsdeal ongeveer zoals met Canada. Hiervoor is vrij veel steun in haar partij, maar dit lost het probleem van de Ierse grens niet op. Althans, niet met de DUP aan boord.

Canada++
Als de berichtgeving in de Sunday Times klopt, dan wil May vermoedelijk haar 'halfzachte' Brexit onder druk van de EU willen laten varen, want die zal immers niet door de lidstaten noch door het europarlement worden aanvaard. En vermoedelijk ook niet door de harde Brexiteers noch door de linkse en regionale oppositie in het Britse parlement. Dan blijft de zogenaamde 'Canada++' optie over, en daarvoor zal May dus moeten afrekenen met de DUP. Ze zal dan met haar eigen Conservatieve Partij een meerderheid moeten behalen bij een volgende verkiezing.

Dat dit kan kunnen lukken is echter allerminst zeker. Medio vorig jaar gokte May op een verzwakte Labour-oppositie, maar die partij deed het niettemin veel beter dan verwacht. Momenteel wordt Labour geplaagd door beschuldigingen van antisemitisme, en mogelijk is het idee nu om dit uit te buiten.

In 2015 hielp de aan Labour gelieerde Momentum-beweging de uiterst linkse Jeremy Corbyn als partijleider in het zadel. Corbyn wil deels vanuit socialistische overwegingen aan de Brexit vasthouden, maar inmiddels wordt er binnen datzelfde Momentum samen met invloedrijke vakbonden gepleit voor een nieuw referendum, over de exitdeal met de EU. Het schrappen van de Brexit zou een van de opties bij zo'n referendum moeten zijn.

Lippen op elkaar
De komende weken houden beide partijen hun partijcongressen. Over eventuele vervroegde verkiezingen houden de Conservervatieven waarschijnlijk de lippen op elkaar, maar de vraag of Labour een nieuw referendum moet steunen zal wel in de publieke arena worden uitgevochten. Corbyn zei zaterdag tegen de Sunday Mirror dat hij zich naar de wens van de partijleden wil schikken.

Ruim 85 procent van de Labourleden zou inmiddels bij de EU willen blijven, en ook bij Labourkiezers zou zich een duidelijke meerderheid aftekenen. Het districtenstelsel maakt de kwestie echter ingewikkeld. Er wordt vermoed dat circa tweederde van de Labourkiezers tegen de Brexit is. Maar tegelijk geldt dat tweederde van de door Labour gewonnen kiesdistricten in 2016 vóór de Brexit hebben gestemd.

De vrees binnen Labour lijkt dan ook te zijn dat als de partij zich in het verkiezingsmanifest vóór een nieuw referendum uitspreekt, ze hun pro-Brexit kiezers in de armen van de Conservatieven drijven. Sommige partijleden wijzen er echter op dat Conservatieve stemmers die tegen de Brexit zijn, omgekeerd op Labour zouden stemmen indien de partij een nieuw referendum belooft. Maar weer anderen vermoeden dat Corbyn voor de meeste Conservatieve stemmers sowieso te links is.