Special: Patat versus friet
Het is een discussie op FOK! die al jarenlang duurt. Het houdt mensen wakker, er wordt op internet naar onderbouwingen gezocht en vele topics worden in bijna iedere sectie van het FOK!Forum geplaatst. Deze friet versus patat specia(a)l probeert je een antwoord te geven op de levensvraag: Is het nou patat of is het friet?
Patat, friet (verbastering van 'frites'), petat, petatten, patatten, patates friet gefrituurde aardappel of in uitzonderlijke gevallen slapsticks. De meeste benamingen zijn algemeen of lokaal bekend, maar op FOK! is er een zeer langlopende discussie geworden tussen de eerste twee woorden: patat en friet.
De allereerste discussie op FOK! over patat en friet is te vinden in dit topic (LINK: FRIET). User Guus Muisarm maakte, voor zover de zoekmachines op FOK! terug gaan, op 1 augustus 2000, 8:02, de eerste statement dat het toch echt 'friet' is en géén 'patat'. Later in deze special meer over Guus.
Voordat we beginnen met het verhaal over de patat/friet, eerst een blik in de Van Dale:
pa·tat de; v(m) friet: ~ met een portie patat met mayonaise
friet de; v(m) -en reepjes rauwe aardappel, in olie gefrituurd; patates frites: een ~je eten portie friet
Volgens het grote woordenboek is de goede benaming 'friet', met als synoniem het woord 'patat'.
Om een goed onderbouwd verhaal te maken waar zowel het woord ‘friet’ als ‘patat’ vandaan komt, hebben we meerdere deskundigen, semideskundigen en zowel patat- als frieteters aan het woord gelaten. Ook pakken we er een boek bij dat over de patat en de friet gaat, genaamd de Frietkotcultuur van Paul Ilegems.
Een kort lijstje wie er onder andere aan woord komen. We beginnen met de taalkundige Jan Stroop. Op zijn website staat een complete beschrijving van A tot Z over de geschiedenis van de patat/friet, waarvan we enkele conclusies uitlichten.
Ook hebben we contact gehad met Jolande Hillen van het Voedingscentrum Nederland. Hoe noemen zij de gefrituurde aardappel? Maar hier blijft het niet bij. We kijken ook wat de twee opperhoofden van FOK!, Danny en Iteejer, nou eten bij de kroket en de frikandel. Naast deze twee leiders hebben we ook enkele redacteuren aan de tand gevoeld over deze kwestie. We proberen nog een reactie te krijgen van Guus Muisarm en we hopen op commentaar van Aviko.
Laten we beginnen met de geschiedenis van de veel gegeten frituurhap.
Geschiedenis van de patat/friet
Het is niet vreemd te noemen dat de aardappel vroeger een veel gegeten product was. Ook tegenwoordig komen we in zeer veel huishoudens aardappelen tegen op het bord, zowel in de ouderwetse variant als ook de aardappelkroketten, aardappelbolletjes en andere aardappelproducten.
Maar waar veel mensen denken dat deze knol puur Nederlands is, heeft men het fout. De aardappel komt van origine uit Peru, Zuid-Amerika. Het voor medische doeleinde gebruikte voedsel werd in de volksmond ‘papa’ genoemd, maar nadat de Spanjaarden het in 1565 terug naar Europa namen, werd de naam veranderd naar ‘patata’. Waarom? ‘Papa’ leek teveel op de naam van de paus, die in die tijd ‘il papa’ was.De patata maakte langzaam maar zeker een reis door Europa. Steeds meer boeren uit verschillende landen gingen de knol verbouwen en het duurde niet lang voordat het ook in de buurt van de Nederland opduikt.
Na een zeer lange tijd ‘patata’ te worden genoemd, ondergaat de aardappel de fase die wij nu allen kennen als een reepje gefrituurde aardappel; ‘patates frites’. Een culinaire revolutie (een aardappel in kokend vet leggen) zorgde voor deze nieuwe benaming die vertaald ‘gefrituurde aardappel’ betekent. En vanaf hier wordt het interessant. Volgens het boek ‘de Frietkotcultuur’ wordt het duidelijk dat in België de patates frites al in 1857 werden gegeten en pas in 1930 in Heerle, Zeeland terecht kwam. Nu komt het vaker voor dat woorden de grens enigszins overgaan, net zoals dat bij de Nederlands/Duitse-grens gebeurt. In grote delen van West-Drenthe worden bijvoorbeeld ook Duitse begrippen gebruikt. Dit gebeurt ook in het zuiden van het land. De benaming ‘patates frites’ verhuist van België naar Nederland.
