Het geplande vredesoverleg over de oorlog in Oekraïne dat in Londen zou plaatsvinden is gedegradeerd tot een ‘technisch overleg’ nadat de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio en speciale gezant Steve Witkoff op het laatste moment besloten niet naar Londen af te reizen. Daarop besloten ook de betrokken ministers uit Europese landen thuis te blijven. Er is geen officiële reden gegeven voor de afzeggingen, maar het heeft er alle schijn van dat de afwijzing van het vredesvoorstel van team-Trump ten grondslag ligt aan het wegblijven van de Amerikaanse delegatie.

Dat jongste Amerikaanse vredesinitiatief voor Oekraïne, een één pagina tellend ‘laatste bod’ dat vorige week in Parijs werd overhandigd, zorgde voor paniek in Kyiv en nervositeit in Europese hoofdsteden. Volgens publicaties van Axios en The Wall Street Journal voorziet het voorstel in formele erkenning van de Russische annexatie van de Krim, bevriezing van de huidige frontlijn, een uitsluiting van Oekraïens NAVO-lidmaatschap en geleidelijke opheffing van de sancties tegen Moskou. In ruil zou Oekraïne vage ‘veiligheidsgaranties’ van een Europese vredesmacht krijgen, beperkte financiële hulp voor wederopbouw en, opmerkelijk, Amerikaans beheer over de bezette kerncentrale van Zaporizja, zodat stroom zowel naar bevrijd als bezet gebied kan vloeien.

Het plan is het geesteskind van president Donald Trumps speciale gezant Steve Witkoff, vastgoedmagnaat én zakenpartner van de Russisch-Amerikaanse oligarch Len Blavatnik. Sinds begin april reist Witkoff tussen Washington en Moskou. Op 11 april sprak hij vier uur lang met Vladimir Poetin in Sint-Petersburg. Russische media meldden dat Poetin daar ‘een concessie’ deed: hij zou afzien van het veroveren van het deel van Charkiv dat hij nog niet bezit, mits de VS de Krim erkennen. Het gesprek bevestigde een diplomatiek patroon waarbij Washington rechtstreeks met het Kremlin onderhandelt, terwijl Kyiv en Europese bondgenoten vaak pas achteraf worden geïnformeerd.

Vice-president J.D. Vance goot extra olie op het vuur. Vanuit New Delhi verklaarde hij dat ‘beide partijen nú ja moeten zeggen, of de Verenigde Staten stappen uit het proces’. Volgens Vance betekent dat territoriale concessies van zowel Oekraïne als Rusland. Zonder overeenkomst zou Washington zijn bemiddeling én militaire steun beëindigen. De uitlatingen weerspiegelen een abrupte koerswijziging ten opzichte van de Biden-jaren, toen Amerikaanse hulp onvoorwaardelijk was zolang Rusland geen troepen terugtrok.

Europa reageerde afwijzend. Een woordvoerder van het Élysée herhaalde dat ‘respect voor Oekraïens territoriaal integriteit en zijn Europese roeping onwrikbare eisen zijn’. In diplomatieke kringen klinkt bezorgdheid dat Washington en Moskou de vredesarchitectuur in hun eentje vormgeven en zo een wig drijven binnen het NAVO-bondgenootschap. Britse, Franse en Duitse ministers probeerden in Londen de koers bij te sturen, maar de geplande top op ministersniveau werd op het laatste moment afgeblazen nadat de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio zijn komst introk.

In Kyiv is het voorstel ronduit onbespreekbaar. President Volodymyr Zelensky liet weten nooit een inbreuk op de grondwet te tekenen door de Krim af te staan. Vice-premier Joelia Svyrydenko vatte het gevoel kernachtig samen: “Onderhandelen ja, capituleren nee.” Oekraïne stelt een onmiddellijke, onvoorwaardelijke wapenstilstand voor als opstap naar echte onderhandelingen, maar weigert een ‘bevroren conflict’ te legitimeren waar Rusland zich militair kan hergroeperen.

De impasse escaleerde tijdens de Londense besprekingen. Terwijl technocraten nog proberen een gemeenschappelijk Westen-standpunt te formuleren, lijkt de Amerikaanse delegatie haar geduld te verliezen. Diplomaten wijzen erop dat Witkoffs eenzijdige erkenning van de Krim niet alleen ingaat tegen internationaal recht, maar ook tegen de resoluties waarmee het Congres, in Trumps eerste ambtstermijn nog met brede steun, Poetins annexatie veroordeelde.

Analisten waarschuwen voor een precedent dat het verbod op gewelddadige grenswijzigingen uitholt. “Wie agressie beloont, verzwakt in één klap de Europese veiligheidsorde en geeft landen als China munitie in andere territoriale conflicten,” stelt de Kyiv-gebaseerde denktank Centre for Defence Strategies. Bovendien dreigt de VS-lijn de eensgezinde sanctie-politiek van de G7 te ondermijnen en voert zij de druk op NAVO-oostflankstaten op om hun eigen defensie-uitgaven nog verder te verhogen.

Vooralsnog lijkt een doorbraak onwaarschijnlijk. Oekraïne wil eerst een volledig staakt-het-vuren voordat er over grenzen wordt gesproken, maar Rusland wil juist garanties vóór een wapenstilstand. Intussen groeit de vrees dat Washington en Moskou een akkoord kunnen sluiten dat de daadwerkelijke strijd niet stopt, maar wel de westerse steun aan Kyiv uitholt. Of Trumps ‘laatste bod’ werkelijkheid wordt, hangt dus niet alleen af van Zelensky en Poetin, maar in hoge mate van de vraag of Europa bereid is zijn eigen rode lijnen hardop uit te spreken en daaraan vast te houden.

De Nederlandse sterrenchef Jonnie Boer is op 60-jarige leeftijd overleden. Hij bezweek woensdag op Bonaire aan de gevolgen van een longembolie, zo bevestigt een woordvoerder namens zijn vrouw Thérèse aan De Telegraaf.

Boer was mede-eigenaar van het gerenommeerde restaurant De Librije in Zwolle, dat hij samen met zijn vrouw runde. Het restaurant verwierf internationale faam en is al jarenlang het enige etablissement in Nederland met drie Michelinsterren.

Met zijn innovatieve stijl en liefde voor lokale ingrediënten zette Jonnie Boer de Nederlandse keuken op de wereldkaart. Zijn overlijden betekent een groot verlies voor de gastronomie, waar hij decennialang als inspiratiebron diende voor talloze chefs en fijnproevers.

De familie Boer was recentelijk te zien in de documentaireserie De Opvolging van Omroep MAX, waarin werd getoond hoe zoon Jimmie (24) en dochter Isabelle (21) werden klaargestoomd om het stokje van hun ouders over te nemen. De twee kinderen zijn sinds kort samen met hun ouders eigenaar van De Librije. De 34-jarige Nelson Tanate is de chef-kok.

Jimmie Boer deelde op Instagram een foto met zijn vader en schreef: "Dank voor alles wat je mij hebt gegeven. Ik ga je trots maken, ook al ga je het niet zien…. Zie je snel ouwe".

Jonnie Boer laat een onuitwisbare indruk achter op de Nederlandse en internationale gastronomie. Zijn nalatenschap leeft voort in de talloze chefs die hij heeft geïnspireerd en in de blijvende invloed van De Librije op de culinaire scene.

Het World Economic Forum (WEF) in Genève heeft een onafhankelijk onderzoek ingesteld naar zijn 87-jarige oprichter Klaus Schwab, nadat een anonieme klokkenluidersbrief ernstige financiële en ethische misstanden aan het licht zou hebben gebracht. Het toezichtcomité voor risico’s en audit legde de zaak maandag voor aan het bestuur, dat unaniem instemde met een extern geleid onderzoek. In dezelfde bijeenkomst trad Schwab per direct af als voorzitter. Voormalig Nestlé-topman Peter Brabeck-Letmathe neemt de leiding voorlopig waar.

Volgens berichtgeving van The Wall Street Journal, die door meerdere internationale media is bevestigd, beschuldigt de brief Schwab en zijn vrouw Hilde ervan WEF-middelen te hebben gebruikt voor privé-doeleinden, waaronder luxe reizen en het exclusieve gebruik van een pand in Genève dat op naam van het Forum staat. Interne controlemechanismen zouden daarbij jarenlang tekort zijn geschoten. Het bestuur benadrukt in een schriftelijke verklaring dat de aantijgingen ‘vooralsnog onbewezen’ zijn en dat men pas conclusies trekt na afloop van het onderzoek.

Een familiewoordvoerder ontkent alle beschuldigingen en laat via de Wall Street Journal weten dat Schwab juridische stappen voorbereidt tegen de opsteller(s) van de brief ‘en iedereen die deze onwaarheden verspreidt’. Schwab zelf was vooralsnog niet bereikbaar voor commentaar. Het WEF verklaart wél volledige medewerking te verlenen en heeft een internationaal advocatenkantoor aangesteld om de claims te verifiëren en eventuele governance-fouten te inventariseren.

Het tijdstip van Schwabs vertrek heeft de aandacht voor de zaak vergroot. In mei 2024 droeg hij zijn uitvoerende taken reeds over, maar hij wilde tot minstens 2027 als niet-uitvoerend voorzitter aanblijven. Dat plan verdween plots toen het bestuur zondag, na spoedberaad, besloot dat een onafhankelijk onderzoek onvermijdelijk was. Brabeck-Letmathe, al jaren vice-voorzitter van de stichting, neemt nu zowel het voorzitterschap als de publieke woordvoering op zich totdat de conclusies op tafel liggen.

Het WEF benadrukt dat het besluit ‘in lijn is met onze fiduciaire plichten tegenover donoren en partners’. Tot het bestuur behoren onder anderen voormalig VS-vicepresident Al Gore, de Jordaanse koningin Rania en ECB-president Christine Lagarde, allen supporters van het onderzoek. Governance-experts prijzen die brede steun, maar wijzen erop dat het Forum al langer onder vuur ligt wegens een vermeend gebrek aan transparantie en een top-down managementcultuur. De huidige affaire voedt dat beeld, juist in een periode waarin de jaarlijkse Davos-top door critici wordt bestempeld als een elitair clubje dat losstaat van de ‘echte economie’.

Schwab richtte het Forum in 1971 op als European Management Forum. Het groeide uit tot hét podium waar staatshoofden, centrale-bankiers en CEO’s elkaar treffen. Die prominente positie maakt de impact van de aantijgingen extra groot, zegt Mark Pieth, emeritus-hoogleraar anticorruptierecht in Basel: “Als de feiten kloppen, ondermijnt dit niet alleen Schwabs reputatie, maar ook het morele gezag van Davos als ‘ethisch kompas’ voor het bedrijfsleven.” Pieth verwacht dat Zwitserse autoriteiten het onderzoek nauwlettend volgen, al gaat het formeel om een intern traject.

Voorlopig is onduidelijk hoe lang het onderzoek precies zal gaan duren. Insiders spreken van ‘enkele maanden’. Tot die tijd houdt het WEF alle verdere commentaar in de wacht. Donateurs en strategische partners, van multinationals tot internationale organisaties, kregen dinsdag een brief met de belofte dat lopende projecten doorgaan en dat ‘financiële bijdragen strikt volgens de statuten worden beheerd’. Veel bedrijven blijven, mede gezien de lange voorbereidingstijd, gewoon deelnemen aan de Davos-bijeenkomst van januari 2026, al laten enkele ngo’s weten hun aanwezigheid te heroverwegen.

Mocht Schwab worden vrijgepleit, dan kan hij theoretisch weer in een adviesrol terugkeren, maar bestuursleden sluiten niet uit dat de stichting na 53 jaar onder nieuw leiderschap een cultuurverandering zal doormaken. Worden de beschuldigingen wél hardgemaakt, dan kan dat leiden tot civielrechtelijke claims of zelfs een strafrechtelijk onderzoek in Zwitserland, waar de WEF-stichting is gevestigd. Voor nu ligt de bal bij het onafhankelijke panel van juristen en forensisch accountants dat in opdracht van het bestuur de geldstromen en besluitvorming van de afgelopen jaren doorlicht. Resultaten worden openbaar gemaakt zodra het onderzoek is afgerond, aldus het Forum.

Een Chinese ruimtevaarttopman heeft bevestigd dat Peking en Moskou serieus onderzoeken of een kleine splijtingsreactor de permanente onderzoeksbasis kunnen voeden die beide landen op de zuidpool van de maan willen bouwen. Hoofd­ingenieur Pei Zhaoyu kondigde het plan maandag aan, daags voor de Nationale Ruimtevaartdag, tijdens een presentatie over de Chang’e-8-missie, de laatste Chinese testvlucht vóór de bouw van het International Lunar Research Station (ILRS). Volgens Pei blijft een groot zonnepanelenveld eveneens in optie, maar een kernreactor heeft het voordeel dat hij dag en nacht en onafhankelijk van de twee weken durende maannacht stroom kan leveren.

Voor een bemande buitenpost is stabiele energie onmisbaar voor levens­onder­steuning, communicatie en de verwerking van maangruis tot bouw­materiaal. China en Rusland mikken op een generator van ‘enkele tientallen kilowatt’ die in 2035 op locatie moet worden geïnstalleerd en rond 2050 op volle kracht moet draaien. In Peis presentatie werd geen exacte techniek genoemd, maar het Russische ruimteagentschap Roscosmos opperde eerder een met natrium- of heliumgas gekoeld reactorontwerp, vergelijkbaar met de concepten die de Sovjet-Unie in de jaren tachtig gebruikte voor spionagesatellieten.

Volgens emeritus atoomfysicus Wim Turkenburg roept het plan fundamentele vragen op. "Er is geen water op de maan, dus de koeling zou met gassen moeten gebeuren. Maar hoe China van plan is om deze mee te nemen, in welke hoeveelheden, en hoe ze deze willen opslaan, is niet duidelijk." zegt hij. Ook de afvoer van kernafval ligt gevoelig: het Outer Space Treaty verplicht landen om ‘schadelijke besmetting’ van hemel­lichamen te voorkomen . Tot nu toe hebben China en Rusland niet toegelicht hoe ze splijtstof en afval veilig willen opslaan of terugbrengen.

Het ILRS werd in 2021 formeel gelanceerd door de China National Space Administration en Roscosmos. Intussen hebben zeventien landen en organisaties zich aangesloten, onder meer Venezuela, Zuid-Afrika, Pakistan en Egypte; westerse ruimte­agentschappen kiezen voor het Amerikaans-geleide Artemis-programma. NASA streeft ernaar in september 2026 met Artemis III opnieuw astronauten op de maan te zetten en investeert tegelijk in eigen kernenergie. In 2022 kregen Lockheed Martin, Westinghouse en IX elk 5 miljoen dollar van NASA en het Amerikaanse energie­ministerie om een 40 kW-fission-surface-power­systeem te ontwerpen dat nog dit decennium gelanceerd kan worden.

Hoewel Washington geen directe bezwaren kan maken, het verdrag verbiedt alleen kernwapens, geen kernenergie, wijzen Amerikaanse diplomaten geregeld op de veiligheidsrisico’s van een Chinees-Russisch project en op de mogelijkheid dat dual-use-technologie in een toekomstige wapenwedloop terechtkomt .

China plaatst de reactor in een bredere strategie: met het zogenoemde 555-project wil Peking 5.000 wetenschappers uit 50 landen aantrekken voor onderzoek op de maanbasis. Voorlopig ligt de nadruk echter op demonstraties. De onbemande Chang’e-8-lander, gepland voor 2028, moet een 3-D-printer testen die regolith in bouwblokken omzet en samples verzamelen voor mineralogisch onderzoek. Ook moet hij uitwijzen of een kleine proefcentrale onder maansomstandigheden stabiel kan draaien.

Als alles volgens schema verloopt, sturen China en Rusland rond 2030 de eerste bemande missie naar het ILRS-gebied; de permanente modules volgen daarna in fases. Waar de Amerikanen via Artemis mikken op internationale regels voor exploitatie van maangrondstoffen (de Artemis Accords), onderstreept Peking dat het ILRS ‘openstaat voor iedereen die wil bijdragen’, al is deelname aan Amerikaanse export­controle­regels gekoppeld aan een veto van Washington, wat een officiële ESA-deelname tot nu toe onmogelijk maakte.

Een kernreactor op de maan zou een doorbraak zijn voor energie­voorziening in extreem koude kraters en kan toekomstige radiotelescopen of ijsmijnbouw ondersteunen. Tegelijk dwingt het project tot nieuwe afspraken over nucleaire veiligheid buiten de aarde. Juristen pleiten voor een aanvulling op Artikel IX van het Outer Space Treaty met concrete normen over afval en ontmanteling, om te voorkomen dat de eerste grote stap naar duurzame maan­infrastructuur eindigt in nucleair ruimteafval.

In de afgelopen tien jaar staken Nederlandse veehouders en de fiscus samen zo’n 2,4 miljard euro in zogeheten emissiearme stallen. Hoewel deze high-tech gebouwen op papier tot 95 procent van de ammoniak uit de lucht zouden wassen, blijkt de winst in de praktijk minimaal. Toch richt de commissie-Schoof, die eind mei met een nieuw stikstofplan moet komen, haar hoop opnieuw op dergelijke technische innovaties.

Volgens een analyse van jaarverslagen van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) bestelden kippen-, varkens- en melkveehouders tussen 2013 en 2023 voor 2,42 miljard euro aan luchtwassers, mestkoelers en emissiearme vloeren. Via de milieu-investeringsaftrek en losse subsidieregelingen kregen zij ruim 400 miljoen euro terug, maar het restant werd grotendeels gefinancierd met leningen, meestal bij Rabobank. De uitstoot van de veehouderij daalde in dezelfde periode niet aantoonbaar en onderaan de streep werd eigenlijk alleen de Rabobank beter ervan.

Onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu toonde in 2012 al aan dat slecht onderhouden of uitgeschakelde luchtwassers hooguit de helft leveren van het beloofde rendement; nationaal bleef de ammoniakreductie steken op circa 2 procent in plaats van de verwachte 4,5 procent. Een reeks vervolgmetingen van Wageningen University & Research (WUR) bevestigde dit beeld in 2023: bij melkvee konden onderzoekers geen statistisch significante daling vinden, terwijl systemen in de varkens- en pluimveesector ‘aanzienlijk minder’ presteerden dan de officiële emissiefactoren veronderstellen.

Ondanks de tegenvallende cijfers blijven overheden investeren. Alleen al het rijk reserveert van 2020 tot 2030 nog eens 172 miljoen euro voor de subsidiemodule ‘brongerichte verduurzaming’. Provincies voegen daar eigen potjes aan toe. Controle op het functioneren ontbreekt grotendeels: omgevingsdiensten zijn onderbezet en richten zich vooral op vergunningverlening. Daardoor verandert er op stalniveau weinig, terwijl natuurgebieden nog altijd een teveel aan stikstof te verwerken krijgen.

De impasse is sinds 22 januari 2025 juridisch nijpend. De rechtbank Den Haag stelde in een zaak van Greenpeace dat de overheid de verslechtering van Natura 2000-gebieden niet stopt en het wettelijke doel, 50 procent van de kwetsbare natuur onder de kritische grens in 2030, dreigt te missen. Het vonnis verplicht de Staat tot onmiddellijke actie, op straffe van een dwangsom van 10 miljoen euro. Premier Dick Schoof verklaarde het stikstofdossier daarop ‘chefsache’.

Een eerste contour van het nieuwe beleid lekte begin april uit: een bufferstrook van 250 meter rond onder meer de Veluwe en de Peel. Zo’n 1.800 agrarische bedrijven zouden moeten innoveren, verplaatsen of vrijwillig stoppen. Kostenramingen lopen op tot 7 à 8 miljard euro; de voorjaarsnota maakte alvast 600 miljoen vrij als aanloopbudget. Critici wijzen erop dat deze maatregel de landelijke emissie hooguit met tien procent verlaagt: ver onder de vereiste halvering.

Tegelijkertijd presenteerde WUR in opdracht van het Interprovinciaal Overleg op 20 januari een verkenning van 44 landbouwinnovaties. Bij volledige toepassing zou de ammoniakuitstoot op korte termijn theoretisch kunnen halveren. Maar hoofdauteur Gerard Ros benadrukt dat extensivering of inkrimping van de veestapel onvermijdelijk blijft, omdat niet elk bedrijf alle technieken kan of wil invoeren.

De commissie-Schoof moet uiterlijk Prinsjesdag met definitieve voorstellen komen. Deskundigen vrezen echter dat een hernieuwde gok op techniek opnieuw tot vertraging leidt. Ze roepen op tot een duidelijke, voor alle boeren gelijke norm met strenge handhaving, gecombineerd met een gerichte reductie van dieren per regio. Alleen dan, zo stelt WUR, kan Nederland tijdig aan de uitspraak van de rechter voldoen en de biodiversiteit redden.

De Europese Commissie heeft vandaag voor het eerst sancties uitgedeeld op basis van de Digital Markets Act (DMA). Apple krijgt een boete van 500 miljoen euro omdat het ontwikkelaars verhinderde hun klanten naar goedkopere betalingsmogelijkheden buiten de App Store te sturen. Meta Platforms (het moederbedrijf van Facebook en Instagram) moet 200 miljoen euro betalen omdat het gebruikers alleen liet kiezen tussen betalen voor een advertentievrije versie of instemmen met uitgebreide dataverwerking. Volgens Brussel ondermijnden beide bedrijven zo de keuzevrijheid van consumenten en de concurrentiekansen van rivalen.

Bij Apple draait de zaak om de zogenoemde anti-steering-regels: apps mochten wel prijsinformatie over alternatieve abonnementen tonen, maar konden geen directe links of knoppen opnemen om buiten de App Store af te rekenen. In juni 2024 concludeerde de Commissie al voorlopig dat deze praktijk in strijd was met artikel 5, lid 4 DMA, waarna zij een aanvullend onderzoek opende naar Apples ‘core technology fee’ voor externe app-winkels. De nieuwe boete komt boven op de antitruststraf van 1,84 miljard euro die Apple in maart 2024 kreeg voor soortgelijke beperkingen in de muziekstreamingmarkt.

Meta ligt onder vuur wegens het ‘pay or consent’-model dat in november 2023 werd ingevoerd. Wie Facebook of Instagram in de EU wil blijven gebruiken zonder persoonlijke advertenties, moet 12,99 euro per maand betalen. Wie niet betaalt, moet instemmen met volledige datakoppeling voor reclame. De Commissie oordeelt dat deze binaire keuze niet voldoet aan artikel 5, lid 2 DMA, omdat gebruikers wel degelijk recht hebben op een minder ingrijpende, maar wél gratis versie van de dienst. Meta kreeg in juli 2024 al een waarschuwing en voegde onlangs een derde optie met minder gepersonaliseerde advertenties toe, maar Brussel noemt die stap onvoldoende.

De DMA is sinds mei 2023 van kracht en geldt voor zogeheten gatekeepers met een dominante positie op cruciale platformdiensten. De wet voorziet in boetes tot 10 procent van de wereldwijde jaaromzet en tot 20 procent bij herhaalde overtredingen. Voor Apple, dat in het afgelopen boekjaar ruim 383 miljard dollar (circa 359 miljard euro) omzet draaide, kan dat theoretisch oplopen tot meer dan 38 miljard euro. De Commissie zegt echter dat zij boetes geleidelijk wil opvoeren en vooral wil afdwingen dat regels worden nageleefd.

Beide bedrijven kondigen beroep aan. Apple stelt dat het ‘al aanzienlijke concessies heeft gedaan’ en dat strengere regels de veiligheid van gebruikers en de inkomsten van kleine ontwikkelaars in gevaar brengen. Meta noemt de sanctie ‘onevenredig’ en verwijst naar de nieuwe minder persoonlijke advertentieoptie als bewijs van goede wil. Tegelijkertijd benadrukt de Commissie dat Apple en Meta nog zestig dagen hebben om hun systemen aan te passen. Doen zij dat niet, dan riskeren ze dagelijkse dwangsommen.

De beslissing werd meerdere keren uitgesteld, mede door oplopende handelsspanningen met de Verenigde Staten. Washington sprak over ‘overzeese afpersing’, terwijl president Trump dreigde met invoerheffingen van 20 procent op Europese goederen. Europarlementariërs waarschuwen dat politieke vertraging het gezag van de DMA kan ondermijnen, maar commissaris Teresa Ribera ontkent dat het tijdpad is beïnvloed door druk uit het Witte Huis.

Brussel houdt het vizier ondertussen op andere dossiers gericht: zo bekijkt de Commissie of Google voldoende doet om concurrenten toegang te geven tot Android-diensten. Mocht blijken dat Apple of Meta de nieuwe verplichtingen opnieuw negeren, dan kunnen de boetes fors worden verhoogd of kan in laatste instantie een opsplitsing worden geëist.

Een tankwagen die plots moest remmen, veroorzaakte daarbij een extreem bloederig tafereel. Desondanks raakte voor zover bekend niemand gewond. Dit alles gebeurde gisterenmiddag in het Gelderse Zevenaar, nabij de op- en afrit met de A12.

Als gevolg van het ongeval en de tegelijkertijd gevoerde douane controles bij de grens met Duitsland, liep het verkeer vanuit Arnhem tot voorbij de Duitse grens hopeloos vast. De tankwagen in kwestie was geladen met dierlijk bloed. En bij het plotselinge afremmen klotste dit door een van de afsluiters naar buiten, omdat deze niet goed bleek te zijn afgesloten.

De politie onderzoekt nog of dit het gevolg is van een technisch mankement of van menselijk falen. De brandweer was aanwezig om de weg weer schoon te spuiten. Liefhebbers van bloederige videobeelden kunnen terecht bij de bron.

Vrachtwagen verliest bij het remmen honderden liters bloed, kruispunt in Zevenaar kleurt rood https://t.co/jxobABBYX4

— De Gelderlander (@DeGelderlander) April 22, 2025

Donald Trump heeft dinsdag tijdens een persconferentie in het Witte Huis laten weten dat de importheffingen op Chinese goederen ‘substantieel’ worden verlaagd, al zal het heffing ‘niet naar nul gaan’. Op dit moment heft Washington 145 procent invoerrechten op producten uit de Volksrepubliek; Peking reageert met 125 procent op Amerikaanse exportartikelen. De uitzonderlijk hoge heffingen vormen het hart van een handelsoorlog die beide economieën miljarden kost en de wereldmarkten nerveus maakt.

Trumps uitlatingen volgden op opmerkingen van minister van Financiën Scott Bessent. Die zei eerder op de dag in een besloten bijeenkomst dat de huidige situatie ‘onhoudbaar’ is en dat hij een ‘de-escalatie’ verwacht. Volgens een uitgelekte transcriptie, bevestigd door twee anonieme betrokkenen, stelde Bessent dat geen van beide partijen baat heeft bij het status quo. Nadat persbureau Bloomberg zijn woorden publiceerde, sprong de S&P 500-index 2,5 procent omhoog. Een signaal dat beleggers hopen op verlichting van de handelsspanningen.

Hoewel Trump de beursstijging met genoegen benoemde bij de beëdiging van Paul Atkins als voorzitter van beurswaakhond SEC, bleef hij zelf op de vlakte. “We doen het prima met China,” verklaarde de president, zonder Bessents kwalificatie ‘onhoudbaar’ te herhalen. Hij gaf wél aan bereid te zijn tot concessies: “De uiteindelijke heffing zal aanzienlijk lager uitvallen dan de huidige 145 procent.” Tegelijkertijd benadrukte hij zijn streven naar een constructieve relatie met president Xi Jinping: “We gaan heel gelukkig samenleven en idealiter samenwerken.”

In Beijing was dinsdagavond nog geen officiële reactie, maar Chinese staatsmedia spraken al van ‘populistisch protectionisme’ dat de wereldhandel ontwricht. Op het socialemediaplatform Weibo ging de hashtag “Trump geeft nederlaag toe” rond. De Engelstalige staatskrant China Daily stelde dat de Amerikaanse heffingenstrategie vooral de eigen consument treft: na de recente verhogingen zou de vraag naar Amerikaanse producten in China ‘zo goed als weggevallen’ zijn. Tegelijk waarschuwde het ministerie van Handel derde landen tegen akkoorden ‘ten koste van Chinese belangen’.

Ondertussen praat Washington met Japan, India, Zuid-Korea, de Europese Unie, Canada en Mexico over bilaterale handelsdeals. De basisheffing van 10 procent op invoer uit vrijwel alle landen blijft echter staan, zolang die hun eigen marktbarrières niet afschaffen. Volgens Witte-Huis-woordvoerder Karoline Leavitt liggen ‘achttien voorstellen’ op tafel. Maar juist dat diplomatieke schaakspel vergroot de onzekerheid op financiële markten: geldschieters vragen hogere rente op Amerikaanse staatsleningen, vanuit vrees voor vertraagde groei en oplopende inflatie.

Economen waarschuwen dat de combinatie van hoge importheffingen en mogelijk lagere rentes (Trump riep de Federal Reserve herhaaldelijk op tot een renteverlaging) de prijzen kan opdrijven terwijl mondiale toeleveringsketens worden verstoord. Amerikaanse bedrijven die afhankelijk zijn van Chinese onderdelen zien hun kosten oplopen en tegelijk verdwijnen landbouwproducten zoals sojabonen uit de Chinese markt, waardoor voorraden in de VS groeien. Sinds 2023 heeft het ministerie van Landbouw meer dan 25 miljard dollar uitgekeerd om boeren te compenseren voor verloren afzet.

Of de aangekondigde heffingsverlaging het vertrouwen herstelt, is allerminst zeker. Trump heeft in het verleden vaker scherpe koerswijzigingen doorgevoerd in zijn handelspolitiek. Pas wanneer beide landen een concreet akkoord sluiten met verlaging van invoerheffingen én meer toegang voor Amerikaanse bedrijven tot de Chinese markt, kan van een doorbraak worden gesproken. Tot die tijd blijft het spel van importheffingen en tegenheffingen als een donkere wolk boven de wereldeconomie hangen.

In een crematorium in Rotterdam brak dinsdagmiddag brand uit nadat een kist in de oven was geplaatst. Rond 16.00 uur kwam de melding binnen. Kort nadat het vuur werd ontstoken, stroomde er dikke rook de ruimte in. Buiten was de rook ook duidelijk zichtbaar. De oorzaak bleek een technische fout: de oven was niet goed afgesloten.

De brandweer kwam snel ter plaatse en wist de situatie snel onder controle te krijgen. Medewerkers hadden het gebouw toen al verlaten. Volgens een woordvoerder van de veiligheidsregio waren er op het moment van de brand geen nabestaanden aanwezig, alleen personeel.

Het is nog onduidelijk of er op dat moment uitvaartplechtigheden aan de gang waren die zijn onderbroken. Ook over de schade aan het gebouw of de planning van komende crematies is nog niets bekendgemaakt. De autoriteiten doen verder onderzoek naar het incident.

Het belooft een turbulent jaar te worden voor de Amerikaanse wetenschap. Een analyse van het vooraanstaande wetenschappelijk tijdschrift Nature laat zien dat het aantal wetenschappers dat zich op banen buiten de Verenigde Staten oriënteert, een zeldzame piek vertoont. De data, ontleend aan miljoenen zoekopdrachten en sollicitaties op het platform Nature Careers, laat een duidelijk beeld zien: sinds januari is het aantal Amerikanen dat naar functies in het buitenland kijkt met gemiddeld 13% gestegen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Daarmee lijkt een sluimerend fenomeen werkelijkheid te worden: de lang gevreesde Amerikaanse ‘brain drain’.

De directe aanleiding voor die verhoogde mobiliteit ligt volgens vele onderzoekers bij de drastische bezuinigingen die de regering-Trump begin dit jaar doorvoerde binnen de wetenschap. De federale onderzoeksbudgetten voor onder meer de National Institutes of Health (NIH) en de National Science Foundation (NSF) krompen respectievelijk met 9% en 12%. Daarnaast sneuvelden diverse programma’s voor diversiteit, equity en inclusion (DEI). “Het voelt alsof het fundament onder onze labs is weggezaagd,” verzucht neurowetenschapper Michael Friedlander, directeur van het Fralin Biomedical Research Institute aan Virginia Tech. “Promovendi en postdocs vragen me tegenwoordig niet meer alleen naar hun carrièrepad, maar of ze überhaupt nog een wetenschappelijke toekomst hebben in de VS.”

De zorgen blijven niet zonder gevolgen. Een recente enquête van de National Postdoctoral Association onder bijna 300 leden toont dat 43% hun baan bedreigd acht, 35% vertraging in hun onderzoek meldt en 9% aangeeft niet meer vrijuit te kunnen praten op het werk. Executive director Tom Kimbis vat het kernachtig samen: “Minder geld, minder steun voor inclusiviteit én een strenger immigratieklimaat: dat is een giftige cocktail voor jong wetenschappelijk talent.”

Europa lonkt, maar biedt geen garantie
De Max-Planck-Gesellschaft (MPG) in München kondigde begin april de Max Planck Transatlantic Program aan: een initiatief voor gezamenlijke onderzoekcentra met Amerikaanse instellingen, extra postdocplaatsen en zelfs een handvol felbegeerde directeursposities voor ‘uitzonderlijke onderzoekers die in de VS niet langer uit de verf komen’. Patrick Cramer, president van de MPG, noemt het een ‘humanitaire én wetenschappelijke plicht’ om talent op te vangen dat door de Amerikaanse politiek klem komt te zitten.

Toch waarschuwen Europese koepels dat het continent niet te vroeg moet juichen. Europa lijkt op het eerste gezicht de grote winnaar, maar laat de kansen vooralsnog vooral behoorlijk liggen. De European University Association (EUA) signaleert in een analyse van april dat publieke financiering in diverse EU-landen juist stagneert of krimpt. De economische groei in de Unie bedroeg vorig jaar slechts 1%, aanzienlijk lager dan het mondiale gemiddelde van 3,2%. Rym Ayadi, voorzitter van de Euro-Mediterranean Economists Association, trekt in een vlammend opiniestuk de parallel met de Eurocrisis: “Zonder voorspelbare funding, competitieve salarissen en institutionele ondersteuning kan Europa een gouden kans laten verzanden in frustratie en brain waste.”

Kortom: wie uit de VS vertrekt, vindt in Europa niet automatisch een open labdeur. Hoewel het aantal sollicitaties uit Amerika naar Europese instellingen aantrekt, kampen veel universiteiten zelf met bevroren vacaturestops of slechts tijdelijke contracten. “We krijgen prachtige cv’s binnen,” zegt Christina Beck, woordvoerder van de Max-Planck-instituten, “maar we kunnen nu eenmaal niet onbeperkt plaatsen creëren.”

Azië werft actief, vooral China
Daarmee groeit de kans dat talent de oversteek naar Azië waagt en met name China anticipeert snel op de ontstane situatie. Chinese wervingsbureaus zetten sinds februari sociale media in om ontslagen Amerikaanse wetenschappers persoonlijk te benaderen met hashtags als #ShenzhenScience en #FutureInChina. Resultaat: in het eerste kwartaal steeg het aantal Amerikaanse views op Chinese vacatures bij Nature Careers met 30%, terwijl het aantal daadwerkelijke sollicitaties 20% hoger lag dan vorig jaar.

Ook in andere Aziatische landen is de animo merkbaar. Ten opzichte van 2024 nam de Amerikaanse belangstelling voor functies in bijvoorbeeld Singapore, Zuid-Korea en Japan toe met respectievelijk 34% (weergaven) en 39% (sollicitaties). “Het gaat hier niet om incidentele sprongen,” zegt arbeidsmarkteconoom Stefanie Brouwer (Universiteit Leiden). “We zien een structureel patroon waarbij wetenschappers steeds vaker een ‘plan B’ buiten het westen overwegen.”

Vervagende grenzen, veranderend speelveld
Dat de internationale arbeidsmarkt in beweging is, betekent niet dat de deuren in de Verenigde Staten gesloten blijven. Grote, door de industrie gefinancierde onderzoekscentra (denk aan farmabedrijven in Boston of techgiganten in Silicon Valley) vergroten hun budgetten juist omdat zij momenteel talent goedkoop kunnen binnenhalen. Maar of deze private labs de wetenschappelijke diversiteit en onafhankelijkheid kunnen waarborgen, is de vraag. “Academische vrijheid staat bij veel topwetenschappers hoog in het vaandel,” stelt Brouwer. “Als die onder druk komt te staan, dan is een hoog salaris niet altijd genoeg.”

Intussen probeert Washington de schade te beperken. In de Senaat circuleert een tweeledig wetsvoorstel dat enerzijds visa voor hoogopgeleiden sneller moet verstrekken en anderzijds de zogeheten CHIPS-Act voor halfgeleider­onderzoek verruimt. Critici noemen het te laat en te beperkt. Friedlander klinkt eveneens sceptisch: “Je bouwt vertrouwen op in jaren, maar je kunt het in maanden verliezen. Het zal veel tijd kosten om dit om te keren.”

De wedloop om talent
Dat het wereldwijde speelveld in de wetenschap sterk internationaliseert, is op zich geen nieuw fenomeen. Wel nieuw is de snelheid waarmee politieke beslissingen talentstromen verleggen. Volgens gegevens van UNESCO verruilden vorig decennium jaarlijks zo’n 6% van de promovendi hun thuisland voor een wetenschappelijke loopbaan elders; de eerste schattingen voor 2025 wijzen op een stijging naar ruim 9%.

“Het is nog te vroeg om van een exodus te spreken, maar alle seinen staan op oranje,” vindt Brouwer. “Het Westen heeft lang vertrouwd op het prestige en de infrastructuur van Amerikaanse topuniversiteiten. Dat model wankelt nu.” Tegelijkertijd investeren autoritaire regimes in grootschalige onderzoeks­campussen, waarbij aantrekkelijke voorwaarden opwegen tegen beperkingen in academische vrijheid. “Voor jonge wetenschappers is het simpel: een goed uitgerust lab en een stabiel salaris tellen zwaarder dan politieke abstracties, hoe belangrijk die ook zijn,” aldus Brouwer.

Australië reageert met afschuw op berichten dat scherpschutters vanuit helikopters koala’s hebben gedood. In de afgelopen weken zouden zo’n 750 dieren om het leven zijn gebracht. Volgens de deelstaatregering van Victoria was er geen andere humane oplossing beschikbaar.

De actie vond plaats in het afgelegen Budj Bim National Park, in het zuidwesten van Victoria. Vorige maand woedden daar heftige bosbranden die ongeveer 2000 hectare in as legden. Het gebied herbergt een grote populatie koala’s, een beschermde soort die afhankelijk is van eucalyptusbossen.

Door de brand raakten veel koala’s gewond en verdween een groot deel van hun voedsel- en watervoorraad. De autoriteiten besloten daarop scherpschutters in te zetten om de dieren uit hun lijden te verlossen. Premier Jacinta Allan benadrukte dat deze maatregel pas na uitgebreid onderzoek werd gekozen: het terrein is zo moeilijk bereikbaar dat alternatieve, volgens haar mildere, methoden niet uitvoerbaar waren.

Diverse organisaties voor dierenwelzijn bestempelen de aanpak als buitensporig. Zij erkennen dat euthanasie soms noodzakelijk is, maar stellen dat alleen dieren met ernstige verwondingen in aanmerking zouden mogen komen. Vanuit een helikopter is niet goed te beoordelen of een koala nog te redden is, laten zij aan lokale media weten. Bovendien is vanuit de lucht niet vast te stellen of een dier jongen bij zich heeft, wat het risico vergroot dat onnodig gezonde of zorgdragende koala’s worden gedood.

Koala’s hebben het al jaren zwaar. Bij de verwoestende bosbranden van 2019–2020 kwamen volgens het World Wildlife Fund circa 60.000 dieren om. Daarbovenop wordt de soort geteisterd door chlamydia, een infectieziekte die in sommige populaties tot wel de helft van de dieren treft.

Hoewel de regering van Victoria volhoudt dat de luchtoperatie de minst wrede optie was, pleiten dierenrechten­groepen voor zorgvuldigere individuele behandelingen van gewonde koala’s en betere preventie, zodat dit soort drastische ingrepen niet nodig is.

Vandaag staat de Tweede Kamer een marathondebat te wachten dat bepaalt of het omstreden amendement van NSC-Kamerlid Agnes Joseph en BBB’er Henk Vermeer, inmiddels mede-ondertekend door PVV en SP, een parlementaire meerderheid haalt. Na weken van intens lobbywerk is de steunstellerij tot op de millimeter uitgekristalliseerd: als óf DENK óf de Partij voor de Dieren zich aansluit, schuift het voorstel over de streep. Daarmee kruipen twee kleinere fracties plotseling in de rol van king-makers, terwijl de pensioensector met ingehouden adem toekijkt.

Het amendement wil elke deelnemer het recht geven individueel bezwaar aan te tekenen tegen het zogeheten ‘invaren’: het overhevelen van bestaand pensioenkapitaal naar het nieuwe stelsel. Doet een fonds dat niet, dan volgt een door het fonds te organiseren referendum. Joseph noemt het ‘herstel van eigendomsrecht’, een principekwestie die naar haar overtuiging zwaarder weegt dan de uitvoeringshobbels waarop deskundigen wijzen.

Die deskundigen zien juist in die uitvoeringshobbels een existentiële dreiging voor de Wet toekomst pensioenen (Wtp), de megahervorming die de Eerste Kamer al op 30 mei 2023 definitief bekrachtigde. De wet verankert een overstap naar persoonlijke pensioenpotjes en moet uiterlijk in 2028 bij alle 150 fondsen geïmplementeerd zijn. Fondsen en toezichthouders hebben sindsdien hun planning op dat raamwerk afgestemd.

De Pensioenfederatie, De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten waarschuwen dat het amendement ‘de bijl zet aan de wortel’ van die planning. Een enkel bezwaar zou al betekenen dat een fonds twee administraties moet voeren, met oplopende kosten en juridische onzekerheid als gevolg. Volgens Ger Jaarsma, voorzitter van de Pensioenfederatie, ondermijnt een opt-out ‘het fundament van solidariteit waarop ons stelsel rust’.

Toch groeit de politieke aantrekkingskracht. De PVV schaarde zich vorige week achter het plan na aanpassing van de tekst, waarna ook de SP zich aansloot. Daarmee lijken voor- en tegenstanders op 73 à 74 zetels te staan. In de coulissen lonkt steun van FvD en JA21, maar Joseph heeft uitgerekend dat één van beide ‘kleintjes’, DENK of PvdD, al volstaat. Fracties worden telefonisch en in de wandelgangen bestookt met argumenten; DENK-Kamerlid Ergin laat weten ‘niet ongevoelig’ te zijn voor de wens tot inspraak, maar wijst op de vernietigende adviezen over de uitvoerbaarheid. PvdD-woordvoerder Kostić houdt haar kaart tegen de borst.

Op de regeringsbanken zorgt het amendement voor een spagaat. Minister van Sociale Zaken Eddy van Hijum (NSC) erkent het ideaal van meer betrokkenheid, maar noemt het voorstel ‘niet gewenst’ omdat het kan leiden tot vertraging, hogere kosten en juridische geschillen. In een gelekte nota dringen ambtenaren van SZW en Financiën zelfs aan op een formeel ontraden, iets wat Van Hijum weigerde te doen. Zijn collega Steven Heinen (Financiën) kwalificeerde dat als ‘zeer opmerkelijk’, waarmee het conflict ook vanuit de ministerraad naar buiten sijpelde.

Intussen herschreven de indieners hun plan twee keer. Het verplichte referendum is nu vervangen door de keuze óf individueel bezwaar, óf, indien een fonds daarvoor kiest, een referendum onder alle deelnemers. Ook mogen fondsen de compensatie voor ‘blijvers’ in het oude stelsel voortaan uit het collectieve vermogen halen, om het solidariteitsargument te neutraliseren. Critici vinden die concessies cosmetisch: supporters, waaronder seniorenorganisatie ANBO-PCOB, menen dat het amendement juist de regie bij de deelnemer legt zonder de collectieve kern aan te tasten.

Los van de Kamerstemming doemt een tweede hindernis op: de Eerste Kamer. Daar heeft NSC geen zetels en is de PVV aanzienlijk kleiner. Een ruime meerderheid leek er al vóór de kabinetsbrief sceptisch. De senaat kan echter alleen het héle wetsvoorstel, inclusief het door fondsen gewenste extra jaar uitstel dus, wegstemmen of het terugsturen met de opdracht het amendement te schrappen. Beide opties zouden de tijdslijn van de Wtp onder druk zetten, wat volgens fondsbestuurders tot ‘bestuurlijke chaos’ kan leiden.

Voor de achterban van Omtzigt is het juist dát dreigement van chaos dat het amendement urgent maakt: als pensioengeld individueel eigendom is, hoort het in laatste instantie ook onder individuele zeggenschap te vallen. De wetgeving zou dan maar moeten buigen voor dat beginsel, al is het vlak voor finish. Voorstanders verwijzen daarbij naar eerdere stelselherzieningen waarbij pensioengaranties zonder referendum of bezwaarrecht konden verdwijnen; tegenstanders repliceren dat het huidige stelsel in 2019 juist in een sociaal akkoord verankerd is en nu halverwege de uitvoering zit.

De meer dan vier miljoen mensen die al gepensioneerd zijn, kijken intussen met gemengde gevoelens toe. Sommigen vrezen dat weigeraars de indexaties van hun eigen fonds temperen, anderen koesteren de gedachte dat ze eindelijk zicht krijgen op hun ‘eigen’ pot. De grootste vraag voor woensdag is daarom niet alleen hoe DENK of PvdD stemmen, maar ook of de Kamer zich laat leiden door uitvoerbaarheid of door principes.

Wat de uitkomst ook wordt, vaststaat dat het pensioenhoofdstuk voorlopig niet gesloten is. Een nipte meerderheid vóór betekent een onzekere route door de senaat én de schaduw van mogelijke juridische procedures van fondsen die zich overvallen voelen. Een meerderheid tégen houdt de wet intact, maar laat voor de zoveelste keer een deel van het electoraat achter met het gevoel dat er niet naar hen is geluisterd. In beide scenario’s is de belofte van rust die de Wet toekomst pensioenen moest brengen opnieuw vervlogen.

De steun voor de Department of Government Efficiency (DOGE) brokkelt in rap tempo af. Peilingen van onder meer Pew, NBC News en zelfs Fox News laten zien dat een ruime meerderheid van de Amerikanen de federale overheid nog steeds inefficiënt vindt, maar dat zij inmiddels op grote schaal afkeuren hoe DOGE probeert daar iets aan te doen. Zodra kiezers geconfronteerd worden met de details, van grootschalige banenreducties tot het centraliseren van belasting- en gezondheidsdata, slaat scepsis om in duidelijke afkeuring. In enquêtes waarin respondenten alleen mogen kiezen tussen goed- of afkeuren, loopt het negatieve oordeel op tot zestig procent. Zelfs als zij expliciet “weet niet/geen mening” mogen aankruisen, blijft bijna de helft afwijzend. Bijna twee derde van de Amerikanen zegt bezorgd te zijn over het plan van DOGE om toegang te krijgen tot gevoelige databases van de Social Security Administration en de belastingdienst. Opvallend is dat deze bezorgdheid niet langs de klassieke partijlijnen loopt: ook een aanzienlijk deel van de Republikeinse achterban ziet inmiddels het onbeperkte datagraaien niet zitten.

Dat verlies aan vertrouwen valt grotendeels samen met de rol van Elon Musk, die door president Trump is aangesteld als boegbeeld en architect van de bezuinigingsoperatie. Waar Musk in 2021 nog een beduidend positieve waardering genoot, is zijn imago volgens opeenvolgende NBC-peilingen sinds 2024 onder Democraten en onafhankelijke kiezers gekelderd. In de jongste meting vindt 57 procent van alle stemgerechtigden, onder wie zestien procent van de Republikeinen, dat hij te veel macht heeft in beslissingen ‘die het land raken’. De miljardair voedt die perceptie door op X, zijn eigen sociale-mediaplatform, bijna dagelijks bombastische bezuinigingsvoorstellen te posten. Critici verwijten hem de federale overheid met een botte bijl te lijf te gaan en geen oog te hebben voor de gevolgen op staats- en districts­niveau.

Die kritiek blijft niet zonder consequenties. Musk kondigde deze week na de bekendmaking van de kwartaalcijfers van Tesla aan voortaan ‘nog maar één tot twee dagen per week’ in Washington door te brengen. Hij erkende dat de politieke storm rond DOGE en de protesten voor Tesla-showrooms niet gunstig zijn voor het concern. Toch benadrukte hij dat hij zich de rest van Trumps presidentstermijn zal blijven inzetten voor het schrappen van uitgaven. Daarmee lijkt hij te hopen twee vliegen in één klap te slaan: het publieke ongenoegen temperen door zijn zichtbaarheid in Washington terug te schroeven én tegelijk zijn greep op de beleidsagenda te behouden.

De directe aanleiding voor die gedeeltelijke terugtrekking is de stevige winstdaling die Tesla rapporteerde. Het bedrijf boekte in het eerste kwartaal een nettowinst van 409 miljoen dollar (ca. €360 miljoen) tegenover 1,4 miljard dollar (ca. €1,23 miljard) in dezelfde periode vorig jaar. Omgerekend is dat een daling van ruim zeventig procent. Volgens Tesla zou het verlies nóg groter zijn geweest zonder 400 miljoen dollar (ca. €352 miljoen) aan rente-inkomsten en 595 miljoen dollar (ca. €524 miljoen) uit de verkoop van emissierechten aan automakers die niet aan de milieunormen voldoen. De forse tegenvaller komt bovenop een herziening van het resultaat over heel 2024, naar beneden bijgesteld tot 1,1 miljard dollar (ca. €968 miljoen) en een jaar-op-jaar daling van de wereldwijde verkoop met dertien procent in de afgelopen drie maanden.

Investeerders reageerden, opmerkelijk genoeg, met opluchting: het aandeel steeg vijf procent in de nabeurshandel. Analisten zagen daarin vooral een teken dat beleggers al op het ergste waren voorbereid en hoop putten uit Musks belofte om meer tijd in Tesla te steken. Tegelijkertijd hebben zij hun twijfels. De introductie van een goedkoper model tegen de zomer moet de verkoop een impuls geven, maar nog niemand heeft het prototype gezien. Ondertussen zijn Chinese concurrenten zoals BYD agressief in prijs én innovatie, terwijl gevestigde merken als Volkswagen, Hyundai en General Motors hun elektrische modellenportefeuille uitbreiden. De Cybertruck, ooit gepresenteerd als game-changer, blijkt intussen een zorgenkind: Tesla probeert voorraad kwijt te raken met kortingen tot 8.500 dollar (ca. €7.500). Zelfs de vanafprijs van 70.000 dollar (ca. €61.600) schrikt potentiële kopers niet minder af.

Daar komt bij dat Musks politieke profiel de merkwaarde flink aantast. Zijn prominente rol in Trumps kabinet jaagt progressieve en gematigde consumenten weg. Tesla-showrooms waren de voorbije weken doelwit van demonstraties; vandalisme en zelfs autobranden werden gerapporteerd. Hoewel Tesla door de productie in Californië en Texas minder vatbaar is voor Trumps nieuwe importtarieven op auto’s, heeft het bedrijf genoeg onderdelen uit Mexico en China nodig om ook intern pijn te voelen. Musk gaf tijdens de analisten-call toe dat hij de president niet heeft kunnen overtuigen de tarieven te matigen. Een zeldzame bekentenis van machteloosheid in een relatie waarin hij doorgaans als de invloedrijke partij geldt.

Het is dan ook niet verbazingwekkend dat het debat over DOGE en Musks overheidstaak zich steeds sterker mengt met zorgen over Tesla’s toekomst. Beleggers eisen focus, kiezers eisen garanties dat hun persoonsgegevens niet in handen vallen van een techmiljardair en bureaucraten vrezen een kaalslag in hun departement. In die mix van economische tegenvallers, dataverzamelambities en politieke polarisatie lijkt zelfs Musks immense zelfvertrouwen barsten te vertonen. Zijn toezegging om fysiek minder in Washington te zijn, leest alsof hij hoopt dat afstand, letterlijk en figuurlijk, de ophef zal doen afnemen. Maar zolang hij de feitelijke architect blijft van de meest ingrijpende bezuinigingsoperatie in decennia en zolang Tesla’s cijfers verslechteren, zal zijn naam onlosmakelijk verbonden blijven met zowel een impopulair overheidsprogramma als met een bedrijf dat zijn glans aan het verliezen is.