Interview: Julia Samuel / Elise Lengkeek
Elise: "Julia heeft vaak genoeg tegen mij gezegd: ‘Elise, hoe kan het dat jij mij denkt?’ Geen idee! Het is kennelijk een bijzondere gave, die ik heb ontvangen. Op de een of andere manier weet ik gewoon hoe Julia denkt , wat zij voelt en wat haar taal is voor die gevoelens en ervaringen. Ik kan ook niet anders dan het doen zoals ik het doe, zonder te begrijpen waarom en hoe ik dat doe. Voorwaarde is wel dat je samen in staat bent een sterke emotionele binding aan te gaan op basis van volledig wederzijds vertrouwen en respect. Maar daarnaast moet je elkaar ook steeds weer kunnen loslaten."
En daarop volgend deze vraag Elise, hoe leef jij je in het verhaal in, want je hebt het niet zelf beleefd en ervaren, maar schrijft het wel op. En als lezer heb je niet het gevoel dat het door iemand anders is verwoord. Kun je je met het onderwerp vereenzelvigen en hoe doe je dat dan?
Elise: "Onmacht, woede, verlies, vreugde en vriendschap: zelf heb ik dit soort ervaringen in mijn eigen leven ook diep doorvoelt, al heb ik niet hetzelfde meegemaakt als Julia. Dat maakt het wellicht mogelijk om mezelf in te leven in de persoon van Julia, in wat ze denkt, voelt en doormaakt op al die momenten. Wat ons verbindt is dat we eigenlijk allebei filmmaker zijn. We kijken met ons hart en registreren nauwgezet alles wat voor onze ogen gebeurt, schiften naderhand het materiaal en brengen dat terug tot een compacte productie. Zo maakt Julia haar documentaires; zo componeer en schrijf ik mijn boeken. Het eerste concept was een zoektocht naar de sleutel tot al die herinneringen. Toen Julia in januari jl. terugkeerde uit Afrika, had ze zoveel meegemaakt, dat ik begreep dat we het concept moesten omgooien. Het werd toen reizen tussen kanker en Afrika en vanaf dat moment liep het als een trein."
Vooral ook de kant van je borstkanker raakt me, ik heb zelf ook binnen de familie met deze ziekte te maken. Het lezen hierover maakt je als vrouw weer bewust van de gevaren die het heeft, maar daarnaast is jouw verhaal ook een pleidooi om je leven niet in de koelkast te zetten omdát je kanker hebt. Wil je met deze houding anderen stimuleren om ook vooral zo in het leven te staan, of is dit puur alleen voor jezelf om te overleven?
Julia: "Je moet je leven zeker niet in de koelkast zetten. Zolang je ademt, leef je leven. Voor iedereen is er ergens een “Afrika” te vinden. Een houvast, dat stimuleert om door te gaan. Een vriendin van me heeft kanker en zij zegt dat ze het vol kan houden door en voor haar kinderen. Ze zei laatst tegen me; 'Julia wat Afrika voor jou betekent, betekenen mijn kinderen voor mij'."
Het feit dat je besloot om naar Afrika te gaan terwijl je nog volop in het behandelcircuit voor je kanker zat, hoe moet ik dat opvatten? Is het weglopen voor je eigen problemen? Of heeft het juist alles te maken met 'dealen' met je ziekte en de ziekte niet te willen laten winnen?
Julia: "Je kunt niet weglopen voor je problemen, omdat kanker in je zit. Je neemt het mee. Maar mijn vertrek naar Afrika heeft mij de mogelijkheid gegeven om op een zekere afstand naar mijn ziekte te kijken. Afstand kunnen nemen is gezond. Daardoor geef je je geest even rust."
Julia, als je nu terugkijkt op de beslissing om kort na je operatie naar Afrika af te reizen, was het de risico’s wel waard?
Julia: "Liever een risico nemen dan stilstaan en afwachten. Ik wil elke seconde optimaal benutten."
Kun je een mooiere boodschap meegeven aan je omgeving, als interviewer maken dit soort antwoorden me altijd stil. Ze bevatten zo'n wijze les, zonder belerend over te komen. Zo zou ieder mens eigenlijk in het leven moeten staan.
Het boek leest, ondanks de zwaarte van beide onderwerpen, wel als een trein. Je kunt het maar moeilijk wegleggen. Aan wie van jullie beide is dat te danken, wie heeft voornamelijk de schrijfstijl bepaald? Het is toch het verhaal van de één dat door de ander wordt meegeschreven.
Julia: "We hebben dagen achtereen urenlange gesprekken gevoerd. Die verhalen heeft Elise op prachtige wijze uitgewerkt. De details van Afrika, de geuren, de kleuren en het gevoel heb ik aan Elise over kunnen brengen. Zij heeft een heel sterk inbeeldingsvermogen. In Afrika en België heb ik mijn gedachten, mijn denkwijze, mijn innerlijke ik op papier gezet en naar Elise gestuurd. Zij heeft deze woorden omgesmolten tot goud."
Jullie hebben naast het co-auteurschap ook een vriendschap ontwikkelt in de loop der jaren. Is die onontbeerlijk om samen aan zo’n project als dit boek te beginnen? En heeft het tijdens het proces niet voor strubbelingen en spanningen gezorgd (bijvoorbeeld verschil in visie op hoe het er uit moest komen te zien)?Elise: "Het was eerlijk gezegd bijna eng dat we in nagenoeg volmaakte harmonie konden werken. Spannend vond ik het toen ik niets van Julia hoorde in de laatste fase van het schrijfproces. En toen het moment aanbrak dat we voor het eerst de ruwe versie van het geschreven boek ter hand namen om te gaan schrappen en schaven. Dat we daarin nagenoeg steeds dezelfde keuzes maakten, was verbazingwekkend. Zoiets kan alleen als er een groot wederzijds respect is en een diep verstaan."
Hebben jullie met het boek nog een bepaald doel voor ogen? Moet het geld opbrengen dat ten bate van de stichting komt, of gaat het om ‘awareness’, of misschien juist meer om persoonlijke verwerking van je avonturen daar en je privé-ontwikkelingen?
Julia: "In mijn antwoord op jouw vraag wil ik graag de woorden van een Franse dichter citeren: ‘Alles op de wereld bestaat om zijn beslag te krijgen in woorden. De dingen drijven zichzelf naar een boek, naar woorden toe. Of je het wilt of niet. In de kiem van ons bestaan ligt besloten dat het, als we niet presenteren, als we niet schrijven, dan zullen we NOOIT de ander kunnen aanraken met onze woorden. We willen iets verruimen, iets veranderen of juist verankeren in de hoofden van anderen.’
En dat is één van de uitgangspunten van mijn besluit om aan het boek te beginnen. Er zijn twee knopen die ik in het boek wil ontwarren. Twee knopen die nauw met elkaar verstrengeld zijn. Julia Samuël met kanker, maar ook over al die Afrikaanse kinderen en moeders met malaria. De meest kwetsbaren, die nog steeds onzichtbaar blijven voor de rest van de wereld. Als ik niet spreek, als ik niet schrijf, als ik niet presenteer bestaan zij niet. Met dit boek wil ik HEN uit hun schaduw halen. Ik wil dat mensen op een andere manier naar Afrika gaan kijken. Afrika is voor alles het continent van de verborgen diamant die, eenmaal opgediept, het licht in miljoenen facetten steeds anders weerkaatst. De Afrikanen zijn krachtig en sterk. Met harten vol warmte. Maar ziekte en dood door malaria liggen constant op de loer. De strijd tegen deze ziekte moet veel meer aandacht krijgen. Wij geven deze mensen hulp en hoop. En wanneer we zien dat malaria door die hulp drastisch naar beneden gaat, hebben wij al een groot deel van ons doel bereikt. Daar doen we het voor. Ik hoop met dit boek de gevaren van malaria in Afrika blootgelegd te hebben en meehelpen om mensen een andere bril te laten opzetten om naar die samenleving te kijken. Ik hoop van harte dat dit boek een steentje kan bijdragen bij het terug dringen van de moeder- en kindersterfte door malaria. Ik hoop en blijf strijden voor een rechtvaardiger samenleving. Ik hoop dat mensen met kanker nooit de hoop zullen verliezen. Niemand weet waar ik ben is een boek over HOOP."
Elise: "En ik kan hierop alleen nog maar aanvullen dat ik daarom JA gezegd heb tegen dit boek."
Zit er in de toekomst nog meer ‘in de pen’ van jullie, zowel samen als individueel? En in welke hoek moeten we dat dan zoeken. Ik ben benieuwd, want Niemand weet waar ik ben smaakt wel naar meer.
Julia: "Wij hebben veel meer geschreven dan in het boek staat. We hebben zelfs hele hoofdstukken geschrapt, omdat we anders het aantal gewenste pagina’s sterk zouden overschrijden. Een volgend boek? Elise….? Wanneer gaan we verder?"
Elise: "Er is een gezegde dat je een broedse kip niet moet storen… We hebben plannen en ideeën genoeg, maar het leven meandert daar vaak dwars doorheen. Als ons voornemen werkelijkheid mag worden, zul je in de nabije toekomst vast en zeker meer gaan zien van de combi Samuël-Lengkeek."
Julia, tot slot nog deze vraag: hoe ziet jouw huidige leven eruit? Ben je nog altijd een paar maanden per jaar in Afrika te vinden, en wissel je dat af met je werk in Nederland? En kunnen we nog dingen op televisie van je verwachten?
Julia: "Over twee weken vertrek ik naar Kameroen en ben volgend jaar maart weer in het land. TV-werk blijft als warm bloed door mijn aderen stromen. Wat komt, komt."
Eenzelfde vraag aan jou Elise, als journaliste heb je vast ook al weer nieuwe uitdagingen voor je liggen. Vertel!
Elise: "Ja, er ligt al weer een en ander op de loer. Ik moet straks kiezen en dat wordt nog best lastig. Bovendien kriebelt ook steeds meer het verlangen om mijn eigen verhalen op te gaan schrijven."
Niet alleen uit hun boeken, maar ook uit deze antwoorden blijkt eens te meer de speciale band die Elise en Julia met elkaar hebben. Zij vullen elkaar aan en versterken elkaar in hun kracht en bezieling. Dit lijkt een band voor het leven te zijn, als ik er van een afstand naar kijk. Ik wil Julia en Elise beiden enorm bedanken voor hun tijd en antwoorden. Door de opmerkelijke openheid die jullie hebben gegeven, is het een bijzonder en indrukwekkend verhaal geworden, een boek op zich. Enorm bedankt hiervoor en rest mij niets anders dan jullie veel nieuwe kracht toe te wensen om de wereld weer een stukje beter te maken dan ze nu is. Ik zal jullie zeker blijven volgen in jullie werkzaamheden.
Review Niemand weet waar ik ben - Julia Samuël / Elise Lengkeek
Review Ik Beken - Elise Lengkeek
Site Drive Against Malaria
KWF Kankerbestrijding
Elise Lengkeek
