Slapeloze bommennacht
Je zou verwachten dat het eindigen van WO2 een haast orgastisch geluk zou hebben veroorzaakt in de Geallieerde landen. De sfeer, stelt een onderzoeker, was in de VS echter nog meer bedrukt dan direct na Pearl Harbor: het nieuws van het ontwikkelen van de atoombom boezemde veel meer doodsangst in dan het vooruitzicht op vrede blijdschap met zich mee bracht.
Vroeg in de avond van 6 augustus 1945 gaf president Truman een speech die al snel werd opgepikt door de media; de kranten kopten het de volgende ochtend en al meteen was de radio actief.
"Zestien uur geleden gooide een Amerikaans vliegtuig een bom op Hiroshima en vernietigde daarmee haar nut voor de vijand. De bom had een kracht van meer dan 20.000 ton TNT en was 2000 keer krachtiger dan de Britse 'Grand Slam', de grootste bom ooit gebruikt in de geschiedenis van de oorlogsvoering."
"Het is een atoombom." De speech zette de details omtrent de ontwikkeling van het wapen uiteen en werd gevolgd door een meer uitgebreide uitleg van de Minister van Oorlog. Die nacht gingen honderden miljoenen mensen naar bed met het inzicht dat de wereld voorgoed was veranderd. Met het idee dat één enkel vliegtuig miljoenensteden plat kon leggen. De tijd van squadrons van honderden, zo niet duizenden bommenwerpers die als een muggenplaag op de vijand afvlogen om hun dodelijke ladingen te lozen, was voorbij.
Ze gingen naar bed, maar velen zullen niet of nauwelijks hebben kunnen slapen. Het zal ongetwijfeld één van de meest door nachtmerries geplaagde nacht zijn geweest in de geschiedenis van de mensheid. Duistere visioenen van een flits, een schokgolf en familieleden die letterlijk in rook opgaan spookten door honderdduizenden hoofden.
Een nieuw wapen. Een voor altijd veranderde oorlogsvoering. Nu weten we dat er nooit een atoomoorlog is uitgebroken (in elk geval tot nu toe), maar in die tijd was de Westerse wereld al min of meer sinds de Romeinen continu elkaar de hersens aan het inslaan. De eerstvolgende oorlog zou kortom niet alleen snel gebeuren, maar ook de beschaving wegvagen.
Eén van de mensen die de slaap niet kon vatten, was de North Caroliniaanse country- en radioster Fred Kirby. Hij woelde, draaide, lag wakker en dacht voortdurend aan de woorden van zijn president. Hij zal zich herhaaldelijk omgedraaid hebben, te vaak op de klok gekeken hebben, gek zijn geworden van het als een bom tikken ervan. Beseffende dat hij toch niet in slaap ging vallen, stond hij op en pakte pen en papier.
Die nacht, de allereerste nacht in het atoomtijdperk, werd de grootste hit omtrent het nieuwe dodelijke wapen ooit geschreven. Het werd in de twee jaar erna door zeven verschillende artiesten opgenomen en gaf uiting aan twee sentimenten die sindsdien decennialang de boventoon bleven voeren in muziek, films en andere cultuuruitingen: ontzag en doodsangst.
Het liedje werd na de bom op Nagasaki nog wat herschreven en kwam bovenaan de country-hitlijsten in 1946 in de versie van The Buchanan Brothers; de tekst luidt als volgt:
Oh this world is at a tremble with its strength and mighty power
There sending up to heaven to get the brimstone fire
Take warning, my dear brother, be careful how you plan
You're working with the power of God's own holy hand
Atomic power, atomic power
Was given by the mighty hand of God
You remember two great cities in a distant foreign land
When scorched from the face of earth the power of Japan
Be careful my dear brother, don't take away the joy
But use it for the good of man and never to destroy
Atomic power, atomic power
Was given by the mighty hand of God
Hiroshima, Nagasaki paid a big price for their sins
When scorched from the face of earth their battles could not win
But on that day of judgment when comes a greater power
We will not know the minute and we'll not know the hour
Sindsdien hebben we met een Cubacrisis, diverse grote ongelukken in atoomcentrales, het zelfs kwíjtraken van enkele atoombommen en het op een haar na gooien van een waterstofbom op Caïro, bijzonder veel geluk gehad dat die vreselijke angsten die in de eerste decennia na 1945 de kop op staken, nog niet gerechtvaardigd zijn gebleken.
Laten we hopen dat het ook de komende 69 jaar niet zal gebeuren.
