Doctor Who: Deep Breath
Vorig jaar rondde Steven Moffat zijn driejarige Doctor Who-masterplan af. Hij begon het met de introductie van Matt Smith als de Doctor, op het moment dat hij zelf het roer van de serie overnam van Russell T Davies, en ontvouwde elk seizoen een klein beetje meer van zijn verhaal.
Er was het mysterie van River Song, de Crack, de Pandorica en de mysterieuze kreet Silence Will Fall. Daar kwam de voorspelling over Trenzalore bij, die hintte naar het vertrek van Matt Smith. Gedurende drie seizoenen bleven er kleine puntjes open staan van zijn verhaallijnen: waar kwam de explosie van de TARDIS vandaan? Waarom moest de Doctor stil blijven en de vraag niet beantwoorden? Wat was de Fall of the Eleventh? Moffat loste het allemaal op in The Time of the Doctor met het laatste puzzelstukje: de bijna-terugkeer van Gallifrey waar in de aflevering ervoor de basis voor werd gelegd. "Eleven's Hour is over now, the clock is striking Twelve's," rijmde Moffat, en met een klap was daar Peter Capaldi, klaar om de Doctor een nieuwe richting in te sturen.
Capaldi en Moffat hebben aangegeven dat de serie een nieuwe richting krijgt. Deze Doctor is donkerder, serieuzer. Het is niet de Doctor die je kent. En dat werd meteen in de opening van seizoen acht, Peter Capaldi's eerste eigen aflevering na twee korte verschijningen vorig jaar, duidelijk gemaakt. Een groot deel van Clara's verhaal in Deep Breath draaide om "ik ken deze man niet, dit is niet mijn Doctor". Een gevoel dat Doctor Who-kijkers wereldwijd, in algemene zin, wellicht al tien keer eerder hebben gehad, bij de introductie van een nieuwe acteur in de rol. Elke kijker is met de serie bekend geworden via een bepaalde Doctor. En of je nu begonnen bent met Hartnell, Eccleston of ergens middenin de serie; op een gegeven moment veranderde de Doctor, en werd van je verwacht dat je ervoor openstond dat die nieuwe gast nog steeds de Doctor was. Dat het echt wel jouw Doctor was, waar je naar keek.
En dus is het niet heel gek dat Moffat Clara nu eens heel letterlijk op de plek van het publiek plaatste. De companion is natuurlijk van oudsher de stand-in voor het publiek, ontworpen om de vragen te stellen die het publiek misschien heeft. Clara was in Deep Breath ook eens emotioneel de stand-in, en de gesprekken met Vastra en Eleven maakten het publiek, via Clara, duidelijk dat Capaldi echt heus wel de Doctor is. "Dat was ik," zei hij over het telefoongesprek dat hij had met Clara. Eindelijk, dacht ik. Een expliciete "ik ben dezelfde man"-uitspraak, zo verschillend van Tennants gesprek met Wilfred in The End of Time, waarin hij klaagde dat een ander het overneemt. Helemaal niet, moet Moffat gedacht hebben: de Doctor is de Doctor. Mooi. Goed. Welkom terug, Doctor. We hebben je gemist.
En wat een Doctor. Hij is Schots, en benadrukt dat door te klagen over hoe anderen klinken. En door, misschien niet geheel bewust, naar Glasgow te vliegen. De Seventh Doctor was Schots, gespeeld door de Schotse Sylvester McCoy. David Tennant is Schots maar hij en Davies bedachten dat het beter was om een Engels accent te gebruiken voor zijn Doctor. Dat was beter naast Rose. Interessant dat de Doctor nu zowel ouder als Schotser is: hij is meer afwijkend dan vorige Doctors, en ook daar werd op ingegaan: hij vertrouwt Clara, oftewel ons, en vindt dat-ie zich niet meer beter hoeft voor te doen dan hij is. Is dat een signaal van (de overigens ook Schotse) Moffat dat hij vindt dat de Doctor, negen jaar na zijn terugkeer op televisie, inmiddels wel bekend genoeg is bij het publiek om een beetje variatie te mogen krijgen? Laten we het hopen. Tennant en Smith, hoe verschillend hun Doctors ook waren, lagen erg dicht bij elkaar: Tennant was enorm populair en het is misschien wel goed dat Smith het publiek niet te veel vervreemdde. Nu gaan we risico's nemen. Prima, ik ben wel benieuwd wat de serie doet met een nieuwe richting. Donkerder, ouder, Schotser.
Het is natuurlijk de vraag hoe erg de serie gaat verschillen van wat we gewend zijn. Op wat scènes over het accepteren van de Doctor na was Deep Breath nu niet bepaald anders dan andere afleveringen. Sterker nog: de monsters in dit verhaal waren letterlijk afgeleid van Moffats Clockwork Droids uit Tennants eerste seizoen. Prima hoor, maar The Girl in the Fireplace was, wel beschouwd, een veel betere aflevering dan deze. Het was me toch niet helemaal duidelijk wat het punt was van deze repair droids, behalve dat de Half-Face Man op zoek was naar het paradijs - en dat wellicht vond. Er zit daar een mysterie in; wie is Missy, was dat echt het paradijs, komen we er nog op terug? Vast wel.
Opvallend was dat de aflevering opent met een dinosaurus, om deze vervolgens eenvoudig weg te werken met het verhaal van de droids: de Doctor hoeft het beest niet terug te brengen, het wordt gewoon netjes opgeruimd. Misschien wat makkelijk, maar ach, daar moesten we maar niet moeilijk over doen. En de Doctor verdween ook ineens; dook op in een steegje, benadrukte zijn Schotsheid en las daar blijkbaar de krant. Het "lunch on the other side"-raadseltje was leuk, en had een mysterie dat vergelijkbaar was met hoe Clara vorig jaar het telefoonnummer van de TARDIS kreeg: er is iemand betrokken bij Clara en de Doctor. Op afstand, buiten beeld. Ervoor zorgend dat ze het contact niet verliezen. Heeft Moffat in The Bells of St John het eerste zaadje geplant voor wat een langer verhaal in dit seizoen wordt? Het zou me niet verbazen.
Over zaadjes gesproken: vorig jaar werd de verwachting opgebouwd dat de Time Lords, na jaren van afwezigheid, een terugkeer gaan maken. Gallifrey is ergens, en het zal een big deal zijn wanneer de thuiswereld van de Doctor terugkeert, maar die terugkeer komt er. Toch? Is Moffat daar al zaadjes voor aan het planten? Is de dame die Clara dat telefoonnummer gaf een Time Lady? Is degene die de advertentie zette een Time Lord? Is dat paradijs iets dat te maken heeft met Gallifrey? Aan de andere kant: waarom zou dat zo zijn? Misschien is de Gallifrey-verhaallijn ook een meerjarenplan en focust Moffat dit seizoen op iets totaal anders. Want wie is 'Missy'? Waarom noemde ze de Doctor haar vriendje? Is zij de dame van het telefoonnummer en de advertentie? We zullen zien.
We zagen eerst een nieuw avontuur, met een nieuwe Doctor en oude bekenden. De Paternoster gang, Vastra en Jenny en hun bediende, Strax, die eeuwig voor een komische noot zorgt. Vastra had een mooie rol in het gesprek tussen haar en Clara, leerde ons een les over iemand accepteren voor wie hij, of zij, is. Toonde ons dat je verder moet kijken dan de buitenkant. Misschien ook verder dan handelingen, want wat deed de Doctor in deze aflevering? Hij liet Clara in de steek. Niet voor lang, maar ze moest het toch even zelf uitzoeken. En heeft hij de Half-Face Man uit het schip gegooid? Missy, die blijkbaar ergens kon meekijken, kon het ook niet zien. De Doctor keek in de camera na de val. Is hij meedogenlozer? Het zou zeker passen bij een meer donkere, duistere Doctor.
Capaldi zet deze Doctor in ieder geval, in zijn eerste avontuur, interessant neer. Eerst zoekend naar zichzelf, zoals dat hoort bij Doctors. Zoals onder andere landgenoot Tennant en naamgenoot Davison moest zijn Doctor even rusten om bij te komen van de regeneration. Niet zoals de Fifth Doctor uitkateren in een speciale rustgevende kamer (Twelve was zelfs tijdelijk onbekend met het concept slaapkamer), maar toch. En daarna groeide de Doctor. Hij werd ondernemend. Begon zichzelf te ontdekken. Te herkennen, zowel figuurlijk als letterlijk; Moffat stipte de gelijkenis met Capaldi's eerdere rol in de serie aan. Misschien niet voor het laatst. Deze Doctor loste het probleem eenvoudig op; door zijn tegenstander uit te schakelen. Maar hoe precies, door hem bovenop de Queen Elizabeth Tower te gooien of hem te overtuigen te springen? Dat is een vraag die zich nog moet laten beantwoorden. Want deze Doctor is wellicht duisterder, maar ook mysterieuzer. Als er een klein verhaallijntje gevormd wordt over de keuze voor zijn gezicht, als daar nog een reden voor komt, dan hebben we een interessant mysterie.
We zagen een duisternis in de Doctor tijdens en na de Time War. John Hurt was bereid de boel op te blazen; Eccleston dacht dat hij dat ook echt gedaan had en hield er een trauma aan over. Zijn eerste ontmoeting met een Dalek bracht agressie in hem voort. Rose wist dat te temperen. Hoe duister, hoe agressief wordt Capaldi? Wat is Clara's rol hierin? Volgende week zijn er weer Daleks. We zullen zien wat zijn reactie is. Hoe hij reageert. De Doctor is terug. We kennen hem nog niet, maar eigenlijk ook wel. Hoe is hij anders, en hoe is hij hetzelfde? We hebben nog elf afleveringen om dat uit te vinden, voordat het weer voorbij is.
