Obese - No Please
Iedereen kent Danny inmiddels wel. Niet Danny van Fok!, maar Danny Bouman, het boegbeeld van het hellend vlak dat het RTL4 emo-tv-programma Obese is. Waarom een hellend vlak? Omdat toen iemand riep "daar is Wendy", al die dikke mensen naar het raam liepen. (Kom, kom, een klein dikke-mensen-grapje moet kunnen, het is tenslotte een amusementsprogramma.) Ik had anderhalve week geleden een stukje bij DWDD gezien. Daar kwam Wendy over haar nieuwe programma vertellen en Danny was daarbij. In die elf minuten werd zo veel prijsgegeven (Danny woog 270 kilo en was veel meer dan honderd kilo kwijtgeraakt) dat je de eerste aflevering eigenlijk niet meer hoefde te zien. Dat was ik ook niet van plan, dergelijke programma's laat ik graag aan mij voorbijgaan, tot ik de redelijk positieve Media-Mangel column van collega LvanLier van vorige week dinsdag had gelezen. Ik ken hem een beetje en ik was verrast door zijn toon. Dus heb ik op Uitzending Gemist de aflevering alsnog gekeken en voor een volledig beeld ook nog de aflevering van afgelopen zondag. Ik moet zeggen, ik snap collega LvanLier niet.
Wat ik me als eerste afvroeg, tijdens DWDD al, is hoe is men bij RTL4 op dit programma is gekomen en wat het doel ervan is. Een mogelijke reden is het succes van publieke omroep emo-vrouwtje Yvon Jaspers met het KRO-programma XXS over anorexia patiënten. "Daar moeten wij overheen kunnen", zullen ze bij het programmaoverleg gedacht hebben. Of ze hierbij het resultaat van de kijkcijfers of Yvon persoonlijk bedoelen weet ik niet. RTL4 had zelf al het programma Superdik-Superdun gehad, en nu ging de KRO dat nog eens dunnetjes overdoen. (Ja, ook een dunne-mensen-grapje, voor de balans.) "Zij de mageren, dan pakken wij de vetkleppen!", of woorden van gelijke strekking. "En wie gaat..." "Wendy!" Succes verzekerd. De programmaraad van RTL kwam tegelijk klaar en liet champagne en een bittergarnituurtje aanrukken. Het najaar van 2011 kan qua kijkcijfers niet meer stuk.
Wendy van Dijk is natuurlijk geen filantropiste, wereldverbeteraarster of weldoenster, ze is gewoon programmamaakster. Ik geloof wel dat ze oprecht is en mensen echt wil helpen, anders presenteer je geen programma's als deze en Hart In Actie. Maar het doel van het programma is toch emotie. Een dramatisch muziekje bij de dramatische wendingen die er zich in de driehonderd dagen hebben voorgedaan, de emotionele voice-over van Wendy en suggestieve beelden erbij, alles voor het scoren op het gevoel van de kijker en verder niets. Kijken naar mensen die afvallen. Je hoeft er zelf niets meer voor te doen en kan gewoon lekker op de bank blijven zitten, wat waarschijnlijk een deel van het probleem is. De adipeuze kijkers, om eens een ander woord dan obese te gebruiken, hebben er geen ruk aan. Het enige dat ze ervan kunnen leren is dat je kei- en keihard moet werken om al dat overtollige vet er weer af te krijgen. Dat wisten ze waarschijnlijk al, maar er was altijd wel een reden om er niets aan te doen. Om de kandidaten, als je ze zo mag noemen, in dit programma zo bezig te zien, zal niet echt uitnodigen om zelf aan de slag te gaan. De kandidaten kregen begeleiding, een personal coach en trainer, en nog hebben ze het heel zwaar. Probeer dat maar eens alleen voor elkaar te krijgen. En toch zal dat moeten.
Ergens door de lijn te dik, overgewicht, zwaarlijvigheid en levensbedreigende obesitas loopt een grens. Een grens die iedereen die in die situatie zit bewust over gaat. Niet bewust in de zin van, en nu ga ik me even helemaal de vernieling ineten, maar wel dusdanig bewust dat je weet dat je meer dan alleen een beetje te zwaar bent. Iedereen die die grens overgaat heeft, om wat voor reden dan ook, zijn eigen interne waarschuwing in de wind geslagen. Ik kan me voorstellen dat naarmate je verder van die grens verwijdert raakt, je steeds minder de kracht kan opbrengen om er iets aan te doen. Ik denk dat dit ook met de zes kandidaten in het tv-programma het geval is. Die hebben echter de mazzel gehad dat op geld beluste tv-makers brood zagen (nou vooruit, nog eentje dan) in hun eetverslaving.
Die zes mensen zijn misschien geholpen, maar die driehonderdvierennegentig anderen die zich opgegeven hebben dan? Die moeten het zelf maar uitzoeken, net als de overige honderden zo niet duizenden Nederlanders die dezelfde problemen hebben, maar zich niet voor dit programma hebben opgegeven. Omdat ze denken dat het nog wel meevalt of dat ze niet zonodig met hun problemen voor heel Nederland te koop willen lopen of gewoon omdat ze nog steeds hun probleem ontkennen. Los van het eetprobleem is er vaak nog een achterliggend probleem, vaak verergerd door het niet willen erkennen dat je een probleem hebt buiten het eten. Een probleem dat je wil maskeren door te eten. Een probleem dat zo op de achtergrond geduwd wordt door het eten dat het eten op den duur de plek van het originele probleem inneemt. En zo moet je twee problemen bevechten. Doe dat maar eens op eigen kracht.
Niet dat ik die zes mensen in het programma die kans niet gun, uiteraard niet. Ik heb een diep respect voor de moeite die ze gedaan hebben en voor wat ze bereikt hebben. De vraag is alleen, waarom konden ze dit zelf niet of waarom konden ze niet op tijd stoppen, en vooral hoe gaat het verder? Kunnen ze het volhouden om minder, of liever gezegd, normaal te eten, of vervallen ze weer in hun oude fout? Steekt het oude probleem de kop weer op nu de barrière van het eten verdwenen is? De kans is groot als je wel de kilo's kwijt bent maar niet de mentale omslag hebt gemaakt die nodig is om verder te gaan, waardoor je achterliggende problemen zo weer de overhand kunnen nemen en je weer in je oude fout kunt vervallen. Hoe je dat aan kunt pakken laat het programma niet zien. Ook niet hoe je zelf het strenge regime op kunt brengen om te trainen om van je overgewicht af te komen.
Het moet uit jezelf komen, anders heeft het geen zin. Je kunt niet de rest van je leven vol blijven houden iets te doen omdat de camera's van RTL4 op je gericht staan, of omdat de "publieke opinie", nu je op tv bent geweest, dit van je eist. Dat werkt even, maar is op de lange duur niet voldoende. Als er een tweede seizoen komt of een programma waarin er wordt teruggeblikt op deze zes mensen dan valt te zien wie er wel en niet op gewicht is gebleven. Of niet, want ik heb ook geen idee hoe het de deelnemers van een programma als 'De Afvallers XXL' is vergaan. De vraag is waarom RTL4 dit programma dan ook heeft gemaakt. Bewustwording van het gevaar van te veel eten en de lijdensweg die je met overgewicht hebt en de strijd die je moet leveren om die extra kilo's kwijt te raken? Ik denk het niet. Volgens mij is het gewoon goedkoop scoren over de rug van een zestal mensen die ik het absoluut gun om geholpen te worden, alleen zijn er nog vele honderden die die hulp ook graag gekregen hadden. Of in elk geval een beetje hulp om een begin te maken dit ook te kunnen bereiken. Maar dat zal RTL4 een zorg zijn. Die kijken naar de kijkcijfers en zien dat het goed is. Voorlopig heb ik mijn buik er weer vol van (dat was de laatste).
