Noord-Ierse leider Martin McGuinness overleden

Voormalig IRA-commandant en leider van de republikeinse partij Sinn Féin in Noord-Ierland, Martin McGuinness, is op 66-jarige leeftijd overleden. Dat meldt Sinn Féin dinsdag. McGuinness, die aan een zeldzame hartaandoening leed, speelde een cruciale rol in de totstandkoming van de Noord-Ierse vrede na 1998.

De katholiek McGuinness was van 2007 tot 2017 vicepremier van Noord-Ierland. Hij trad in januari af als vicepremier na een ruzie over het beleid van zijn coalitiegenoot Arlene Foster van de protestantse DUP. Eerder dit jaar gaf de politicus al aan dat hij vervroegd zou opstappen als partijleider vanwege gezondheidsproblemen. Sinn Féin boekte in de verkiezingen die volgde een historische winst.

De IRA streed sinds het begin van de twintigste eeuw voor aansluiting van het overwegend protestantse Noord-Ierland bij het katholieke Ierland. Daarbij werd veel geweld gebruikt. De strijd was er niet alleen een tussen de katholieke Noord-Ieren en de Britse autoriteiten, maar ook een tussen protestanten en katholieken.

Bloody Sunday
McGuinness was in 1972, op 21-jarige leeftijd, de tweede in rang bij de IRA in Derry toen Bloody Sunday uitbrak. Op die dag werden veertien burgerrechtenactivisten in Derry gedood door Britse militairen. Hij speelde een belangrijke rol binnen de IRA in een tijd waarin de organisatie veel bomaanslagen in Derry pleegde.

Hij werd uiteindelijk veroordeeld nadat hij was opgepakt bij een auto met explosieven en munitie. Hij werd veroordeeld tot twee gevangenisstraffen, maar al op zijn 22e werden zijn leiderschapskwaliteiten herkend en werd hij naar Londen gevlogen voor speciaal overleg met de Britse regering. Volgens McGuinness verliet hij in 1974 de IRA om politiek actief te worden.

Vanaf die periode zette McGuinness zich in voor vrede. Hij was de belangrijkste onderhandelaar in het vredesproces en werd vervolgens minister van onderwijs. In 2007 gebeurde het ondenkbare: hij werd vicepremier onder Ian Paisley. De protestantse dominee Paisley was decennialang het gezicht van de aartsvijand van de IRA en leider van de Unionisten. De twee smeedden een alliantie die in het verleden niet voor mogelijk werd gehouden. McGuinness zei daarover: "Mijn oorlog is voorbij. Mijn baan als politiek leider is om oorlog te voorkomen en daar zet ik me met volle overtuiging voor in.".

Vredesproces
Er wordt verschillend gereageerd op het overlijden van McGuinness. De Britse premier Theresa May onderstreepte vooral de bijdrage van McGuinness aan het vredesproces in Noord-Ierland: "Hoewel ik het pad dat hij in zijn jeugd koos niet kan goedkeuren, speelde Martin McGuinness een beslissende rol bij het afzweren van het geweld. Daarmee leverde hij een belangrijke en historische bijdrage aan de buitengewone reis van Noord-Ierland van conflict naar vrede."

Volgens de Ierse premier Enda Kenny kenmerkte McGuinness zich door een diepgeworteld optimisme over de toekomst van Noord-Ierland. "Ik meen dat we vandaag de dag stevig moeten vasthouden aan dat optimisme. Ik ben diepbedroefd door het nieuws over de dood van Martin McGuinness."

Oorlog
De leider van Sinn Féin in Ierland, Gerry Adams, zei dat de toewijding aan vrede van McGuinness goed is geweest voor de welvaart voor alle inwoners van Noord-Ierland. "Hij streefde ernaar Noord-Ierland een beter land te maken voor iedereen, ongeacht achtergrond of traditie." Over de rol van McGuinness in de IRA zei Adams: "Martin zocht de oorlog niet op. De oorlog kwam naar hem toe."

Norman Tebbit, een Britse ex-minister wiens vrouw verlamd raakte door een bomaanslag van de IRA zei op zijn beurt: "De wereld is nu een betere en schonere plek, nietwaar? Hij was een lafaard, die wist dat de IRA verslagen was, die wist dat het Ierse Republikeinse Leger geïnfiltreerd was door de Britse inlichtingendienst en die wist dat ze klop hadden gekregen. Hij, de lafaard die hij was, probeerde zich vervolgens voor te doen als een man van vrede. Hij was een moordenaar, een meervoudig moordenaar."

Brexit
Hoewel McGuinness het door hem zo gewenste verenigde Ierland niet mee heeft mogen maken, lijkt dit in het licht van de komende Brexit naderbij te zijn gekomen. Het is namelijk een manier om de open grens te behouden van na het vredesakkoord uit 1998. De recente verkiezingswinst van de republikeinen in Noord-Ierland illustreert bovendien een groeiende electorale steun.

In die vredesovereenkomst met de Britten en de unionisten is expliciet rekening gehouden met hereniging van Noord-Ierland met de Ierse Republiek.

Sinn Féin-leider Martin McGuinness overleden
Noord-Ierse leider Martin McGuinness overleden (Foto: ANP)