The State of the Universe: Marvels Tweede Fase
De belangrijkste in de verzameling tv-series is natuurlijk Agents of S.H.I.E.L.D., dat zich richtte op de figuren die tot dan toe altijd de bijfiguren van de films waren: de agenten die de lastige klusjes oplossen.
De serie ging wat moeizaam van start, als een case of the week-show over een weer tot leven gewekte Phil Coulson die met zijn team klusjes oppakte. De serie kon een aantal keer mooi inhaken op de films: de Extremis-soldaten uit Iron Man 3 waren een terugkerende factor in het eerste seizoen en Coulsons team was in Londen te vinden na de gebeurtenissen in Thor: The Dark World. Dat kon echter niet verhullen dat er niet zo heel veel gebeurde in de loop van het seizoen: er was een doorlopend mysterie over hoe Coulson, na fataal te zijn verwond in The Avengers, weer leefde en dat mysterie bleek later te leiden tot meer verhaalontwikkelingen. Maar vooral in de eerste helft van het seizoen leidde de serie nog niet tot veel enthousiasme. Dat werd wel anders nadat de Winter Soldier-connectie was onthuld en de makers leken te kunnen losbreken van de beperkende teugels van de filmcollega's: Hydra kon effectief worden gebruikt als een tegenstander voor S.H.I.E.L.D. en het verhaal kreeg meer tempo.
Dit tempo werd vastgehouden in het tweede seizoen, waar Coulsons mysterieuze verrijzenis verbonden bleek te zijn met het buitenaardse Kree-ras (waartoe Guardians of the Galaxy-schurk Ronan behoorde) en uiteindelijk leidde tot een voorloper op de in 2019 te verschijnen film Inhumans (de afsluiter van Phase Three). De serie bleek een deelnemer aan het Cinematic Universe te zijn die niet zomaar bijverhalen vertelt, maar zelfs nieuwe concepten introduceert en klaarstoomt voor de films. En met gastrollen van figuren als Nick Fury en Lady Sif werd de connectie met de films nog sterker.
Het is dan ook niet gek dat Marvel zich niet heeft beperkt tot één televisieserie. Op het moment dat de Avengers weer bij elkaar komen om het op te nemen tegen Ultron, hebben kijkers al drie verschillende titels kunnen zien. Naast S.H.I.E.L.D. was ook de voorloper ervan, de Strategic Scientific Reserve, onderwerp van een eigen serie waarin Steve Rogers' love interest, Peggy Carter, centraal stond. De serie ontstond uit de One-Shot Agent Carter, die als extraatje op de blu-ray van Iron Man 3 te vinden is. Deze werd zo goed ontvangen dat Marvel besloot iets meer te doen met het tot op dat moment onderbelichte personage.
Agent Carter dook in de geschiedenis van Tony Starks familie, door zijn vader een relevante rol in het verhaal te geven. Zijn gadgets en andere uitvindingen vormden een centraal onderdeel van de verhaallijn van het eerste seizoen. De serie bleek met slechts acht afleveringen een leuk tussendoortje voor Marvel-fans; er kwamen bekende elementen en figuren in voor, het toonde iets van de achtergrond van het Cinematic Universe en positioneerde voor het eerst een vrouwelijk personage in de hoofdrol. Met de historische setting (de serie speelt zich af in de jaren 40) en de houding van haar mannelijke collega's kreeg Agent Carter een feministisch tintje, wat in de context van de veelal mannelijke helden in de films een verfrissende invalshoek is.
Ook de derde tv-serie uit Marvels stal bewees dat de studio meer in z'n mars heeft dan figuren in gekke outfits die het tegen slechteriken opnemen. Eigenlijk was die trend al zichtbaar in de films: van zowel The Winter Soldier als Guardians of the Galaxy kan met enige argumentatie gezegd worden dat het genre 'superhelden' niet meer van toepassing is. In Guardians zijn immers überhaupt geen superhelden te vinden. Op televisie werkt dit idee door in Daredevil: de serie volgt een advocaat die 's nachts in een masker slechteriken in elkaar slaat, maar het volgt net zo goed de kruistocht van een welvarend zakenman om van zijn buurt, het New Yorkse Hell's Kitchen, een betere plek om te leven te maken.
Beide personages worden verre van zwart-wit weergegeven: terwijl de advocaat eigen rechter speelt en een paar keer goed tot pulp wordt geslagen, schroomt de zakenman, die zijn buurt wil verbeteren maar intussen ook criminele activiteiten ontplooit, er niet voor om met geweld zijn zin te forceren. En dat is ook wat Daredevil meer en beter doet dan de andere Marvel-titels: er is zo veel meer geweld, dat grafischer en gruwelijker is, dat de serie erin slaagt een compleet nieuw publiek aan te spreken. Een publiek dat niet geïnteresseerd is in flashy superhelden, maar wel in een diepgaand verhaal over corruptie en misdaad dat zich niet laat beperken door leeftijdskeuringen. In deze serie mag je gerust twijfelen aan hoe goed de goeierik en hoe slecht de slechterik is; de ambiguïteit wordt door de cast in ieder geval voortreffelijk weergegeven.
En met die drie tv-series als aanvulling op het filmaanbod laat Marvel één ding duidelijk zien: ze lijken niet geïnteresseerd in steeds maar hetzelfde doen. Waar Phase One ons geleidelijk liet kennismaken met een aantal bijzondere figuren alvorens ze samen te laten werken, toont Phase Two ons de impact van die eerste ronde: alle films en series, op Guardians na, zijn in zekere zin gebaseerd op gebeurtenissen uit de Phase One-films. En tegelijk zijn het uitbreidingen van het universum, met Guardians of the Galaxy en Daredevil als de belangrijkste en meest opmerkelijke uitspringers in de collectie.
De Marvel-films blijven daarnaast ook terugkeren naar de Avengers. De tweede film, Age of Ultron, stormt vanaf komende week wereldwijd de bioscopen in, met daarin een verwachte uitbreiding van het team, en over drie maanden dient de volgende kandidaat, Ant-Man, zich alweer aan. De derde fase zal hier nog wat figuren aan toevoegen om een goed gevuld rooster te hebben voor de derde en vierde Avengers-films. Deze fase zal vermoedelijk ook de vanzelfsprekende teamsamenhang ter discussie stellen, beginnend met het conflict in Captain America: Civil War, en een nieuw team, The Defenders, introduceren in hun verzameling van Netflix-series. Uitbreiding blijft dus het sleutelwoord voor Marvel, maar als de verwachting is dat elke fase dat wel zal doen, blijft toch onduidelijk wat nou het kenmerk van een specifieke fase is.
Terugkijkend op Phase Two kan wellicht gezegd worden dat, wat Marvel betreft, heldhaftigheid uit elke hoek kan komen. Of je nu beschikt over superkrachten of scherpere zintuigen, of dat je je simpelweg geroepen voelt om anderen vóór jezelf te stellen en je leven te wagen voor wat je denkt dat het goede is, iedereen kan een held zijn. Er is meer dan alleen de Avengers. Soms is het een eenvoudige man of vrouw die eigenhandig het recht doet zegevieren. Wat we nog niet gezien hebben is hoe de ene held de andere kan inspireren. Mogelijk komt dat idee naar voren in de oorsprong van Hank Pyms uitvinding in Ant-Man, of in de nieuwe helden in Phase Three.
In ieder geval heeft Phase Two ons geleerd dat de wereld complexer is dan deze leek te zijn in de eerste fase. Maar is dat specifiek de taak geweest van deze verzameling films en series? Marvels wereld zal blijven groeien, veranderen, zich aanpassen aan eerdere gebeurtenissen. In Phase Three leren we misschien hoe stabiel samenwerkingen tussen helden zijn; wat de wereld eigenlijk vindt van de aanwezigheid van die helden. Of kijken we nu te veel naar Civil War? In dat geval is de term 'fase' misschien wel gewoon helemaal niet zo veel waard, en moeten we gewoon genieten van hoe één filmstudio geleidelijk een universum ontvouwt waar we nog jaren van kunnen genieten. En hoe andere filmstudio's, jaloers op het succes, nu proberen het trucje te imiteren.
