Nobelprijs voor natuurkunde naar Englert en Higgs
De Nobelprijs voor natuurkunde 2013 is dinsdag toegekend aan de Belg François Englert van de Vrije Universiteit in Brussel en de Brit Peter Higgs van de Universiteit van Edinburgh. Zij krijgen de prijs voor de 'theoretische ontdekking van een mechanisme dat bijdraagt aan ons begrip van de herkomst van de massa van subatomaire deeltjes'.
Hun ontdekking werd kortgeleden bevestigd door de ontdekking van het deeltje met de Large Hadron Collider, de deeltjesversneller van het onderzoekscentrum CERN. Aan de prijs is een som van acht miljoen Zweedse kroon (917 duizend euro) verbonden.
Englert en Higgs kwamen in 1964 onafhankelijk van elkaar met de theorie over de wijze waarop deeltjes massa krijgen. Englert werkte voor zijn theorie samen met de Belgische natuurkundige Robert Brout, die inmiddels overleden is.
De theorie van Higgs en Englert is een centraal onderdeel van het Standaardmodel van de deeltjesfysica. In dat model is vastgelegd hoe de wereld in elkaar zit. Volgens het Standaardmodel bestaat alles - van bloemen tot mensen tot zelfs planeten - uit slechts een paar bouwstenen: deeltjes die materie vormen. Deze deeltjes worden beheerst door krachtvoerende deeltjes die ervoor zorgen dat alles werkt zoals zou moeten.
Het volledige Standaardmodel berust op het bestaan van een speciaal deeltje: het Higgs-deeltje. Dit deeltje komt voort uit een onzichtbaar veld dat alle ruimte vult. Zelfs als het universum leeg lijkt te zijn, is dit veld aanwezig. Zonder dit veld zouden we niet bestaan, omdat deeltjes massa krijgen door het contact met dit veld.
Op 4 juli 2012 werd bij CERN hun theorie bevestigd door de ontdekking van het zogeheten Higgs-boson bij CERN in het Zwitserse Genève. Daarvoor werd gebruikgemaakt van de LHC, waarschijnlijk een van de meest complexe machines die ooit door de mens gebouwd is. Twee onderzoeksgroepen, ATLAS en CMS, elk bestaande uit zo'n drieduizend wetenschappers, wisten uit miljarden deeltjes het Higgs-deeltje te isoleren.
Hoewel het Higgs-deeltje is gevonden, wil dat niet zeggen dat de puzzel van het Standaardmodel is opgelost. Een van de redenen is dat het Standaardmodel ervan uitgaat dat sommige deeltjes - neutrino's - vrijwel geen massa hebben. Uit onderzoek is echter gebleken dat neutrino's wel degelijk massa hebben. Een andere reden is dat het Standaardmodel slechts zichtbare materie beschrijft, terwijl dit slechts een vijfde is van de totale hoeveelheid materie in de kosmos. Het vinden van deze 'donkere materie' is een van de doelen van de wetenschap.
Maandag werd de Nobelprijs voor geneeskunde toegekend aan de Amerikanen James Rothman en Randy Schekman en de Duitser Thomas Südhof. Zij kregen de prijs voor hun ontdekkingen op het gebied van het transportsysteem van lichaamscellen.
Woensdag wordt de winnaar van de Nobelprijs voor scheikunde bekendgemaakt, donderdag de literatuurprijs, vrijdag de vredesprijs en maandag de economieprijs.
De prijzen worden op 10 december uitgereikt.
