Er werden vanavond twee wedstrijden gespeeld in de Eredivisie. AZ wist op het nippertje een nederlaag te voorkomen, dankzij een doelpunt diep in de blessuretijd werd het tegen NAC Breda 1-1. PSV slaagde er tegen FC Twente in om een snelle achterstand te boven te komen, het won uiteindelijk met 1-3.

FC Twente	1 - 3	PSV
1' v.Wolfswinkel		11' Perisic  53' Til  57' De Jong
Gele kaart: ünüvar,Vlap, (FC Twente), Veerman,Obispo, Ledezma, (PSV)
Stadion: Grolsch Veste, Enschede Toeschouwers: 30.000 Arbiter: Makkelie
Opstelling:		Opstelling:
Unnerstall v.Rooij Lagerbielke v.Hoorenbeeck Kuipers Ltaief (Rots/71) Vlap (Vennegoor of Hesselink/78) Steijn Sadílek ünüvar (Verschueren/71) v.Wolfswinkel		Benitez Ledezma (Malacia/77) Flamingo Obispo (Nagalo/60) Mauro Júnior Til Veerman Saibari (Tillman/69) Perisic De Jong Lang (Bakayoko/69)

AZ	1 - 1	NAC Breda
90+7' Meerdink		75' Sauer
Gele kaart: , Kemper,Janosek, Bielica, (NAC Breda)
Stadion: AZ Stadion, Alkmaar Toeschouwers: 17.537 Arbiter: v.d.Kerkhof
Opstelling:		Opstelling:
Owusu-Oduro Kasius Penetra Dekker Moller Wolfe (Poku/82) Sadiq (Addai/ 67) Koopmeiners (Maikuma/73) Buurmeester (Mijnans/67) Smit v.Bommel (Lahdo/67) Meerdink		Bielica Valerius (Staring/ 90 2) Greiml Mahmutovic Kongolo Kemper Sowah (Paula/90 6) Balard Leemans (Busi/82) Sauer (v.Hooijdonk/90 2) Ómarsson (Jensen/82)

Een zestienjarige scholier heeft donderdagmiddag rond 12.30 uur met twee messen, waaronder een jachtmes, vier medeleerlingen aangevallen op de privéschool Notre-Dame-de-Toutes-Aides in de Nantes-wijk Doulon. Een leerlinge overleed kort daarop aan haar verwondingen. Een tweede slachtoffer vecht voor zijn leven, terwijl twee anderen minder zwaar gewond raakten. Leraren wisten de dader te overmeesteren voor de politie arriveerde.

Volgens de politie viel de jongen, in de berichtgeving genoemd als Justin P. (2009) eerst een klasgenoot in een lokaal op de tweede verdieping aan, daalde vervolgens een verdieping en stak daar drie leerlingen in een andere klas. Bij zijn arrestatie trof de politie beide messen op de vloer aan. Een ICT-medewerker van de school hield de verdachte in bedwang tot de hulpdiensten arriveerden. De jongen liep daarbij lichte snijwonden op.

Plaatselijke media melden dat de overledene een leerlinge uit de bovenbouw is. Een van de gewonden ligt nog in kritieke toestand in het universitaire ziekenhuis van Nantes. De twee anderen zijn buiten levensgevaar. De school is ontruimd en een opvanglocatie voor geschokte leerlingen en ouders is ingericht.

Kort voor de aanval verzond de dader via e-mail een manifest van dertien pagina’s, getiteld L’action immunitaire, aan alle leerlingen. In het document schetst hij een somber beeld van een ‘ecocide’ en een ‘totalitaire conditionering’ door de wereldeconomie. Politiebronnen spreken van suïcidale neigingen, maar benadrukken dat er vooralsnog geen aanwijzingen zijn voor een terroristisch motief. Het parket van Nantes onderzoekt de precieze aanleiding en laat weten later met nadere informatie te komen.

Onderwijsminister Élisabeth Borne en minister van Binnenlandse Zaken Bruno Retailleau reisden donderdagmiddag af naar Nantes om hun steun te betuigen. President Emmanuel Macron prees op X het ‘moedige optreden’ van de docenten dat waarschijnlijk erger bloedvergieten heeft voorkomen. In en rond de school is een groot psychosociaal ondersteuningsteam actief voor leerlingen, personeel en nabestaanden.

Dodelijke aanvallen op Franse scholen blijven zeldzaam, maar roepen telkens grote maatschappelijke onrust op. Sinds de moord op docent Samuel Paty in 2020 is de beveiliging in en rond onderwijsinstellingen verscherpt. Ook deze keer stelde de politie in Nantes een ruim veiligheidsperimeter in. Rechercheurs spreken talrijke getuigen en analyseren camerabeelden. In de stad zal vrijdag een minuut stilte gehouden worden ter nagedachtenis van het slachtoffer.

Voor wie benieuwd is of de slachtoffers voor zijn ideologische wagentje te spannen zijn én goed in Frans is: het manifest van de dader is hier te lezen.

Binnen de top van Nieuw Sociaal Contract (NSC) klinkt steeds nadrukkelijker de naam van Ingrid Coenradie als mogelijk nieuw boegbeeld, nu het leiderschap van Nicolien van Vroonhoven onder druk staat. Meerdere partijstrategen zouden de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid (momenteel nog namens de PVV in het kabinet-Schoof) zien als een kansrijke opvolger die zowel kiezers kan trekken als interne eenheid kan herstellen. Een formele benadering is er nog niet, maar volgens ingewijden circuleert haar naam al dagen in appgroepen en wandelgangen sinds Pieter Omtzigt vorige week onverwacht de politiek verliet en Van Vroonhoven zichtbaar worstelt met haar nieuwe rol.

Coenradie, in juli 2024 aangetreden als staatssecretaris, geniet een reputatie als eigengereid bestuurder. Zij stapte vorig jaar over van Leefbaar Rotterdam naar de PVV, maar botst geregeld met partijleider Geert Wilders. Recent verdedigde zij een noodmaatregel om gedetineerden eerder vrij te laten ondanks openlijk verzet van de PVV-fractie. De Kamer verwierp een motie om haar plan te torpederen, waarmee haar zelfstandigheid nadrukkelijk in beeld kwam. Die onafhankelijke koers draagt volgens NSC-leden bij aan haar aantrekkingskracht: de partij is op zoek naar iemand die geloofwaardig afstand kan nemen van sectoraal gedicteerde partijdiscipline, maar wél harde dossiers aankan.

Ook haar profiel sluit aan bij wat binnen NSC als electorale groeimarkt wordt gezien. Coenradie is sociaal-economisch relatief beschermend: ze pleit bijvoorbeeld voor preventie in het strafrecht en voor reïntegratiebeleid, maar ze is cultureel uitgesproken conservatief. Strategen denken dat zij daarmee teleurgestelde PVV-kiezers kan aanspreken zonder het gematigde midden af te schrikken. Precies het segment dat NSC hard nodig heeft nu de partij in de laatste peilingen is gezakt tot slechts twee virtuele zetels.

Intern heerst twijfel of Van Vroonhoven, die altijd de trouwe nummer twee achter Omtzigt was, genoeg gezag kan opbouwen na de chaotische start van deze week met escalaties rond het pensioendebat en openlijke kritiek van fractiegenoten op het woonbeleid. Een deel van de fractie wil haar de tijd gunnen, maar anderen vrezen dat uitstel van een duidelijke koerswijziging extra zetelverlies betekent. Het idee van een ‘ontpietering’ van de partij (meer ruimte voor eigen gezichten) zou met Coenradie versneld vorm kunnen krijgen, zo is de redenering.

Voorlopig laat Coenradie zich niet uit over eventuele ambities buiten de PVV-rangen. Haar woordvoerder verwijst naar haar ‘volledige toewijding aan de justitieportefeuille’. Toch is haar positie politiek gezien ongewoon: de PVV heeft geen officieel ledenstelsel, waardoor zij bij een breuk niet op royement hoeft te wachten. In de NSC-top groeit daarom de overtuiging dat, mocht Van Vroonhoven binnen enkele maanden geen stabiel leiderschap tonen, de weg vrij ligt om Coenradie alsnog te polsen.

De originele Frostpunk uit 2018 krijgt een volledige remake genaamd Frostpunk 1886. Dat heeft ontwikkelaar 11 bit studios aangekondigd. De remake wordt met Unreal Engine 5 gemaakt en moet in 2027 uitkomen voor pc.

Frostpunk 1886 heet zo omdat dat een cruciaal jaar is in de tijdlijn van de serie. Dat is het moment dat de 'Great Storm' op New London neerdaalde. Volgens de ontwikkelaar gaat het hier niet slechts om een visuele revisie. De remake gaat op de kern van het origineel bouwen en die uitbreiden met nieuwe content en mechanieken. Verder is er ook een compleet nieuwe 'purpose path' die doorgewinterde spelers een frisse ervaring moet geven.

11 bit studios zegt verder dat deze nieuwe versie met behulp van Unreal Engine een "levend en uitbreidbaar platform" wordt. Hiermee wordt bijvoorbeeld ondersteuning voor mods mogelijk, iets dat fans om vroegen en helaas niet mogelijk was met de originele engine. Het wordt volgens de ontwikkelaar ook makkelijker om DLC toe te voegen.

11 bit studios benadrukt ten slotte dat dit project en Frostpunk 2 tegelijk ondersteund gaan worden.

Raidou Remastered: The Mystery of the Soulless Army komt al op 19 juni uit voor alle consoles en pc. Atlus heeft daarom alvast het openingsfilmpje van de game gedeeld. We zien in het filmpje detective Raidou Kuzunoha XIV tegen een demoon vechten.

De eerste Raidou-game kwam in 2006 uit voor de PS2. Dat was rond dezelfde tijd als andere Atlus-games zoals Persona 3 en Ditigal Devil Saga. Raidou viel op vanwege het feit dat het een actie-RPG is in plaats van de turn based-games waar Atlus om bekend staat. Je speelt in deze game als een detective die een groot mysterie moet oplossen

Raidou Remastered heeft uiteraard flink opgepoetste graphics. Atlus zegt verder dat het vechtsysteem verbeterd is en dat het hoofdverhaal nu voorzien is van ingesproken stemmen. Ten slotte zijn er allerlei kleine 'quality of life' aanpassingen die de speelervaring soepeler moeten maken.

Ghost of Yotei komt op 2 oktober uit en is voorlopig exclusief voor PS5. Deze nieuwe samurai-game speelt zich af in 1603 — meer dan driehonderd jaar na Ghost of Tsushima. Verder is er natuurlijk ook een nieuwe trailer die meer over het verhaal van de game onthult.

In Ghost of Yotei speel je als een vrouw genaamd Atsu. Zestien jaar geleden is haar familie vermoord door een mysterieus groepje genaamd de Yotei Six. Atsu heeft de slachting overleefd en jarenlang getraind om te leren vechten. Nu is ze eindelijk klaar om wraak te nemen. Volgens Sucker Punch draait het verhaal van Ghost of Yotei niet enkel om wraak. Atsu leert tijdens het verhaal nieuwe mensen kennen waarmee ze banden kan smeden en misschien vindt ze dan ook nieuwe doelen voor haar leven.

Sucker Punch heeft ook nieuwe informatie over de open wereld. Ghost of Yotei speelt zich af in Ezo, een noordelijk gebied in Japan dat tegenwoordig bekend staat als Hokkaido. Volgens de ontwikkelaar kunnen spelers ten opzichte van Ghost of Tsushima nog veel meer vrijheid en variatie verwachten. Ze beschrijven Ezo als "wild en prachtig, maar ook dodelijk".

Elon Musk verliest in hoog tempo zijn greep op Washington. De multimiljardair werd door president Donald Trump binnengehaald als leider van het Department of Government Efficiency (DOGE) en kreeg carte blanche om ‘verspilling en fraude’ bij de overheid uit te bannen. Drie maanden later ligt de afdeling onder vuur, lijden zijn eigen bedrijven onder de publieke onvrede en staat Musk op het punt zich terug te trekken uit DOGE’s dagelijkse leiding.

De laatste botsing vond vorige week plaats, toen Musk zonder medeweten van minister van Financiën Scott Bessent een middenmanager van de belastingdienst benoemde tot waarnemend commissaris. De fiscus valt echter rechtstreeks onder Bessent. In het Witte Huis barstte daarop een felle woordenwisseling los. Volgens ingewijden moesten medewerkers nabij het Oval Office aanhoren hoe Musk en Bessent elkaar toeschreeuwden. Trump koos de zijde van zijn minister: de benoeming werd na drie dagen alweer teruggedraaid en Musk ontvolgde Bessent prompt op X.

Het incident staat niet op zichzelf. Sinds zijn aantreden heeft Musk op sociale media of in vergaderingen meerdere ministers openlijk incompetent genoemd en beleidskeuzes eigenhandig teruggedraaid. Waar hij aanvankelijk beloofde binnen enkele jaren duizend miljard dollar te besparen, spreekt hij nu nog maar over 150 miljard in 2026. Tegen The Wall Street Journal verklaarde hij bovendien dat hij vanaf mei nog hooguit ‘een of twee dagen per week’ aan overheidszaken zal besteden. De rest van zijn tijd wil hij terug naar Tesla, waar de cijfers inmiddels bloedrood kleuren.

Zijn reputatie kreeg de afgelopen weken flinke deuken. Peilingen tonen dat een meerderheid van de Amerikanen vindt dat Musk te veel invloed heeft op het regeringsbeleid. Zelfs conservatieve media, doorgaans zijn bondgenoten, waarschuwen dat hij ‘politieke bagage’ is geworden. Toen Musk zich actief bemoeide met een verkiezing voor het Hooggerechtshof van Wisconsin, zetten Democraten hem neer als exponent van bestuurlijk wanbeleid. Daarop won hun kandidaat met ruime marge.

De onrust in Washington straalt af op zijn autobedrijf. Tesla zag in het eerste kwartaal de winst instorten en de omzet dalen, terwijl het aandeel sinds januari meer dan dertig procent verloor. Analisten wijten dat mede aan Musks polariserende imago. Protesten voor fabrieken laaiden op, sommige liepen uit op vandalisme. Tijdens de jongste aandeelhouderscall fulmineerde Musk dat ‘buitenlandse actiegroepen’ hierachter zitten, maar beleggers werden er niet geruster op.

Binnen de regering trekken steeds meer functionarissen aan de noodrem. Trump benadrukte publiekelijk dat de bevoegdheid tot bezuinigen bij de ministers ligt, niet bij DOGE. Daarmee werd duidelijk dat Musk geen vrijbrief meer heeft voor grootschalige ingrepen. Zijn dienst moest eerder al terugkrabbelen nadat een abrupt geschrapte miljarden­s­ubsidie voor biomedisch onderzoek onmiddellijk tot rechtszaken leidde en zelfs Republikeinse senatoren in het harnas joeg.

Ook juridisch nadert Musk zijn limiet. Als ‘special government employee’ mag hij dit jaar maximaal 130 dagen voor de staat werken; daarna zou hij bezittingen moeten verkopen of belangen openbaar maken om belangenverstrengeling te voorkomen. Hoewel hij eerder liet doorschemeren langer te willen blijven, lijkt de druk vanuit zowel het Witte Huis als Wall Street te groot geworden. “Hij was nuttig om de ambtelijke molens op te schudden, maar sloeg soms door als een chemokuur die naast de tumor ook gezond weefsel aantast,” vat een anonieme topfunctionaris samen.

Critici eisen nu openheid over de ‘fraude en verspilling’ die DOGE zegt te hebben blootgelegd. Oud-Trumptopman Steve Bannon dringt aan op een openbaar rapport vóór Musk vertrekt, om te voorkomen dat gevoelige gegevens naar ­niet-beheersbare partijen weglekken. Het Witte Huis zwijgt vooralsnog over de vraag of zo’n verantwoording komt.

Intussen lijkt Trump zich bij het onvermijdelijke te hebben neergelegd. “Elon heeft geweldig werk verricht, maar op een gegeven moment moet hij zijn eigen bedrijven weer runnen,” zei Trump woensdag in de Oval Office. Binnen zijn staf haalt haast niemand er nog de schouders voor op als Musk in een volgend conflict verzeild raakt. “Het is gewoon Elon die Elon is,” aldus een medewerker. De vraag is alleen hoe lang de president dat nog politiek kan verdragen en wat er daarna overblijft van Musks ambitieuze, inmiddels sterk afgezwakte kruistocht tegen de ‘verspillende’ overheid.

Staalproducent Tata Steel heeft donderdag bijzonder scherp gereageerd op zware beschuldigingen over schadelijke uitstoot en achterstallig onderhoud bij kooksgasfabriek 2. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (OD NZKG) overweegt de milieuvergunning in te trekken omdat de installatie volgens haar ‘rammelt aan alle kanten’. Tata noemt die conclusie echter ‘volstrekt ongerechtvaardigd’ en baseert zich op eigen gegevens waaruit, naar eigen zeggen, geen structurele problemen blijken. Volgens Tata is er sprake van ‘pure stemmingmakerij’.

Kort samengevat verwijt de OD NZKG Tata Steel dat kooksgasfabriek 2 structureel lekt en dat er daardoor geregeld schadelijke gassen ontsnappen. Uit inspecties blijkt volgens de dienst dat bij negen van de tien ovens scheuren of versleten afdichtingen zitten, waardoor heet kooksgas en fijn stof naar buiten sijpelen. Honderden camerafragmenten tonen zwarte, dikke pluimen die in steekproeven zijn herleid tot precies zulke lekkages. De toezichthouder noemt Tata’s handelswijze daarbij ‘calculerend en opportunistisch’: noodzakelijk onderhoud zou stelselmatig zijn uitgesteld en afgeschaald, terwijl het bedrijf intern allang wist dat de installatie ernstig verouderd is.

Tijdens een hoorzitting van de Hoor- en Adviescommissie van de provincie Noord-Holland betoogde Tata’s advocaat dat de toezichthouder de interne databestanden verkeerd interpreteert. In dat onderhoudssysteem kan na een reparatie nog steeds de oude, negatieve beoordeling van een ovenwand staan, legde hij uit. “Op papier lijkt de staat van de oven dan slecht, terwijl hij in werkelijkheid zo goed als vernieuwd is,” aldus de raadsman. Tata zegt de omgevingsdienst herhaaldelijk op deze nuance te hebben gewezen, maar ‘die toelichting is blijkbaar naast zich neergelegd’. Daarnaast zouden metingen verkeerd geïnterpreteerd zijn.

Het dreigende verlies van de vergunning heeft voor Tata verstrekkende consequenties. Op de vraag van de commissie wat intrekking zou betekenen, antwoordde de onderneming zonder omwegen dat het ‘mogelijk tot faillissement’ kan leiden. De kooksgasfabriek levert kooks en gas voor andere processen op het terrein en vervult die rol totdat Tata’s duurzaamheidsprogramma gericht op de productie van zogenoemd ‘groen staal’ in werking treedt. Vallen de ovens uit, dan moet Tata beide grondstoffen duur inkopen, wat het bedrijf financieel zwaar zou treffen.

Volgens de OD NZKG zijn mildere sancties niet langer effectief. De dienst acht de fabriek dermate verouderd dat herstel niet meer haalbaar is en acht daarom intrekking van de vergunning het enige passende middel. Tata bestrijdt die lezing en houdt vol dat de installatie veilig kan blijven draaien zolang regulier onderhoud wordt uitgevoerd.

De zaak kreeg een extra dimensie doordat een deel van het bewijsmateriaal afkomstig is van de burgergroep Frisse Wind, die een camera bij het terrein plaatste. Eerdere handhavingsverzoeken van de groep werden afgewezen vanwege ‘onvoldoende bewijs’, maar de recente beelden zetten de toezichthouder alsnog aan tot nader onderzoek. Dat onderzoek leidde uiteindelijk tot het huidige traject richting vergunningintrekking.

Na de hoorzitting brengt de commissie een advies uit aan het provinciebestuur, dat uiterlijk in juli moet beslissen over Tata’s bezwaar. Krijgt het bedrijf nul op het rekest, dan zou de omgevingsdienst in december de vergunning daadwerkelijk kunnen intrekken. Tata heeft in dat geval nog de mogelijkheid naar de rechter te stappen.

Nog voor het kabinet zijn nieuwe stikstofplan officieel heeft gepresenteerd, ligt het al onder vuur van zowel milieu-organisaties als de eigen landsadvocaat. Uitgelekte stukken laten zien dat minister Femke Wiersma (Landbouw, BBB) inzet op een halvering van de uitstoot van landbouw, industrie en verkeer in 2035, bufferzones rond natuurgebieden, trajectcontroles op wegen en een vrijwillige sloopregeling voor oude benzine- en dieselauto’s. Maar volgens critici stapelen de juridische onzekerheden zich op en dreigen er opnieuw jarenlange procedures.

Greenpeace bestempelt het pakket als ‘het zoveelste vage plan’ en verwijt het kabinet gebrek aan helderheid over de omvang én de timing van de reductie. Mobilisation for the Environment (MOB) noemt de voorstellen ‘domheid ten top’ en kondigt meteen nieuwe rechtszaken aan tegen zowel boerenbedrijven zonder geldige vergunning als grote industriële uitstoters in drie provincies. Daarmee dreigt een herhaling van het patroon dat Nederland sinds de Raad van State-uitspraak van 2019 in een vergunningenimpasse heeft gehouden.

De harde juridisch-technische kritiek komt ditmaal echter ook uit eigen huis. In een vertrouwelijk advies, ingezien door RTL Nieuws, stelt nota bene de landsadvocaat dat de voorgestelde sector­doelen hooguit ‘een eerste stap’ kunnen vormen en dat zonder aanvullende, doorgerekende maatregelen geen enkel perspectief bestaat op ‘juridisch houdbare vergunningverlening’. Bovendien is 2035 ‘te laat’ om de stikstofdepositie terug te dringen tot een niveau dat de rechter accepteert: er moeten al in de tussenliggende jaren meetbare effecten zijn én harde garanties dat alle maatregelen worden nageleefd. Extra riskant is dat er voor de plannen nog geen extra financiering is gereserveerd.

Volgens de landsadvocaat is vooral de afwezigheid van gebiedsgerichte doorrekeningen funest. Rechters verlangen inzicht in de concrete daling van de stikstofdruk op kwetsbare Natura 2000-gebieden, zoals de Peel en de Veluwe, waar het kabinet juist zegt te willen beginnen. Zonder die harde cijfers blijven vergunningen voor woningbouw, energienet­verzwaring en industriële projecten muurvast zitten. Daarmee ondergraaft het plan precies het doel waarvoor het is bedacht: Nederland van het slot halen.

Voor milieu-organisaties is het uitgelekte pakket een signaal dat Den Haag opnieuw juridische risico’s voor lief neemt. Greenpeace won in januari bij de rechtbank Den Haag al een zaak die de staat verplicht om vóór 2030 in minstens de helft van alle stikstofgevoelige natuur onder de kritische depositiewaarde te komen. Die uitspraak hing als een zwaard van Damocles boven het beleid. Het huidige plan negeert volgens Greenpeace de strikte lijn van de rechter en dwingt daardoor onvermijdelijk vervolgprocedures af. MOB-voorman Johan Vollenbroek had zijn aankondiging van nieuwe zaken juist opgeschort, maar zegt die nu ‘weer op te starten’ als het kabinet niet bijstuurt.

Intussen groeit de politieke spanning. Binnen de coalitie dringen VVD en NSC al weken aan op maatregelen die snel bouwvergunningen mogelijk maken, terwijl BBB-minister Wiersma zich stevig verzet tegen ingrijpende stappen, vooral rond verplichte krimp of uitkoop van veebedrijven. Het juridisch advies legt dat conflict opnieuw bloot: zonder stevige, controleerbare bronmaatregelen zal de rechter naar verwachting geen ruimte bieden voor de gewenste uitzonderingen, zoals een versoepelde drempel voor kleine bouw- of energie­projecten. Die uitzonderingen kunnen, waarschuwt de landsadvocaat, op zichzelf ‘te complex’ zijn om stand te houden.

Ook provincies en bedrijfsleven reageren bezorgd. Zij zien in de uitgelekte stukken geen sluitende oplossing voor de administratievelast en de onzekerheid rond investeringen. Veel provincies vrezen bovendien dat nieuwe procedures van MOB en Greenpeace tot strengere jurisprudentie leiden, waardoor rechters kunnen overgaan tot het intrekken van lopende vergunningen of zelfs gedwongen veereductie.

Vandaag bespreekt de ministeriële commissie stikstof het pakket en morgen zou de ministerraad er formeel een klap op moeten geven. Onderhandelaars erkennen dat de landsadvocaat een rood sein heeft afgegeven, maar voorspellen geen snelle acties. Als het kabinet bij de huidige koers blijft, dreigt een zoveelste ‘juridische zeperd’ met opnieuw grote economische gevolgen, aldus ingewijden op het Binnenhof.

De onderwijssector heeft het overleg met staatssecretaris Mariëlle Paul over het zogenoemde herstelplan abrupt afgebroken omdat het kabinet tegelijkertijd nieuwe miljoenenbezuinigingen doorvoert. In een gezamenlijke verklaring schrijven de Algemene Onderwijsbond, de PO-raad, VO-raad, CNV Onderwijs, AVS, FvOv, Ouders & Onderwijs, Voor Werkende Ouders en de scholierenorganisatie LAKS dat er voor hen geen basis meer is voor samenwerking zolang ‘de coalitie keuzes maakt die het onderwijs onderuithalen’. Hun vertrek betekent dat de gesprekken die sinds november liepen om het lerarentekort terug te dringen en de taal- en rekenprestaties van leerlingen op te krikken feitelijk zijn vastgelopen.

Aanleiding is de Voorjaarsnota, waarin boven op een eerdere structurele bezuiniging van ruim 1,1 miljard euro nog eens ruim 400 miljoen wordt weggesneden. De meeste woede richt zich op het schrappen van de Onderwijskansenregeling. Die regeling, goed voor 175 miljoen euro per jaar, stelt zo’n negenhonderd middelbare scholen in staat kwetsbare leerlingen extra begeleiding, bijlessen of onderwijsmaterialen te geven. Volgens de begrotingsplannen verdwijnt het fonds in 2027; het levert de schatkist dan 90 miljoen euro op en vanaf 2028 jaarlijks 177 miljoen. Daarbovenop wordt nog eens 50 miljoen euro gekort op programma’s voor basisvaardigheden. “Het moge duidelijk zijn: hier kunnen wij niet aan meewerken,” aldus de bonden.

De organisaties herinneren eraan dat het herstelplan juist bedoeld was om een gezamenlijk antwoord te geven op de oplopende leerachterstanden en het hardnekkige lerarentekort. Zij spreken van een ‘onverteerbare stapeling’ van bezuinigingen op precies die scholen waar de achterstanden het grootst zijn. In hun verklaring vragen zij retorisch: “Hoe kun je herstellen als je tegelijkertijd afbreekt?” Het wegvallen van de Onderwijskansenregeling is bovendien niet het enige verlies: eerder al verdween de subsidie voor brede brugklassen en werd gesneden in het programma School en Omgeving, dat naschoolse activiteiten in achterstandswijken financiert.

Bestuurders waarschuwen dat de maatregelen talent verspillen en ongelijkheid vergroten. VO-raad-voorzitter Henk Hagoort noemt het kabinetsbeleid ‘onverteerbaar’ omdat het vooral kwetsbare doelgroepen treft. Louise Elffers, voorzitter van de Onderwijsraad, wijst erop dat investeringen in kansengelijkheid bewezen hoog rendement hebben voor samenleving en economie. Volgens haar bewijst het kabinet met de stap juist het tegenovergestelde van wat het in het coalitieakkoord belooft: een sterkere kenniseconomie.

Staatssecretaris Paul zegt het vertrek te betreuren maar toont begrip voor de boosheid. Ze erkent dat het ‘een enorme opgave’ wordt om de ambities uit het coalitieakkoord waar te maken met minder geld, maar belooft door te gaan met haar missie ‘om alle kinderen in Nederland goed onderwijs te bieden, voor hun eigen toekomst en die van Nederland’. Over concrete vervolgstappen laat ze voorlopig weinig los; op haar departement wordt naar eigen zeggen ‘nagedacht over hoe nu verder’.

Het ultimatum van de sector legt de druk bij het kabinet om het bezuinigingspakket te heroverwegen. Politiek gezien is het risico groot: zonder draagvlak in het veld dreigt het herstelplan, dat al was aangekondigd als antwoord op dalende PISA-scores en een recordaantal onbevoegde leraren, de prullenbak in te gaan. Tegelijkertijd houdt de regering vast aan een besparingsdoel dat volgens onderwijsorganisaties haaks staat op de belofte van gelijke kansen.

Na weken van escalerende dreigementen en het daaropvolgende terugkrabbelen is de handelspolitiek van president Trump in een zoveelste fase van verwarring beland. Nadat hij begin april importheffingen van 145 procent op Chinese goederen aankondigde, liet hij deze week weten dat de invoerheffing ‘substantieel omlaag’ kan, al ‘wordt die niet nul’. Tegelijkertijd ontkent Beijing met klem dat er überhaupt onderhandelingen gaande zijn. “Alle beweringen over vooruitgang in Chinees-Amerikaanse handelsbesprekingen zijn ongefundeerde geruchten,” zei commerciewoordvoerder He Yadong donderdag in Peking.

De plotselinge wending van Trump kwam niet uit de lucht vallen. Bedrijven als Walmart en Target waarschuwden het Witte Huis dat lege schappen en prijsstijgingen al binnen enkele weken onvermijdelijk zouden zijn als de invoerheffing zo hoog bleef. Beleggers reageerden nerveus: na een scherpe koersval eerder in de week herstelde Wall Street twee dagen op de hoop dat een compromis nabij was, om donderdag opnieuw terrein te verliezen toen China de geruchten ontkende.

Trumps eerste toegeving betrof niet China maar de Federal Reserve. Hij suggereerde publiekelijk dat hij voorzitter Jerome Powell kon ontslaan omdat deze de rente niet snel genoeg verlaagde. Toen de beurs opnieuw wegzakte, ontkende de president een dag later dat hij de Fed-topman werkelijk zou wegsturen. Inmiddels is dat een herkenbaar Trump-patroon: harde taal, gevolgd door een stap terug zodra de markten opschrikken. Zijn team noemt het ‘strategische druk’, maar op de vloer van de beurzen klinkt vooral vermoeidheid over de wisselende signalen en wordt Trumps beleid vooral gezien als dom gekut dat kapitalen kost.

Bij de heffingenkwestie speelde zich iets vergelijkbaars af. Minister van Financiën Scott Bessent erkende tijdens een besloten bijeenkomst dat ‘niemand gelooft dat het huidige heffingsniveau houdbaar is’ en sprak openlijk over de noodzaak van de-escalatie. Toch ontkent de regering formeel dat er zonder wederzijds concessies iets van de heffingen afgaat. Die spagaat voedt de kritiek dat beleid meer wordt ingegeven door de stand van de S&P 500 dan door een langetermijnstrategie.

Beijing lijkt daar handig gebruik van te maken. Voor China staat vast, herhaalde diplomaat Guo Jiakun, dat Washington de handelsoorlog is begonnen en dat ‘we tot het einde zullen vechten als dat moet’. Analisten wijzen erop dat de Chinese overheid de afgelopen jaren buffers heeft aangelegd om economische klappen op te vangen en ondertussen haar toeleveringsketens verder heeft gediversifieerd.

In eigen land voelt Trump ondertussen de hete adem van gouverneurs en grote detailhandelaren in zijn nek. Achttien staten hebben inmiddels rechtszaken aangekondigd om de handelsoorlog te stoppen, met het argument dat de importheffingen consumenten zwaar treffen en banen kosten. Dat zet de president klem tussen zijn verkiezingsbelofte om ‘de fabrieken naar huis te halen’ en de realiteit van wereldwijde productieketens.

Daar komt bij dat een recessierisico steeds nadrukkelijker wordt genoemd. Het historische voorbeeld van Smoot-Hawley (de protectionistische wet uit 1930 die de Grote Depressie verergerde) hangt als een schaduw boven de huidige heffingenpolitiek. Hoewel Trump die vergelijking als ‘FAKE’ wegzet, zien marktstrategen wel degelijk parallellen in de opeenstapeling van vergeldingsmaatregelen.

Toch blijft de president vasthouden aan zijn retoriek dat importheffingen geld in het laatje brengen en ‘iedereen uiteindelijk gelukkig zal zijn’. Hij verwijst regelmatig naar de periode vóór 1913, toen de VS zonder inkomstenbelasting functioneerden dankzij invoerrechten. Economen wijzen er echter op dat het aandeel van industrie in het bbp sindsdien drastisch is gedaald en dat de moderne diensteneconomie veel gevoeliger is voor wereldwijde verstoringen.

Andere wereldmachten kijken intussen nauwlettend toe. Rusland en Iran bevinden zich ieder in gespannen onderhandelingen met Washington over respectievelijk Oekraïne en het nucleaire dossier. Zij zien hoe China niet terugdeinst, en welke impact dat heeft op Trumps bereidheid tot compromis. “Wie het langst kan wachten, wint,” vat een handelsadviseur uit Brussel de perceptie samen.

Ook op langere termijn werpt de impasse vragen op over de houdbaarheid van een unilaterale handelsoorlog. De heffingenmuur ontketent versneld een hertekening van toeleveringsketens richting India, Vietnam en Mexico. Daarmee krimpt weliswaar het Amerikaanse tekort met China, maar niet noodzakelijk het globale tekort, terwijl de kosten voor Amerikaanse importeurs stijgen.

Voor de komende weken verwachten markten een grillig patroon van rally’s en correcties, gedreven door parlementaire hoorzittingen, rechtszaken van staten en elk nieuw statement uit Washington of Beijing. De kernvraag is of Trump zijn importheffingen überhaupt wel kan inzetten als hefboom zonder de binnenlandse economie in een recessie te duwen.

Als Trump inderdaad bereid is om de heffingen te verlagen, zal hij politieke dekking nodig hebben: een tastbaar Chinees gebaar, bijvoorbeeld extra aankopen van Amerikaanse landbouwproducten of toezeggingen over intellectueel-eigendom. Voor Beijing is dat alleen denkbaar in het kader van een brede overeenkomst, niet als een eenzijdige handreiking.

Trump presenteert zijn 'tariffs' (@ WSJ on YouTube 030425)

De Oekraïense veiligheidsdienst heeft inmiddels 155 Chinese staatsburgers geïdentificeerd die zich bij het Russische leger hebben aangesloten. Twee van hen werden begin april gevangen genomen en verschenen op een door Kyiv georganiseerde persconferentie. Een van hen verklaarde dat hij via filmpjes op Chinese sociale media had besloten te tekenen, maar in de loopgraven ontdekte dat ‘het allemaal leugens waren’ en dat Rusland ‘lang niet zo sterk is als online wordt beweerd’.

Dat propagandamateriaal circuleert vooral op Douyin, Xiaohongshu en Weibo. Gladde wervingsvideo’s, soms simpelweg Russische spotjes met Chinese ondertitels, beloven tot 2,3 miljoen roebel (ruim €23.000) tekengeld en salarissen van 30.000 roebel per dag. In werkelijkheid belanden veel buitenlanders in zogeheten Storm-Z-aanvalseenheden, waar de overlevingskansen minimaal zijn en soldaten te laat of niet worden betaald of hoge commissies moeten afdragen.

Een onderzoek van het onafhankelijke Russische medium IStories bevestigt dat ten minste 51 Chinezen tussen juni 2023 en mei 2024 persoonlijk bij het rekruterings­bureau in Moskou kwamen opdagen. De jongste was twintig, de oudste 51 jaar. Minstens één is al in Zaporizja gesneuveld. Anderen raakten gewond of strandden in een bureaucratisch moeras toen zij hun contract wilden opzeggen.

De belofte van Russisch staatsburgerschap speelt eveneens een rol. Oekraïense inlichtingendossiers tonen dat nieuwkomers na hooguit twee maanden training naar het oosten worden gestuurd. President Volodymyr Zelensky beschuldigde Beijing ervan op de hoogte te zijn van de wervings­structuur, maar het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken bestempelde de aantijging als ‘ongefundeerd’ en benadrukte zijn neutrale positie.

Aan het front botsen dromen met de harde realiteit. In vlogs beschrijft Jianwei Li (36) hoe vierdaagse straatgevechten hele pelotons wegvagen, hoe communicatie stukloopt doordat niemand Russisch spreekt en hoe racisme tegen niet-Slavische militairen wijdverbreid is. “Voor het geld moet je het niet doen, je bent kanonnen­voer”, klaagt hij in een video die honderdduizenden views trok, alvorens te onthullen dat zijn ontslagverzoek simpelweg ‘kwijtgeraakt’ was.

Het Kremlin werft al langer buitenlandse strijders, van Syriërs tot Nepalese en Noord-Koreaanse soldaten, om eigen verliezen te compenseren. Maar de komst van Chinese vrijwilligers heeft politieke gevoeligheid: China verkondigt neutraliteit in de oorlog, terwijl de alliantie tussen Vladimir Poetin en Xi Jinping juist nauwer werd na de invasie. Dat Chinese burgers nu in Oekraïense krijgs­gevangenschap belanden, plaatst Beijing voor een diplomatisch dilemma.

Analisten verwachten dat het daadwerkelijke aantal Chinezen in Russische uniformen hoger ligt dan de huidige 155. De Oekraïense inlichtingendiensten zeggen nieuwe namen te blijven verzamelen. Online blijven wervingsvideo’s opduiken ondanks sporadische censuur. Intussen roepen ex-soldaten hun landgenoten op thuis te blijven: “Er is hier niets te winnen, behalve een anoniem graf.”

Antidiscriminatievoorzieningen ontvingen in 2024 ruim 14.700 meldingen, meer dan twee keer zoveel als een jaar eerder. Die toename hangt samen met de lancering van het landelijke meldpunt Discriminatie.nl, een hogere meldingsbereidheid én duizenden zogenoemde clustermeldingen na enkele ophefmakende gebeurtenissen, waaronder controversiële uitspraken in de media en het Kamerdebat over de zogeheten motie-Becker. Herkomst bleef veruit de meest gemelde discriminatiegrond; bijna de helft van alle meldingen betrof racisme of etnische profilering. Geslacht (waaronder transfobie) en godsdienst, vooral gericht op moslims, wonnen eveneens terrein. Tegelijk steeg het aandeel meldingen op niet-wettelijk beschermde gronden sterk door klachten over coronamaatregelen en vaccinatiestatus. Dat blijkt uit twee door de Rijksoverheid gepubliceerde rapporten.

Bij de politie zette een stijgende lijn zich voort naar 9.613 geregistreerde incidenten. Ook hier waren herkomst en seksuele gerichtheid dominant, gevolgd door antisemitisme, dat een impuls kreeg door spanningen rond de Gaza-oorlog. Het Openbaar Ministerie behandelde juist minder specifieke discriminatiefeiten (160) dan in 2023, maar signaleerde meer zogenoemde codis-zaken: commune delicten met een discriminatiemotief, vaak belediging of mishandeling van personen in functie. Een derde van alle OM-zaken speelde zich online af; extreemrechtse Telegram-groepen fungeerden geregeld als broedplaats voor haatzaaiende content.

Op juridisch vlak werd seksuele straatintimidatie strafbaar, kreeg Holocaustontkenning een expliciete strafbepaling en stemde het parlement in met een algemene strafverzwaringsgrond voor discriminatie. De Nationale Politie borgde zijn Expertise­centrum Aanpak Discriminatie structureel, maar onderzoekers waarschuwen dat nog altijd slechts een fractie van alle discriminatie-ervaringen wordt gemeld.

De rapporten tonen dat discriminerend gedrag zich snel verplaatst naar digitale kanalen en dat maatschappelijke ontwikkelingen de cijfers rechtstreeks beïnvloeden. Experts benadrukken daarom de noodzaak van een integrale strategie: betere online handhaving, blijvende sensibiliseringscampagnes en een proactieve toepassing van de aangescherpte wetgeving om de kloof tussen beleving en registratie te verkleinen.

Zie de volgende pagina voor een uitgebreide versie van dit artikel.

Een fabriek van het Britse Custom Powders heeft tussen 1996 en 2012 en mogelijk nog langer duizenden kilo’s PFOA, een kankerverwekkende PFAS-verbinding, rechtstreeks op het riool van Helmond geloosd. Interne documenten die onderzoeksprogramma Zembla in handen kreeg tonen aan dat opdrachtgever DuPont (tegenwoordig Chemours) al minstens sinds 2011 wist van de lozingen, maar niet ingreep.

Bij het droogproces van nat teflonpoeder bleef sterk vervuild spoelwater over. In plaats van het chemisch te behandelen, werd het eenvoudigweg afgevoerd via het gemeentelijke riool. Deskundigen spreken in de Zembla-uitzending Het PFAS-spoor van ‘schandalig’ en zelfs ‘crimineel’ gedrag, omdat PFOA nauwelijks afbreekt en zich ophoopt in mens en milieu. Volgens milieuchemicus Chiel Jonker gaat het om een van de grootste ongecontroleerde PFOA-lozingen die in Nederland tot nu toe is blootgelegd.

De verontreiniging maakt Helmond tot een nieuwe PFAS-hotspot. De gemeente schat de bodemsanering op minstens € 10 miljoen. Het Rijk heeft al een groot deel voorgeschoten. Wethouder Arno Bonte noemt de lozingen ‘volkomen in strijd met de vergunning’ en legt, nu Custom Powders eind 2024 failliet is gegaan door de schadeclaim, de rekening rechtstreeks bij Chemours neer: “Dit is doelbewust de omgeving vervuilen.”

De kwestie valt Chemours extra zwaar omdat het concern in 2023 al deels aansprakelijk werd gesteld voor PFAS-schade rond zijn hoofdvestiging in Dordrecht en in de VS. Nieuwe claims uit Helmond vergroten de financiële en reputatierisico’s voor het bedrijf.

Uit bloedonderzoek dat DuPont zelf in 2007 liet uitvoeren, blijkt dat sommige Helmondse werknemers PFOA-concentraties tot duizendmaal boven de huidige RIVM-norm in hun bloed hadden. Ex-operator Chris Morrison vertelt dat personeel destijds werd verzekerd dat de stof onschadelijk was. Hij kreeg later darmkanker, al is een rechtstreeks verband moeilijk te bewijzen. Onderzoekers wijzen erop dat zulke extreem hoge waarden wereldwijd zelden zijn gemeten.

In een schriftelijke reactie stelt Chemours de gelekte documenten niet te kennen en benadrukt het dat ‘volgens de toen geldende wetgeving’ geen cruciale informatie is achtergehouden. Het bedrijf wijst er bovendien op dat Custom Powders zelfstandig verantwoordelijk was voor naleving van de vergunning. Het inmiddels failliete Custom Powders zegt de gevolgen ‘diep te betreuren’, maar houdt vol dat het altijd over de juiste papieren beschikte en dat die zijn afgegeven op basis van ‘volledige veiligheids- en milieu-informatie’ van Chemours.

Ondertussen onderzoeken het Openbaar Ministerie en de Omgevingsdienst of strafrechtelijke vervolging mogelijk is. Een inval bij Chemours in Dordrecht vorig jaar liet al zien dat het justitieel net rond PFAS-lozingen zich sluit. Mochten de Helmondse saneringskosten daadwerkelijk op Chemours worden verhaald, dan kan dat precedentwerking hebben voor andere gemeentes die met PFAS-erfenissen kampen.

De affaire is een nieuw voorbeeld van hoe hardnekkig en wijdverbreid de PFAS-problematiek is: stoffen die ooit als technologisch wondermiddel werden gezien, blijken decennia later een dure erfenis voor milieu, gezondheid en de belastingbetaler.

Een groep van ongeveer veertig ambtenaren van het ministerie van Asiel en Migratie heeft zich publiekelijk uitgesproken ter ondersteuning van vijf vrijwilligers in de vluchtelingensector die vrijdag een koninklijke onderscheiding ontvangen. De actie is opmerkelijk, omdat minister Marjolein Faber (PVV) eerder weigerde deze lintjes mede te ondertekenen: een zeldzaam besluit dat tot politieke en maatschappelijke ophef leidde.

De ambtenaren plaatsten donderdag een advertentie in dagblad Trouw, waarin zij de inzet van de vrijwilligers prijzen als ‘belangeloos en onmisbaar’. “Hun toewijding staat symbool voor het werk van zoveel vrijwilligers die zich dagelijks met warmte en betrokkenheid inzetten,” staat in de verklaring. Slechts drie van de ondertekenaars hebben hun naam bekendgemaakt, maar de boodschap is duidelijk: zij distantiëren zich van het besluit van hun eigen bewindspersoon. Daarmee doorbreken zij een ongeschreven regel binnen het Rijk, waar ambtenaren doorgaans politieke neutraliteit en loyaliteit aan de minister hoog in het vaandel hebben staan.

De vijf vrijwilligers waar het om draait, zijn actief in de begeleiding en ondersteuning van asielzoekers. Hun werk varieert van het bieden van praktische hulp tot mentale ondersteuning. De erkenning die zij nu alsnog krijgen, was bijna niet doorgegaan doordat minister Faber weigerde haar handtekening te zetten onder de voordracht voor een lintje. Die weigering was volgens ingewijden uitzonderlijk: normaal gesproken is de betrokkenheid van een bewindspersoon bij een koninklijke onderscheiding een formaliteit. Premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark (NSC) besloten daarop zelf de benoemingen mede te ondertekenen, waardoor de lintjes alsnog toegekend werden.

Faber lichtte haar weigering toe met de bewering dat het werk van deze vrijwilligers ‘haaks staat op haar beleid’. Ze gaf aan ‘moeite’ te hebben met het uitreiken van onderscheidingen aan mensen die zich inzetten voor asielzoekers, omdat dit volgens haar in strijd is met haar rol als minister verantwoordelijk voor streng migratiebeleid. Haar uitleg leidde tot felle reacties in de Tweede Kamer. Niet alleen linkse en progressieve oppositiepartijen zoals GroenLinks-PvdA en D66, maar ook het CDA en de ChristenUnie spraken hun afkeuring uit. Een motie van wantrouwen tegen de minister haalde het uiteindelijk niet, maar de reputatieschade was merkbaar.

De advertentie van de ambtenaren werd geïnitieerd door Jan Verboom, die aangaf dat de boodschap vooral positief bedoeld is. “We willen de vrijwilligers bedanken voor hun inzet. Zonder hen zou het asielsysteem zoals wij dat kennen niet functioneren,” aldus Verboom in een korte toelichting. Volgens de ondertekenaars van de advertentie vormen vrijwilligers een essentieel onderdeel van de asielketen en dragen zij bij aan het draagvlak voor het overheidsbeleid, ook al is dat de laatste tijd onder druk komen te staan.

Die druk is niet alleen politiek voelbaar. Sinds het aantreden van het huidige kabinet is de maatschappelijke weerstand tegen de opvang van asielzoekers toegenomen. In diverse gemeenten vonden recent gewelddadige protesten plaats tegen de komst van nieuwe asielzoekerscentra. Burgemeesters signaleren daarbij een gebrek aan steun vanuit het ministerie, en specifiek van minister Faber. Dat heeft geleid tot spanningen tussen het lokale bestuur en het Rijk. Geert Wilders pleitte op X voor koninklijke onderscheidingen voor deelnemers aan protesten tegen asielzoekerscentra.

Opmerkelijk is dat de actie van de ambtenaren past in een bredere trend van ambtelijke onvrede binnen de Haagse departementen. Zo protesteren al maandenlang medewerkers van Buitenlandse Zaken tegen het Israëlbeleid van de regering en kaartten ambtenaren van Infrastructuur en Waterstaat recent een ‘onveilig werkklimaat’ aan, veroorzaakt door PVV’er Chris Jansen. Ook bij andere ministeries klinkt steeds vaker kritiek op het kabinetsbeleid, vooral wanneer dat als polariserend of moreel problematisch wordt ervaren en dat gebeurt onder het huidige kabinet vrij vaak. In enkele gevallen heeft dit geleid tot het vertrek van ambtenaren.

Het kabinet-Schoof kiest opnieuw voor uitstel in het slepende stikstofdossier. In een conceptbrief die door RTL Nieuws is ingezien, getiteld Startpakket Nederland van het slot, staat dat de wettelijke doelstelling voor 2030 wordt losgelaten. In plaats daarvan moeten de landbouw, de industrie en de mobiliteitssector in 2035 hun eigen, bron­gerichte reductiedoelen halen. Daarmee komt het kabinet niet alleen terug op het akkoord uit 2019, maar negeert het ook een recente rechterlijke uitspraak die de staat verplicht het oorspronkelijke 2030-doel na te leven. Waar nu nog wettelijk is vastgelegd dat in 2030 op de helft van alle Natura 2000-gebieden de kritische depositiewaarde niet meer mag worden overschreden, verschuift de aandacht voortaan naar de hoeveelheid stikstof die aan de bron wordt uitgestoten.

Het nieuwe schema kent drie percentages ten opzichte van het referentiejaar 2019: de landbouw, verantwoordelijk voor ongeveer twee derde van alle emissies, moet 42 tot 46 procent minder uitstoten, terwijl de industrie en het verkeer hun uitstoot allebei moeten halveren. Het kabinet presenteert deze verschuiving als ‘uitvoerbaarder’ en ‘realistischer’, maar tegelijkertijd ligt de juridische onderbouwing nog open. De Raad van State werkt aan een advies en ook de eigen juridische adviseurs van de regering betwijfelen of de regeling een nieuwe gang naar de rechter zal overleven. In Den Haag circuleert inmiddels de vrees dat Nederland straks te maken krijgt met een dwangsom van tien miljoen euro per jaar, opgelegd door de rechtbank Den Haag, en mogelijke Brusselse inbreukprocedures wegens het niet halen van de Europese biodiversiteitsdoelen.

Om de natuur op korte termijn toch enige verlichting te geven, kiest het kabinet voor een geclausuleerde aanpak. Rond de Veluwe en De Peel worden proefprojecten gestart met bufferzones van 250 meter waarbinnen bedrijven sterk moeten reduceren, verplaatsen of vrijwillig stoppen. Voor deze pilots is 600 miljoen euro vrijgemaakt in de voorjaarsnota. Landelijk zouden uiteindelijk ongeveer 1.800 bedrijven in vergelijkbare zones kunnen vallen, maar het kabinet spreidt die discussie tot na de zomer uit om politieke steun en extra financiering te organiseren. Intussen komt er voor boeren 750 miljoen euro beschikbaar voor een vrijwillige opkoopregeling, 675 miljoen voor inkrimping van de veestapel en 100 miljoen voor natuurherstel. Die bedragen lijken fors, maar tegenover het totale prijskaartje van vier tot mogelijk twintig miljard euro, afhankelijk van de mate van sanering en innovatie, vormen ze slechts een voorschot.

Daarnaast kondigt minister Femke Wiersma een pakket bronmaatregelen aan. Trajectcontroles langs Natura 2000-gebieden moeten de rijsnelheid en daarmee de NOₓ-emissie terugdringen. Er komt een sloopregeling voor oudere diesel- en benzineauto’s, afvalverbrandingsinstallaties moeten versneld overschakelen op schone technieken en industriële piekbelasters moeten in maatwerkafspraken harde emissieafspraken vastleggen. Bij al deze maatregelen blijft onduidelijk hoeveel reductie ze precies opleveren en hoe handhaving wordt geregeld. Het kabinet verwijst naar later onderzoek, wat ertoe leidt dat veel provincies hun vergunningverlening voorlopig alsnog op een laag pitje houden uit angst voor nieuwe procedures wanneer natuurorganisaties naar de rechter stappen.

De bouw- en infrasector ziet één lichtpunt: de zogeheten rekengrens zou mogelijk worden verhoogd naar één mol stikstof per hectare per jaar. Projecten die daaronder blijven, zouden geen natuurvergunning meer nodig hebben. De branche hoopt dat daarmee negentig procent van de woningbouw weer kan starten, maar zolang de Raad van State het rekenmodel niet heeft goedgekeurd, durven omgevingsdiensten vaak geen definitieve vergunningen af te geven. Zo blijft de economie, ondanks de beoogde versoepeling, afhankelijk van juridische uitspraken die pas komen wanneer projecten al in aanbesteding zitten.

Voor natuurorganisaties is de nieuwe koers ‘symptoombestrijding in slow motion’. Zij wijzen erop dat uitstel de ecologische schade verdiept: vergrassing zet zich voort, kwetsbare hoogvenen oxideren en soorten verdwijnen terwijl het RIVM vorig jaar al waarschuwde dat zelfs met het oude 2030-tempo slechts een deel van de Nederlandse natuur op tijd onder de kritische depositiewaarde zou komen. Extra vertraging maakt het herstel volgens ecologen duurder; plaggen, bekalken en maaibeheer nemen in intensiteit en kosten toe, terwijl bronreductie later alsnog even diep zal moeten ingrijpen. Die dubbele rekening van hogere herstelkosten én een verlate saneringsnota belandt uiteindelijk bij de belastingbetaler.

Boeren- en milieuorganisaties delen wel de frustratie over het gebrek aan langetermijn­perspectief. Boeren zien nog steeds geen duidelijke routekaart voor investeringen in emissiearme stallen of kringlooplandbouw. Milieuclubs vrezen dat vrijwillige regelingen zonder harde stop- of krimp­doelen onvoldoende zijn om de structurele overschrijdingen terug te dringen, waardoor rechterlijke interventies juist waarschijnlijker worden. De onzekerheid over de onderliggende budgetten (over de budgetten wordt pas in augustus onderhandeld) ondergraaft het vertrouwen dat het kabinet eindelijk een consistente lijn zal vasthouden.

Ook de regionale verhoudingen komen onder druk. Provincies buiten Gelderland en Noord-Brabant voelen zich achtergesteld nu pilots en middelen eerst naar de Veluwe en De Peel gaan. Zij overwegen eigen bufferzones en afkapnormen, wat het gevaar met zich meebrengt dat Nederland een lappendeken van regels krijgt. Ondernemers kunnen dan shoppen tussen regio’s met soepelere of strengere regimes, zonder dat de nationale stikstofbalans wezenlijk verbetert. De bestuurlijke versnippering die daaruit volgt, maakt monitoring en handhaving nog complexer, terwijl één van de lessen van de eerdere stikstofcrisis juist was dat uniforme regels essentieel zijn om rechtszaken en stillegging te voorkomen.

Door de lat vijf jaar verder weg te leggen neemt Nederland bovendien het risico internationaal gezichtsverlies te lijden. In Brussel profileert Den Haag zich graag als voorloper in circulaire landbouw en natuurinclusieve economie, maar de geloofwaardigheid van die claim kalft af nu de binnenlandse deadlines voortdurend verschuiven. De timing is pikant: in 2026 moet Nederland de eerste voortgangsrapportage indienen voor de nieuwe Europese herstelverordening. Als het uitstel in eigen land niet gepaard gaat met een aantoonbaar scherp reductiepad, dreigt Nederland in dezelfde positie te belanden als bij de Kaderrichtlijn Water, waar jaren uitstel uiteindelijk leidde tot dwingende Brusselse druk en fors hogere saneringskosten.