Alleen FvD’ers zouden Trump in meerderheid steunen
Op 5 november gaan de Amerikanen naar de stembus om te bepalen wie de komende vier jaar het presidentschap zal bekleden: de zittende vice-president Kamala Harris of voormalig president Donald Trump. Als het aan de Nederlandse bevolking ligt, wordt het Harris. Niet zozeer uit enthousiasme voor haar, maar vooral uit vrees voor een nieuwe termijn van Trump, die wordt gezien als een bedreiging voor de wereldwijde stabiliteit en de democratie in de Verenigde Staten.
Uit een recent opinieonderzoek blijkt dat bijna de helft van de Nederlanders (45%) de Amerikaanse verkiezingen op de voet of op hoofdlijnen volgt. Nog eens dertig procent krijgt er zijdelings iets van mee. Dit niveau van interesse is vergelijkbaar met dat voor andere mondiale kwesties zoals de oorlogen in Oekraïne en Israël/Palestina.
Als de Nederlandse bevolking zou mogen stemmen in de Amerikaanse verkiezingen, zou Kamala Harris een overweldigende meerderheid behalen. Maar liefst 68% van de Nederlanders heeft een voorkeur voor Harris, terwijl slechts 11% Trump prefereert. De resterende 21% heeft geen uitgesproken voorkeur.
De voorkeur voor Harris is niet zozeer gebaseerd op enthousiasme over haar beleid of persoonlijkheid, maar eerder op een diepgewortelde vrees voor een nieuwe termijn van Trump. Veel Nederlanders zien Trump als een onvoorspelbare en polariserende figuur die een gevaar vormt voor de wereldvrede en de democratische instellingen. Zijn eerdere presidentschap wordt geassocieerd met internationale spanningen, controversiële beleidsbeslissingen en een ondermijning van democratische normen.
Wanneer de voorkeuren worden uitgesplitst naar de stemvoorkeur in Nederland, wordt duidelijk dat alleen de kiezers van Forum voor Democratie (FvD) in meerderheid (81%) een voorkeur hebben voor Trump. Kiezers van de PVV zijn verdeeld, maar neigen naar Harris (48% voor Harris tegenover 28% voor Trump). Kiezers van DENK, SGP en JA21 hebben geen duidelijke voorkeur, maar neigen eerder naar Harris dan naar Trump. Bij alle andere partijen hebben de kiezers een duidelijke voorkeur voor Kamala Harris.
De redenen die Nederlandse kiezers aanvoeren voor hun voorkeur voor Harris zijn divers, maar een gemeenschappelijk thema is de afkeer van Trump. Veel respondenten verwijzen naar Trumps onvoorspelbaarheid, zijn radicale ideeën en vermeende autoritaire neigingen. Hij wordt gezien als een bedreiging voor de democratie en de wereldvrede.
Een respondent stelt: “Donald Trump is een gevaar voor de democratie." Een ander zegt: "Met Trump aan de macht komt er sowieso een Derde Wereldoorlog." Zijn betrokkenheid bij de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 wordt vaak genoemd als bewijs van zijn ongeschiktheid voor het presidentschap. "Iemand die het Capitool laat bestormen, hoort in de gevangenis te zitten, niet in het Witte Huis," aldus een deelnemer aan het onderzoek.
Harris wordt daarentegen gezien als een stabielere en meer voorspelbare leider. Hoewel de enthousiasme voor haar beslist niet overweldigend is, wordt zij gewaardeerd om haar intelligentie, weldenkendheid en beschaafdheid. “Harris is een normaal mens met plussen en minnen. Donald Trump komt over als een volslagen idioot”, merkt iemand op.
Daarnaast hechten veel Nederlandse kiezers waarde aan Harris’ standpunten op het gebied van mensenrechten, klimaatverandering en internationale relaties. Haar steun voor internationale verdragen en allianties, zoals de NAVO en het Klimaatakkoord van Parijs, wordt gezien als positief. Trumps voorgenomen terugtrekking uit dergelijke overeenkomsten en zijn ‘America First’-beleid worden daarentegen bekritiseerd.
Er heerst een brede bezorgdheid onder Nederlanders dat een nieuwe termijn van Trump negatieve effecten zal hebben op tal van terreinen. Twee op de drie (66%) denkt dat de wereld instabieler zal worden als Trump wordt herkozen. Een vergelijkbaar percentage (64%) verwacht dat zijn mogelijke verkiezing een negatieve invloed zal hebben op de oorlog in Oekraïne. Ook vreest een meerderheid negatieve gevolgen voor de veiligheid van Nederland (59%), de oorlog in Israël en Palestina (52%) en de wereldeconomie (52%).
Deze zorgen zijn gebaseerd op Trumps eerdere buitenlandse beleid, zijn houding ten opzichte van bondgenoten en zijn vermeende bewondering voor autoritaire leiders. Zijn sceptische houding tegenover de NAVO en andere internationale organisaties wekt angst voor een verzwakking van belangrijke allianties.
Hoewel Harris dus duidelijk de Nederlandse voorkeur geniet, zijn de verwachtingen over haar mogelijke positieve impact gematigd. Op geen enkel thema geeft een meerderheid aan dat een verkiezing van Harris een positief effect zal hebben. Het meest optimistisch zijn Nederlanders over de stabiliteit in de wereld (41% verwacht een positief effect), de oorlog in Oekraïne (39%) en de veiligheid van Europa (39%).
Onder de minderheid van Nederlanders die een voorkeur hebben voor Donald Trump, worden verschillende redenen genoemd. Een terugkerend thema is de overtuiging dat Trump beter is voor de Amerikaanse economie en nationale belangen. Zijn eerdere presidentschap wordt door sommigen gezien als succesvol op economisch gebied, met lage werkloosheidscijfers en een sterke beurs.
Een respondent stelt: "Trump is de enige waarvan ik oprecht geloof dat hij het beste voor heeft met de VS." Anderen prijzen zijn ‘daadkracht’ en ‘zakelijke blik’. Er is ook waardering voor zijn standpunten over immigratie, waarbij sommigen vinden dat hij een noodzakelijk streng beleid voert om illegale immigratie te beperken.
Sommige respondenten zien in Trump een leider die opkomt tegen de ‘woke-cultuur’ en het klimaatbeleid, dat zij als overdreven of schadelijk voor de economie beschouwen. Een deelnemer vat dit samen als: "De vorige presidentiële periode van dhr. Trump was een zegening. Klimaatzwendel gestopt. Geen nieuwe oorlog erbij toen, woke kreeg minder voet aan de grond. Economisch ging het stukken beter."
Er zijn ook respondenten die geloven dat Trump beter in staat is om internationale conflicten te de-escaleren, met name met Rusland en China. Zij vrezen dat onder Harris de spanningen zullen toenemen en het risico op militaire conflicten groter wordt.
De uitkomst van de Amerikaanse verkiezingen heeft niet alleen gevolgen voor de Verenigde Staten, maar ook voor Nederland en de rest van Europa. Met name op het gebied van veiligheid, handel en klimaatbeleid kunnen de verschillen tussen een presidentschap onder Harris of Trump aanzienlijk zijn.
Een verkiezing van Harris wordt gezien als een voortzetting van het huidige beleid, met aandacht voor internationale samenwerking en klimaatverandering. Een nieuwe termijn van Trump zou kunnen leiden tot meer protectionisme, spanningen met bondgenoten en een verzwakking van internationale organisaties zoals de NAVO en de Wereldhandelsorganisatie.
De Nederlandse bevolking ziet de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 5 november als een cruciaal moment met wereldwijde implicaties. Er heerst een duidelijke voorkeur voor Kamala Harris, voornamelijk ingegeven door een afkeer van Donald Trump en de vrees voor de gevolgen van een nieuwe termijn onder zijn leiderschap. Hoewel het enthousiasme voor Harris beperkt is, hopen veel Nederlanders dat haar verkiezing zal bijdragen aan stabiliteit en voorspelbaarheid op het wereldtoneel.
Aan het onderzoek namen in totaal 2.290 Nederlanders van 18 jaar en ouder deel. De steekproef is voornamelijk samengesteld uit het I&O Research Panel en aangevuld met 254 deelnemers van PanelClix. Deze aanvullende groep bestond grotendeels uit jongeren, lager opgeleiden en mensen met een niet-westerse achtergrond. Om de representativiteit te waarborgen, zijn de resultaten gewogen op basis van geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en het stemgedrag tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van november 2023. Deze weging is uitgevoerd volgens de richtlijnen van de CBS Gouden Standaard, wat zorgt voor een representatieve afspiegeling van de kiesgerechtigde Nederlandse bevolking (18+), rekening houdend met de genoemde achtergrondkenmerken. In het onderzoek is ook rekening gehouden met betrouwbaarheidsintervallen en marges van onnauwkeurigheid. Er werd een betrouwbaarheidsniveau van 95 procent gehanteerd, waarbij de foutmarge, bij een steekproef van n=2.000 en een uitkomst van 50 procent, ligt op plus of min 2,2 procent.
