Boek: Assaf Gavron - Krokodil van de aanslagen
Dat er veel dingen verloren gaan in een vertaling is een feit, Krokodil van de aanslagen, van Assaf Gavron, is wat dat betreft geen uitzondering. Je verwacht dat een boek over Israel, Palestina, en de eeuwige strijd tussen twee bevolkingsgroepen, een zeker gewicht heeft. Het is het spul waar je in een beschaafd gezelschap geen woord over rept, omdat je weet dat het uiteindelijke resultaat van de discussie niets minder is dan ruzie. Het is en blijft nu eenmaal een gevoelig onderwerp.
Krokodil van de aanslagen is wat dat betreft geen licht boek, maar het is verre van een complex verhaal. We volgen twee jonge mannen in de regio, hun levens zijn met elkaar verbonden door ellende en geweld. Etan Enoch, een yup die een leven lijdt dat beheerst wordt door een vreemdsoortige gemakzucht en apathie, en Fahmi, een Palestijn die in coma ligt en de lezer zijn verhaal brengt door terug te blikken op het verleden.
Etan overleeft in korte tijd drie verschillende aanslagen. Hij voelt zich geroepen, na de eerste aanslag, om meer te weten te komen over één van de slachtoffers, een jongen die naast hem zat in het busje naar zijn werk. Het zet hem op een koers die hem tot een held maakt voor het publiek.
Fahmi beleeft de ene na de andere vernedering in het ziekenhuis. Hoe het ene buisje lucht in zijn longen pompt en het andere buisje de urine opzuigt, terwijl een opgewekte zuster genaamd Svetlana hem wast en tegen hem praat. Hij blikt terug op zijn leven, op de mensen die hem gevormd hebben tot het wrak dat in een ziekenhuisbed ligt weg te kwijnen. Het verhaal is dan ook niet zo zeer waar het probleem ligt.
De problemen beginnen bij Assaf Gavron. Zijn stijl is droog. De kaft laat ons weten dat Gavron het verhaal op humoristische wijze vertelt… humor die eigenlijk telkens net niet de juiste noot raakt. Zo beschrijft Etan zijn leven, hij gunt ons een blik in zijn relatie, hij maakt ons deelgenoot van zijn frustraties. Het komt droog over, het mist de pit die je zou verwachten. Er is geen zwartgallig sarcasme als hij zijn ongenoegen beschrijft. Ik als lezer mis het venijn dat Etan gebruikt om zijn mislukte relatie te verwoorden.Etan Enoch is hierdoor het slachtoffer van stijl. Hij komt niet over als gevat, hij biedt als personage geen inzicht, hij is geen klootzak die je met liefde haat. Etan Enoch is eigenlijk alleen een klootzak, zo eentje die je in het dagelijks leven vaak zat ziet rondlopen. Figuren die eigenlijk alleen maar vervelend zijn en je op de zenuwen werken, alles behalve charmant, en al helemaal niet gevat. Eigenschappen die zijn personage een stuk aangenamer zouden maken om over te lezen. Een gevatte, scherpe klootzak, een klootzak met een bepaalde charme, dat is het soort klootzak dat een personage leuk maakt.
Fahmi is eigenlijk een figuur van hetzelfde laken en pak. Hij ligt in een coma, dat beperkt hem, maar Gavron lijkt zijn verhaal te willen vertellen zonder er moeite voor te doen. Ik snap dat we hem zien afglijden naar een wereld van extremisme, ik snap dat we maar een fractie te zien krijgen van wie Fahmi is, en wat hem heeft gemaakt tot de persoon vandaag de dag, maar het komt telkens over als een ietwat droge vertelling. Ook in zijn verhaal mis is iets scherps. Ik mis het randje dat Fahmi tot een boeiend personage maakt.
Maar misschien geef ik de verkeerde persoon de schuld. Misschien ligt het probleem niet bij Assaf Gavron, misschien ligt een deel van de schuld bij Hilde Pach, de persoon die dit boek heeft vertaald. Want dat is het tweede probleem van Krokodil van de aanslagen...De vormgeving.
Etan Enoch is de Krokodil uit de titel. Krokodil, een woordspeling. Een woordspeling die de lezer ontgaat omdat we hier geen enkele weet hebben van de complexe regels die er gelden in het Hebreeuws. We krijgen een voetnoot en daar moeten we het mee doen, maar tijdens het lezen ontsnap je niet aan het idee dat het boek iets is verloren.
Zo lezen gesprekken tussen personages erg verwarrend. Zo begint niet iedere regel een nieuw stuk gesproken tekst, waardoor je een onafgebroken regel tekst krijgt waar twee personen met elkaar praten. Ik zeg dat niet iedere regel gesproken tekst de vorm volgt die geldt in de meeste boeken, want zo nu en dan volgt dit boek wel dat model.
Zo krijg je pagina’s tekst die als een blok op je afkomen, geen witregel in zicht, alsof iemand papier wilde besparen en daarom voor het gemak vergeten is dat er zoiets bestaat als een toets op het keyboard genaamd “enter”.
Dat is niet alles, maar er wordt ook gespeeld met lettertypen. De hoofdstukken waar Fahmi de centrale figuur is, spelen constant met het lettertype. Zo spreekt iedereen in zijn omgeving, in het ziekenhuis, in een ander lettertype. Het probleem is dat dit slecht kleine onderbrekingen zijn. Het lettertype is niet extreem anders waardoor het wel opvalt, maar het springt niet van de pagina. Het lijkt op een gimmick die te subtiel is. De tv-persoonlijkheid die spreekt in een groter lettertype komt wat dat betreft al meer in de buurt, zijn teksten springen beter van de pagina, maar vaak verdrinken zijn woorden op de pagina door de muur van tekst die er op je af komt.
Het dwingt me de vraag te stellen. Hoe zag dit boek eruit in het Hebreeuws? Iets zegt me dat de stukken waar er een ander lettertype gehanteerd wordt, beter uit de verf komen in de oorspronkelijke taal en met het oorspronkelijke schrift, dan in het Nederlands.
Het is moeilijk om te zeggen dat Krokodil van de aanslagen een slecht boek is. Het verhaal verloopt vlot, het leest vrij makkelijk weg, Fahmi en Etan zijn personages die duidelijk gedefinieerd zijn, en het voelt niet als een gebed zonder einde. Het laat geen ongemakkelijk gevoel achter als je het neerlegt omdat het boek een kant heeft gekozen en de tegenpartij afschildert als monsters. Het blijft ergens neutraal, omdat beide kanten van het probleem gepresenteerd worden als beschadigde handelswaar.
Het is zeker geen slecht boek, maar het mist de pit om het tot een echt goed boek te maken.
Uitgever: Uitgeverij Ailantus ISBN: 978 90 895 3013 4 Pagina's: 303
Waardering:
