DOGE, Musk, Tesla steeds impopulairder; Musk trekt zich terug uit DOGE
De steun voor de Department of Government Efficiency (DOGE) brokkelt in rap tempo af. Peilingen van onder meer Pew, NBC News en zelfs Fox News laten zien dat een ruime meerderheid van de Amerikanen de federale overheid nog steeds inefficiënt vindt, maar dat zij inmiddels op grote schaal afkeuren hoe DOGE probeert daar iets aan te doen. Zodra kiezers geconfronteerd worden met de details, van grootschalige banenreducties tot het centraliseren van belasting- en gezondheidsdata, slaat scepsis om in duidelijke afkeuring. In enquêtes waarin respondenten alleen mogen kiezen tussen goed- of afkeuren, loopt het negatieve oordeel op tot zestig procent. Zelfs als zij expliciet “weet niet/geen mening” mogen aankruisen, blijft bijna de helft afwijzend. Bijna twee derde van de Amerikanen zegt bezorgd te zijn over het plan van DOGE om toegang te krijgen tot gevoelige databases van de Social Security Administration en de belastingdienst. Opvallend is dat deze bezorgdheid niet langs de klassieke partijlijnen loopt: ook een aanzienlijk deel van de Republikeinse achterban ziet inmiddels het onbeperkte datagraaien niet zitten.
Dat verlies aan vertrouwen valt grotendeels samen met de rol van Elon Musk, die door president Trump is aangesteld als boegbeeld en architect van de bezuinigingsoperatie. Waar Musk in 2021 nog een beduidend positieve waardering genoot, is zijn imago volgens opeenvolgende NBC-peilingen sinds 2024 onder Democraten en onafhankelijke kiezers gekelderd. In de jongste meting vindt 57 procent van alle stemgerechtigden, onder wie zestien procent van de Republikeinen, dat hij te veel macht heeft in beslissingen ‘die het land raken’. De miljardair voedt die perceptie door op X, zijn eigen sociale-mediaplatform, bijna dagelijks bombastische bezuinigingsvoorstellen te posten. Critici verwijten hem de federale overheid met een botte bijl te lijf te gaan en geen oog te hebben voor de gevolgen op staats- en districtsniveau.
Die kritiek blijft niet zonder consequenties. Musk kondigde deze week na de bekendmaking van de kwartaalcijfers van Tesla aan voortaan ‘nog maar één tot twee dagen per week’ in Washington door te brengen. Hij erkende dat de politieke storm rond DOGE en de protesten voor Tesla-showrooms niet gunstig zijn voor het concern. Toch benadrukte hij dat hij zich de rest van Trumps presidentstermijn zal blijven inzetten voor het schrappen van uitgaven. Daarmee lijkt hij te hopen twee vliegen in één klap te slaan: het publieke ongenoegen temperen door zijn zichtbaarheid in Washington terug te schroeven én tegelijk zijn greep op de beleidsagenda te behouden.
De directe aanleiding voor die gedeeltelijke terugtrekking is de stevige winstdaling die Tesla rapporteerde. Het bedrijf boekte in het eerste kwartaal een nettowinst van 409 miljoen dollar (ca. €360 miljoen) tegenover 1,4 miljard dollar (ca. €1,23 miljard) in dezelfde periode vorig jaar. Omgerekend is dat een daling van ruim zeventig procent. Volgens Tesla zou het verlies nóg groter zijn geweest zonder 400 miljoen dollar (ca. €352 miljoen) aan rente-inkomsten en 595 miljoen dollar (ca. €524 miljoen) uit de verkoop van emissierechten aan automakers die niet aan de milieunormen voldoen. De forse tegenvaller komt bovenop een herziening van het resultaat over heel 2024, naar beneden bijgesteld tot 1,1 miljard dollar (ca. €968 miljoen) en een jaar-op-jaar daling van de wereldwijde verkoop met dertien procent in de afgelopen drie maanden.
Investeerders reageerden, opmerkelijk genoeg, met opluchting: het aandeel steeg vijf procent in de nabeurshandel. Analisten zagen daarin vooral een teken dat beleggers al op het ergste waren voorbereid en hoop putten uit Musks belofte om meer tijd in Tesla te steken. Tegelijkertijd hebben zij hun twijfels. De introductie van een goedkoper model tegen de zomer moet de verkoop een impuls geven, maar nog niemand heeft het prototype gezien. Ondertussen zijn Chinese concurrenten zoals BYD agressief in prijs én innovatie, terwijl gevestigde merken als Volkswagen, Hyundai en General Motors hun elektrische modellenportefeuille uitbreiden. De Cybertruck, ooit gepresenteerd als game-changer, blijkt intussen een zorgenkind: Tesla probeert voorraad kwijt te raken met kortingen tot 8.500 dollar (ca. €7.500). Zelfs de vanafprijs van 70.000 dollar (ca. €61.600) schrikt potentiële kopers niet minder af.
Daar komt bij dat Musks politieke profiel de merkwaarde flink aantast. Zijn prominente rol in Trumps kabinet jaagt progressieve en gematigde consumenten weg. Tesla-showrooms waren de voorbije weken doelwit van demonstraties; vandalisme en zelfs autobranden werden gerapporteerd. Hoewel Tesla door de productie in Californië en Texas minder vatbaar is voor Trumps nieuwe importtarieven op auto’s, heeft het bedrijf genoeg onderdelen uit Mexico en China nodig om ook intern pijn te voelen. Musk gaf tijdens de analisten-call toe dat hij de president niet heeft kunnen overtuigen de tarieven te matigen. Een zeldzame bekentenis van machteloosheid in een relatie waarin hij doorgaans als de invloedrijke partij geldt.
Het is dan ook niet verbazingwekkend dat het debat over DOGE en Musks overheidstaak zich steeds sterker mengt met zorgen over Tesla’s toekomst. Beleggers eisen focus, kiezers eisen garanties dat hun persoonsgegevens niet in handen vallen van een techmiljardair en bureaucraten vrezen een kaalslag in hun departement. In die mix van economische tegenvallers, dataverzamelambities en politieke polarisatie lijkt zelfs Musks immense zelfvertrouwen barsten te vertonen. Zijn toezegging om fysiek minder in Washington te zijn, leest alsof hij hoopt dat afstand, letterlijk en figuurlijk, de ophef zal doen afnemen. Maar zolang hij de feitelijke architect blijft van de meest ingrijpende bezuinigingsoperatie in decennia en zolang Tesla’s cijfers verslechteren, zal zijn naam onlosmakelijk verbonden blijven met zowel een impopulair overheidsprogramma als met een bedrijf dat zijn glans aan het verliezen is.
