De Uniclowns
Unicef is een organisatie binnen de Verenigde Naties die zich al jaren inzet voor wereldwijde hulp aan kinderen in getroffen gebieden. Maar ook grootschalige projecten voor onderwijs, gezondheidszorg en jeugdhulpverlening vallen onder haar taken. In Nederland is Unicef ook aktief, zij helpt ondermeer kinderen in achterstandswijken. Vanuit Nederland is nu een baanbrekend project opgestart dat het aanzicht van Afrika wil gaan veranderen. Tegenover me zit Gerda de Schift, in haar functie als coördinator jeugdhulpverlening van Unicef.Uw plan behelst een totaal nieuwe aanpak van de kindernood in Afrika. Het is op z'n minst een gewaagde insteek, verwacht u geen problemen?
"Nederland kent een rijke traditie van Cliniclowns, en de helende werking van humor is een bewezen feit. We zijn al jaren geleden met de Stichting Cliniclowns Nederland om de tafel gaan zitten om te onderzoeken in hoeverre deze aanpak ook buiten de ziekenhuizen inzetbaar is. Daaruit rolde in eerste instantie het 'HangClown'project, maar de jeugdproblematiek bleek in die wijken in een dermate getraumatiseerd stadium te zitten dat de respons verre van optimaal was, de meeste Hangclowns keerden onvrijwillig terug naar het ziekenhuis."
Dat heeft u niet tegengehouden om Zwerfclowns in te zetten.
"Als de overheid de jeugdproblematiek laat doorschrijnen dan heeft probleemgerichte humor natuurlijk al gauw een onbedoelde sarcastische boventoon, we hebben geleerd voorzichtiger te zijn. Zwerfjongeren die uit omringende landen hier neerstrijken zijn geen direkte verantwoordelijkheid van het plaatselijk bestuur, en koesteren daarom ook geen rancune in die richting. Omdat de clown elke taalbarriere overschrijdt is er in dat segment een bescheiden succes geboekt, het aantal zwerfjongeren binnen de actieradius van de Zwerfclowns is drastisch teruggelopen."
Hoe bent u op het idee van de differentiaties gekomen? Een clown is toch gewoon een clown?
"Daar vergist u zich in. Het oorspronkelijke idee is afkomstig van de Stichting Cliniclowns. In ziekenhuizen wordt al geruime tijd gewerkt met speciaal inzetbare clowns, om een op maat gesneden hulpverleningstraject aan te bieden teneinde efficiënter en resultaatgerichter de doelgroep te bedienen. De resultaten daarvan waren significant beter dan de reguliere aanpak, dat trok in eerste instantie onze aandacht."
Kunt u voorbeelden geven?
"Waar we het meest verbaasd over waren was de Comaclown. Kinderen die na een ongeval in comateuze toestand naar de IC gingen kregen een bed naast zich geschoven met een catatonische clown. De hilariteit die dit veroorzaakte tijdens het bezoekuur had tot gevolg dat de naaste familie vrede kon vinden in de geestelijke afwezigheid van het kind. Broertjes en zusjes keken uit naar de visites, de zwaarte van de aandoening verdween, het acceptatietraject werd met veel minder geestelijk letsel doorlopen. Er zijn gevallen bekend waarbij glimlachend tot euthanasie werd overgegaan."
Daar zijn harde cijfers over.
"Hele harde. Neem bijvoorbeeld de Chemoclown. Daar is het eigenlijk mee begonnen, clownspruiken waar spontaan bossen haar uit vallen. Dat schept een direkte band met kankerpatientjes, de hormonen die vrijkomen bij vrolijkheid geeft het kind afweer tegen de nare bijwerkingen van een chemokuur. Ook zagen we kinderen spelletjes doen waarbij ze zoveel mogelijk lichaamshaar probeerden te verliezen, ze konden hun lot dragen zonder in een depressie te raken. Maar het hoogtepunt was wel de Stomaclown."
Wat moet ik me daarbij voorstellen?
"Een variatie op de aloude bloem-op-de-clownsjas die bij nadere inspectie een stevige waterstraal afscheid, maar dan natuurlijk aan de zijkant van het lichaam. En geen water, dat spreekt vanzelf. Ondanks klachten van het schoonmaakpersoneel een regelrechte treffer. Deze specialisaties richten zich effectief op het unieke ziektebeeld van het kind, en geven daarmee een stuk erkenning en verlichting. Daarmee gaan we Afrika hervormen."
U gaat daar getrainde, ervaren mensen voor inzetten.
"Inderdaad. De opgedane kennis van de specialisaties is bijvoorbeeld doorgeëvalueerd met oorlogsinvaliden, zij zullen als Lepraclowns de maatschappelijke cultuur van de Afrikaanse lepracentra een nieuwe impuls geven. "Reik elkaar de hand", dat soort grappen. Hiermee wordt ook een gerichte aanpak van prothese'acceptatie bereikt, als men inziet dat ook daar een stuk levensvreugd te vinden valt."
Hoe kunt u een hongersnood oplossen met humor?
"Ik ben blij dat u deze vraag stelt, hier verwachten wij veel van. Nederland kent een groot aantal anorexiapatientes, wanneer zij in de functie van broodmagere Kotsclown vluchtelingenkampen bezoeken ontstaat een wederzijds gevoel van binding. De hongerende kinderen zien het relatieve van hun toestand, ervaren dat westerse kinderen vanuit een keuze zich van voedsel kunnen onthouden. Dat inzicht veroorzaakt een nieuw verantwoordelijkheidsgevoel waarin men superieur aan de Kotsclown wil zijn en vanuit die inspiratie tot een oplossinggerichte aanpak wil overgaan. De bevolking moet het tenslotte zelf doen. Maar mocht de nood zo hoog zijn dan zetten we natuurlijk Asielclowns in, die begeleiden vluchtelingen vanuit het getroffen gebied eventueel tot aan de detentiecentra, mocht hun aanvraag worden afgewezen."
Welke grenzen zitten er aan deze aanpak?
"Dat heeft vooral te maken in hoeverre een clown zichzelf mag zijn in een nieuwe omgeving. Gebieden waarin strenge kledingsvoorschriften gelden vallen helaas buiten ons bereik, onze ervaring is dat vanuit een artistieke insteek creatief met die voorschriften omgaan doorgaans als kwetsend wordt ervaren."
Heeft u de financiering rond? Medunkt dat de fondsen die hiervoor nodig zijn gezien de omvang van het gebied niet gering kunnen wezen.
"Dat is een teer punt. De landmacht heeft met een eerdere inzet van Crisiclowns grote successen geboekt in conflictsituaties tijdens vredesmissies, maar desondanks komt de regering vooralsnog niet over de brug met voldoende financiele ondersteuning, men wijst daarin op het internationale karakter van Unicef. Wij kunnen alleen maar hameren op de imagowinst die een klein land als Nederland hierin kan boeken en we hopen dat de politiek gaat inzien dat een clown met de macht en gave om de wereld mooier te maken zich niet hoort op te sluiten in een regeringsgebouw."
