Operagebouw Damascus zucht onder aanslagen
Op het moment dat Leen Arbid de poort van het operagebouw in Damascus binnenliep, een krachtig symbool van de Assad-dynastie die al tientallen jaren Syrië bestuurt, hoorde ze een oorverdovende knal. Vervolgens werd alles zwart.
De studente drama was op weg naar haar les toen een mortiergranaat, afgeschoten vanaf de rand van Damascus, neerkwam in de tuin van het operagebouw. Vlak naast de artiesteningang. "Plotseling sloeg om 08.15 uur een granaat in, vijf meter naast me", aldus de 24-jarige Leen. "Ik was gewond en viel bewusteloos en bloedend op de grond. Ik voelde geen pijn." Granaatscherven vlogen in het rond en doorboorden haar rechterbeen. Naast Leen raakten ook vijf andere studenten gewond. Twee medestudenten vonden de dood.
Mortierbeschietingen komen dagelijks voor in Damascus, de hoofdstad van Syrië met zo'n twee miljoen inwoners. De aanval op het operagebouw was echter meer dan een gewone mortierbeschieting: het was een directe aanval op een symbool van de familie Assad.
Hafez Assad, de vader van president Bashar Assad die Syrië drie decennia met ijzeren vuist regeerde, was slechts een paar jaar aan de macht toen hij in 1970 de eerste steen legde voor het Huis van Assad voor Kunst en Cultuur. Moeilijke economische tijden en de uitbraak van de Jom Kipoeroorlog vertraagden de bouw. Uiteindelijk was de planning dat het gebouw in 1999 open zou gaan, maar de opening liep opnieuw vertraging op toen er brand uitbrak.
Na de dood van Hafez in 2000 kwam het aan op zijn zoon Bashar om het werk af te maken. In 2004 was het eindelijk zover en werd het operagebouw geopend. Het enorme complex omvat een grote zaal, twee kleinere theaters en diverse zang- en balletscholen. Er worden klassieke stukken opgevoerd en werk van Arabische toneelschrijvers. Het gebouw is een mix van westerse en Arabische architectuur en is vooral bedoeld om te laten zien dat de familie Assad Damascus ziet als de Arabische hoofdstad van cultuur en politiek. De inspanningen van de familie betaalden zich uit; in 2008 werd Damascus gekozen als culturele hoofdstad van de Arabische wereld.
Na de uitbraak van de opstand in 2011 veranderde alles. Internationale kunstenaars wilden niet langer naar Damascus komen en veel musici en acteurs vluchtten net als 2,5 miljoen andere Syriërs het land uit. Anderen konden door de gevechten niet langer naar Damascus komen om op te treden. Ook sneuvelden sommigen in de strijd.
Sinds Assad zich kandidaat heeft gesteld voor de presidentsverkiezingen van juni lijkt het aantal mortieraanvallen op de hoofdstad weer toegenomen. De oppositie, die al heeft gezegd de verkiezingen te boycotten, meent dat de verkiezingen er alleen maar op gericht zijn de greep van Assad op de macht te consolideren.
De mortieraanvallen op Damascus zijn niet gericht en granaten komen neer in woonwijken, op scholen, bedrijven en ziekenhuizen. Hoewel de schade en het aantal slachtoffers een stuk kleiner zijn dan in andere steden, is het leven in de stad ernstig verstoord. Desondanks worden er in het operagebouw nog altijd concerten gehouden en toneelstukken opgevoerd.
"Het is niet makkelijk om op te treden als je elke dag hoort dat mensen omkomen, kinderen sterven en bommen het operagebouw treffen", aldus dirigent Missak Baghboudarian. "Maar muziek is leven, het brengt mensen samen."
Het operacomplex is al meermaals getroffen, maar de aanvallen lijken vooral gericht tegen de machtscentra van Assad, zoals het hoofdkwartier van de geheime politie en het ministerie van defensie, die beide in de buurt van het operagebouw staan. "Daardoor zijn mensen bang om te komen", aldus operaregisseur Lama Sallouh. "Maar gelukkig duurt het nooit lang. Misschien komen ze een week of twee niet, maar daarna komen ze weer terug. We voelen weer dat we leven en het herinnert ons aan het ons land voor de crisis."
Assad en zijn vrouw komen steeds minder vaak. "Voor de crisis kwamen ze twee, drie keer per maand. Soms was het vantevoren afgesproken, soms was het een plotseling bezoek."
Vorig jaar januari hield Assad een vier uur durende toespraak in het operagebouw. Hij zei toen niet te zullen aftreden, een voorwaarde van de oppositie voor vredesoverleg. Hij wees bovendien buitenlandse inmenging af en hij maakte bekend dat er verkiezingen zouden worden gehouden. "We willen niet dat iemand naar Syrië komt en ons vertelt wat we in een politiek proces moeten doen", zei Assad. "Een land dat duizenden jaren oud is, weet prima hoe het zijn zaakjes moet regelen."
Eerder deze week vermengden in het operagebouw de doffe knallen van het geschut zich met de stem van een tenor die een aria uit Verdi's La Traviata oefende. "Liefde is de hartslag van het universum, mysterieus en heerlijk. Pijn en vreugde voor het hart", zong hij.
