'Ingrijpen!', doe maar niet
'Ingrijpen!', schrijft de Telegraaf zondag. Daarmee verwoordt de krant de mening van een hoop Nederlanders. Stuur de NAVO, stuur blauwhelmen, stuur Special Forces, maar zorg ervoor dat degenen die onze burgers neerhaalden hun verdiende loon krijgen. Helaas is dat niet alleen praktisch onmogelijk, maar ook onverstandig, hypocriet én een klap in het gezicht van veel Oost-Oekraïense burgers.
Het conflict is niet zo zwart-wit als de media nu doen voorkomen. Ja, de separatisten zijn doorgaans geen knip voor de neus waard. Ja, ze martelen, roven, liegen, bedriegen en ontvoeren al maandenlang; dissidenten en burgemeesters worden dood in greppels teruggevonden. Zelfs Westerse journalisten worden expliciet bedreigd (en gegijzeld): schrijf onze versie op of vrees het ergste.
Maar terwijl de terroristen op hun terrorist-achtige manier moorden, plunderen en bedriegen, doet de Kiev-regering dat op haar eigen, anonieme wijze. Mortieren, bommen worden ingezet, hele flats met onschuldige burgers worden opgeblazen. VICE is zoals gebruikelijk steeds ter plaatse en filmt de wanhoop – aan beide kanten. Burgers die huilend tussen de puinhopen roepen om wraak op die ‘ranzige fascisten in Kiev’. Aan de andere zijde burgers die schreeuwen om het uitmoorden van alle separatisten, tot de allerlaatste toe – tegengestelde meningen, maar maar al te vaak burgers die buren van elkaar zijn of kunnen zijn.
Het lijkt al vier maanden een uitgemaakte zaak, wie er ‘de slechten’ zijn – maar alleen vanuit ons Westers perspectief. En omdat de Russen mankracht en wapens sturen, durven zelfs de VS al maandenlang niet veel meer te doen dan geld en voedsel sturen. Geen wapens en al helemaal geen ‘boots on the ground’. Voor je het weet zien de Russen het als Westerse provocatie, sturen ze hun leger de grens over en verzand je in een direct conflict tussen de NAVO en Rusland, met potentieel dramatische (WO3-)gevolgen.
Dat wil niemand. Ondertussen is de situatie ter plaatse dermate onveilig dat ook UNHCR en andere VN-organisaties nauwelijks in de buurt komen. Het is simpelweg te gevaarlijk om vluchtelingenkampen op te zetten of noodhulp te verlenen. Al maanden. En het wordt met de dag erger.
Eén stukje goed nieuws is dat de Volksrepubliek Donetsk alweer over z’n hoogtepunt heen is. Ze hadden eind mei bijna drie oblasten volledig onder controle en hebben de presidentsverkiezingen effectief tegengehouden in het oosten. Daarna volgde het (laten we wel wezen, meedogenloos harde) tegenoffensief van Kiev; nu is slechts nog ongeveer de helft van oblast Donetsk in handen van de rebellen. En ook daar zal –zeker als Rusland z’n steun terugtrekt- heel snel een eind aan komen.
Daar zijn onze militairen niet voor nodig – zeker niet met een escalatie richting WO3 op het oog. Maar het tragische is dat het conflict ook dan niet over is. Burgers die op VICE-filmpje 60 (over de crash) met meewarige blik tussen de lijken staan die even eerder uit de lucht kwamen regenen, roepen letterlijk: “Nu komt er eindelijk aandacht voor hoe de beesten in Kiev te werk gaan.”
Ook na de oorlog blijft die verdeeldheid het land opbreken. In presidentsverkiezingen, qua religie, op het gebied van taal, economie, lokale politiek en ga zo maar door. Dat is ook met een overwinning op de terroristen en een berechting van degenen die de raket afschoten, niet zomaar weg. Dat zal, ook als de Russen zich strategisch achter de grens terugtrekken, niet veranderen. En ook als we Oekraïne in de EU of NAVO zouden toelaten, lost dat het probleem van een oostelijke bevolking die minstens voor de helft pro-Russisch is en volledig anti-Kiev, niet op.
Er zal, na berging en onderzoek en het winnen van de strijd, nagedacht moeten worden over een langetermijnoplossing waar West- én Oost-Oekraïne mee kunnen leven. Een federale structuur die het land opdeelt zoals België, het opsplitsen van het land zelf, betere economische integratie tussen het arme Westen en rijke Oosten – er is niet één antwoord, of één oplossing.
Schreeuwen dat er maar een atoombom op moet worden geflikkerd –of troepen heengestuurd- werkt in dezen alleen maar contraproductief. Dat zal de Oekraïense Kievieten én de Moskovieten alleen maar sterken in hun door de oorlog toch al verstarde wereldbeeld.
