Agema (PVV) verder in de problemen, zorgcrisis lijkt aanstaande

De problemen voor zorgminister Fleur Agema stapelen zich in rap tempo op. De onverwachte bezuinigingen op de zorg, bedoeld om tekorten in de onderwijsbegroting te dichten en mogelijk gemaakt door de christelijke partijen en JA21, zorgen voor felle weerstand bij zorgorganisaties en zetten de al kwetsbare sector verder onder druk. Vijf belangrijke zorgorganisaties hebben hun vertrouwen in het kabinet opgezegd en de onderhandelingen over een aanvullend zorgakkoord gestaakt. Daarmee lijkt een zorgcrisis onafwendbaar, terwijl de personeelskrapte in de sector zorg en welzijn steeds nijpender wordt.

De coalitiepartijen kwamen vorige week tot een akkoord met oppositiepartijen CDA, ChristenUnie, SGP en JA21, waarmee een deel van de bezuinigingen op het onderwijs werd teruggedraaid. Dit compromis werd echter bereikt ten koste van de zorg. In totaal wordt er 315 miljoen euro gekort op de zorgbegroting, waarvan 150 miljoen euro op de beloningen van vrijgevestigde medisch specialisten en 165 miljoen euro op de na- en bijscholing van zorgpersoneel. De bezuiniging op scholing kwam voor velen als een verrassing, ook voor Agema zelf, die liet weten overvallen te zijn en niet te zijn betrokken bij de onderhandelingen. “Onze zorg staat op klappen, onze arbeidsmarkt in de zorg staat op klappen. Nog meer bezuinigingen op opleidingen… hoe hebben we straks onze mensen aan het bed staan?” vroeg Agema zich af.

De weerstand vanuit de zorgsector is fel. De Federatie Medisch Specialisten (FMS), de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU), de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ), Zelfstandige Klinieken Nederland (ZKN) en Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) trokken zich maandag gezamenlijk terug uit de gesprekken over een aanvullend zorg- en welzijnsakkoord. In een gezamenlijke verklaring stelden zij: “De zorgsector deze extra bezuinigingen niet kan dragen. De zorg staat voor gigantische uitdagingen, met oplopende arbeidsmarkttekorten en een toenemende zorgvraag.” Piet-Hein Buiting, voorzitter van de Federatie Medisch Specialisten, benadrukte het belang van investeringen: “Het is cruciaal dat wij de komende jaren kunnen blijven investeren in onze dokters en alle andere zorgprofessionals die het hart vormen van de zorg. Het is dan ook onbegrijpelijk dat juist deze medewerkers nu de dupe worden.”

Het besluit van de organisaties heeft grote gevolgen voor Agema’s poging om afspraken te maken over de toekomst van de zorg. Een aanvullend zorgakkoord voor de jaren 2027 en 2028 lijkt voorlopig van tafel. De minister erkent het probleem, maar probeert hoopvol te blijven. “Dat vind ik erg jammer. Want we zien allemaal de grote uitdagingen voor de zorg zoals bijvoorbeeld de forse personeelstekorten.” Tegelijkertijd blijft ze gebonden aan de bezuinigingsopdracht van 315 miljoen euro: “De komende periode ga ik op zoek naar een praktische invulling van de door de Tweede Kamer gewenste extra bezuiniging van 315 miljoen euro op het kader medisch-specialistische zorg.”

De zorgen over de bezuinigingen zijn terecht, gezien de groeiende uitdagingen in de zorgsector. Minister Agema stuurde recent nieuwe ramingen naar de Tweede Kamer waarin het verwachte personeelstekort over tien jaar op 266.000 werknemers wordt geschat, nog eens tienduizenden meer dan in eerdere berekeningen werd geschat. Vooral de verpleeg- en verzorgingshuizen worden hard getroffen en de grootste tekorten worden verwacht bij mbo- en hbo-opgeleide verpleegkundigen, helpenden en verzorgenden.

Ook ondersteunende functies, zoals ICT en HR, kampen met een toenemende vraag. Agema benadrukte dat het aanpakken van deze tekorten haar ‘hoogste prioriteit’ heeft en stelde dat kunstmatige intelligentie en medisch-technische innovaties de werkdruk kunnen verlichten, net als het aantrekkelijker maken van het werk en de opleidingen. Toch dreigen de extra bezuinigingen ook deze plannen te frustreren.

Dat zorgorganisaties nu uit het overleg stappen, vergroot de chaos rond het Integraal Zorgakkoord (IZA). Dit akkoord, dat in 2022 werd gesloten, is bedoeld om de zorg betaalbaar en toegankelijk te houden. Gemeenten stapten onlangs al uit het akkoord omdat ze vonden dat ze te weinig budget kregen voor hun taken. De nieuwe bezuinigingen dreigen nu ook de zorgsector verder uit te putten. Kamerlid Wieke Paulusma (D66) sprak de zorgen op sociale media uit: “Fleur Agema slaagt er niet in om zorgpartners aan tafel te houden, waarmee het zorgakkoord op klappen staat. De chaos wordt steeds groter.”

Premier Dick Schoof verdedigde de pijnlijke keuzes die het kabinet heeft moeten maken. “Er zijn altijd pijnlijke keuzes, die zijn onvermijdelijk,” verklaarde hij vrijdag. Schoof benadrukte dat over de bezuinigingen ‘natuurlijk nagedacht’ was, maar gaf geen directe oplossing voor de onrust in de zorgsector. Agema blijft intussen met lege handen achter en wordt gedwongen het probleem zelfstandig op te lossen, zonder directe steun vanuit haar partijleider Geert Wilders.

De zorgpartijen hebben inmiddels een dringende oproep gedaan aan de Eerste Kamer om de stemmingen over de zorg- en onderwijsbegroting uit te stellen. Zij vragen de senatoren om eerst nog eens met Agema in gesprek te gaan voordat er definitieve besluiten worden genomen. De Eerste Kamer besloot dinsdag de stemmingen inderdaad uit te stellen tot februari, waarmee de extra bezuinigingen nog niet definitief zijn. Toch biedt dit uitstel weinig geruststelling aan de sector. Justine Feitsma, bestuurslid Zorg en Welzijn bij CNV, vatte de zorgen kernachtig samen: “De zorgsector hangt van ellende aan elkaar, verdere bezuinigingen gaan de samenleving ongetwijfeld raken.”

Het wordt voor Agema steeds duidelijker dat de zorgsector deze bezuinigingen niet kan dragen. Met oplopende personeelstekorten, langere wachttijden en een groeiende zorgvraag staat de minister voor een onmogelijke opgave. “Iedere Nederlander krijgt vroeg of laat te maken met zorg. Ik snap niet dat deze sector ontbreekt op het netvlies van Den Haag,” zei Michel van Erp van belangenvereniging Nu’91. Agema staat met de rug tegen de muur: ze moet de opgelegde bezuinigingen doorvoeren, terwijl de zorgpartijen zich massaal van haar afkeren en de crisis dreigt te escaleren.