Theatermaker betuigt spijt aan kerk en gelovigen
Theatermaker Dries Verhoeven heeft zijn excuses aangeboden aan het apostolaat van de Sint Willibrordkerk en Utrechtse gelovigen. In de monumentale kerk worden mogelijk nooit meer missen opgedragen vanwege het theaterstuk van Verhoeven dat donderdag werd opgevoerd in het gebouw. In De Uitvaart wordt de rooms-katholieke mis grotendeels nagespeeld. Volgens het aartsbisdom Utrecht zijn er 'zeer sterke aanwijzingen' dat de Utrechtse kerk hierdoor is ontwijd.
"Terugkijkend, na alle commotie, hadden we wellicht beter op zoek kunnen gaan naar een 'ontwijde' kerk", schrijft Verhoeven maandag in een brief aan het apostolaat en Utrechtse gelovigen. "Het spijt me dat ik u met mijn pogingen beledigd heb." Verhoeven schrijft verder dat hij nooit de intentie heeft gehad het gebouw te ontheiligen of gelovigen te provoceren. Hij wijst erop dat de woorden God, Maria, Jezus of Christus niet voorkomen in het stuk.
In de week voorafgaand aan de opvoering zijn nog wijzigingen doorgevoerd in een poging kerkgangers niet te beledigen. Ook is in overleg met de verhuurders besloten niets in de kapel te doen, het priesterkoor niet te betreden en geen visuele citaten te geven van de consecratie, het heiligste gedeelte van de mis.
De Uitvaart is een satirisch toneelserie die het afnemende draagvlak voor de culturele sector als onderwerp heeft. Op rooms-katholieke wijze wordt de laatste eer bewezen aan de kunst. In het stuk verschenen donderdag onder meer een 'diaken', 'misdienaars' en een doodskist ten tonele.
Verhoeven maakte tien 'theatrale' uitvaartmissen, die hij opdraagt aan tien verdwenen denkbeelden, waarden of delen van de maatschappij. Na het luiden van de kerkklokken staat hij tijdens de requiemmis stil bij het overlijden en blikt hij terug op de rol die de overledene vervulde. Hij heeft voor een kerkelijke uitvaartplechtigheid gekozen om zijn 'theatrale onheilstijding een plechtstatig gehalte te geven'.
Verhoeven brengt in herinnering dat de katholieke kerk en het bisdom regelmatig negatief in het nieuws zijn gekomen. Hierdoor is de kerk volgens Verhoeven voor velen 'niet meer de vanzelfsprekende plek om samen te komen en gemeenschappelijk onze hoop en wanhoop uit te spreken'. "Door de tien avonden te laten plaatsvinden in de context van een katholieke kerk hoop ik ook de waarde van die plek en het instituut te tonen."
De Uitvaart is onderdeel van het Spring-festival, dat laat weten de commotie ten zeerste te betreuren en het gesprek over de voorstellingen aan te willen gaan. De mogelijke ontheiliging van de Sint Willibrordkerk wordt gezien als 'een zeer ongewenste uitkomst'. "Omdat we niemand een plek willen ontnemen die hun dierbaar is en juist omdat de voorstelling een uitnodiging is om te reflecteren op gemeenschappelijke waarden (die verloren lijken te gaan)", staat in een verklaring.
Daarbij wordt aangetekend dat de ophef zich lijkt richten 'op de vorm (en met name de locatie) en niet op de inhoud'. Het festival blijft dan ook achter de inhoud van De Uitvaart staan en onderschrijft de 'zorgvuldigheid' die Dries Verhoeven heeft betracht om de locatie 'respectvol' tegemoet te treden. "Gezamenlijk hebben we veelvuldig overleg gevoerd met de verhurende stichting over vorm en inhoud." Verhoeven laat weten op een publieke plek het gesprek over de wenselijkheid van dit soort projecten in een kerkgebouw te willen voeren.
Het bestuur van het Sint Willibrord Apostolaat oordeelde vrijdag dat de voorstelling 'ontegenzeggelijk' een ontwijdend karakter heeft en oordeelde dat 'met onmiddellijke ingang geen eucharistievieringen meer kunnen plaatsvinden in dit kerkgebouw'.
Of de kerk echt is ontwijd moet kardinaal en aartsbisschop Wim Eijk beoordelen. Hij besluit hoogstwaarschijnlijk later deze week of nog missen kunnen worden gehouden in de Sint Willibrordkerk. Een andere optie is de kerk opnieuw in gebruik te nemen na een boeteviering en een nieuwe wijding. Maar daarvoor moeten afspraken worden gemaakt, zodat zo'n incident zich niet opnieuw kan voordoen. De kerk is in bezit van particulieren die het gebouw aan onder meer het apostolaat verhuren.
