'Kutmarokkanen' en 'halalvreters': kabinetstaal tóch acceptabel voor NSC

Het kabinet-Schoof heeft opnieuw een politieke crisis overleefd, maar het vertrek van staatssecretaris Nora Achahbar (NSC) heeft diepe sporen nagelaten. Wat begon met verontwaardiging over vermeende racistische uitlatingen tijdens een ministerraad, mondde uit in een politiek steekspel, dat het voortbestaan van de coalitie ernstig in gevaar bracht. Hoewel premier Dick Schoof en de coalitiepartijen na urenlange overleggen volhouden dat er ‘geen sprake is van racisme’ binnen het kabinet, blijven vragen over de gebeurtenissen in de ministerraad van maandag onbeantwoord. De geloofwaardigheid van de coalitie, bestaande uit PVV, VVD, NSC en BBB, staat onder zware druk.

De aanleiding voor deze crisis was het vertrek van staatssecretaris Achahbar, die belast was met het herstel van het toeslagenschandaal. In haar ontslagbrief schreef zij over ‘polariserende omgangsvormen’ die haar werk onmogelijk maakten. Hoewel Achahbar geen specifieke voorbeelden gaf, meldden ingewijden dat zij moeite had met uitspraken van kabinetsleden na de gewelddadigheden in Amsterdam. Er zouden uitdrukkingen als ‘halalvreters’ en ‘kutmarokkanen’ zijn gebruikt. Premier Schoof weigerde echter in te gaan op wat er precies is gezegd tijdens de bewuste ministerraad, verwijzend naar de geheimhoudingsplicht. Dit gebrek aan openheid voedt de speculaties en verontwaardiging, zowel binnen als buiten de coalitie.

De spanning binnen de coalitie liep vrijdag hoog op toen duidelijk werd dat Achahbar mogelijk niet de enige zou zijn die opstapte. Andere NSC-bewindslieden, onder wie minister Judith Uitermark van Binnenlandse Zaken, overwogen haar voorbeeld te volgen. De dreiging van een kabinetsval werd steeds reëler, aangezien de steun van NSC essentieel is voor de meerderheid van de coalitie. Uiteindelijk bleven de andere NSC-bewindslieden aan boord, na intensieve besprekingen in het Catshuis waar ook de fractieleiders van de coalitiepartijen aanwezig waren.

Premier Schoof benadrukte na afloop dat het kabinet verdergaat en herhaalde meermaals dat er ‘geen sprake is van racisme’. Hij stelde dat zijn kabinet strijdt tegen discriminatie en racisme en ‘voor alle Nederlanders’ wil werken. Tegelijkertijd bleef hij vaag over wat er daadwerkelijk in de ministerraad is gezegd, waardoor het incident een open wond blijft. Oppositiepartijen dringen inmiddels aan op openbaarmaking van de notulen van de ministerraad, maar Schoof wees dit resoluut van de hand. “Die zijn staatsgeheim en blijven dat voorlopig ook,” aldus de premier.

De crisis legt diepere scheuren in de coalitie bloot. NSC, de zelfverklaarde middenpartij onder leiding van Nicolien van Vroonhoven, worstelt al langer met de samenwerking met de PVV. Met name de toon van het integratiedebat blijkt een blijvend struikelblok. Wilders’ partij blijft vasthouden aan scherpe retoriek rond immigratie en integratie, terwijl NSC, VVD en BBB een meer gematigde koers willen varen. De uitlatingen van VVD-minister Jurgen Nobel dat ‘islamitische jongeren onze normen en waarden niet onderschrijven’ en BBB-vicepremier Mona Keijzers opmerkingen over de daders van de Amsterdamse rellen, hebben de spanningen verder opgevoerd.

De situatie werd verergerd door de beschuldigingen richting VVD-minister Eelco Heinen, onder wie Achahbar als staatssecretaris diende. Volgens bronnen zou Heinen zich tijdens de bewuste ministerraad schuldig hebben gemaakt aan kwetsende uitspraken. Hoewel de VVD deze beschuldigingen ten stelligste ontkent en stelt dat er sprake is van een misverstand, blijft het incident Achahbar volgens ingewijden zwaar op de maag liggen. VVD-fractievoorzitter Dilan Yesilgöz verdedigde Heinen fel en stelde dat hij ‘nooit een groep mensen zou wegzetten’.

Achter de schermen zijn de verhoudingen in de coalitie dus nog verder onder druk komen te staan. Hoewel de fractievoorzitters van VVD, PVV, NSC en BBB publiekelijk benadrukten dat ‘de lucht is geklaard’, is duidelijk dat het vertrouwen tussen de partijen een nieuwe deuk heeft opgelopen. PVV-leider Geert Wilders sprak zijn tevredenheid uit dat het kabinet niet is gevallen, maar ook hij liet zich niet uit over de interne spanningen. “We zijn er samen uitgekomen,” zei BBB-leider Caroline van der Plas na afloop van het beraad.

Politiek analisten wijzen erop dat deze crisis het imago van premier Schoof verder heeft beschadigd. Waar hij zichzelf graag presenteert als een premier voor alle Nederlanders, wordt hij steeds vaker geconfronteerd met interne strijd en controverses binnen zijn kabinet. De vraag blijft hoe lang hij deze koers kan volhouden zonder het draagvlak in de samenleving en binnen zijn eigen coalitie te verliezen. “Uit elke crisis kom je sterker,” zei Schoof na afloop van de laatste persconferentie. Maar of dit kabinet daadwerkelijk sterker is geworden, valt nog te bezien.

De stabiliteit van het kabinet-Schoof blijft dus op zijn minst een vraagteken. Terwijl de coalitie zich naar eigen zeggen ‘opnieuw heeft hervonden’, lijken nieuwe crises slechts een kwestie van tijd. Met een reeks gevoelige dossiers op de agenda, waaronder het integratiedebat en asielbeleid, staat het kabinet voor de uitdaging om het vertrouwen van zowel de samenleving als van elkaar te herwinnen. Of het daarin zal slagen, blijft onzeker.