'Terugval naar alcoholgebruik verminderen'

Verslaving is een chronische hersenaandoening die gekenmerkt wordt door terugval naar alcohol- en drugsgebruik. Op 3 oktober promoveert neurobioloog Esther Visser op haar proefschrift: "Terugval naar alcoholgebruik verminderen". Visser onderzocht hoe het brein herinneringen aan alcohol opslaat. Uit experimenten met muizen blijkt dat specifieke alcoholherinneringen worden opgeslagen door slechts een klein deel van de hersencellen in de prefrontale cortex van de muizen. Met het remmen van deze cellen kan terugval naar alcohol sterk verminderd worden. Dit biedt nieuwe inzichten die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van effectieve medicatie bij verslaving.

Tijdens het gebruik van verdovende middelen wordt er door het brein een associatie gemaakt tussen de belonende effecten van de drug en omgevingsfactoren, zoals bijvoorbeeld een kroeg of een drankfles. Deze omgevingsfactoren kunnen ertoe leiden dat alcohol- of druggerelateerde herinneringen worden opgehaald tijdens onthouding, wat hunkering veroorzaakt en kan resulteren in terugval. Het is daarom van cruciaal belang om meer inzicht te krijgen in de neurobiologische mechanismen die ten grondslag liggen aan terugval, om de ontwikkeling van effectieve therapieën (behandeling met behulp van medicijnen) te ondersteunen.

Associatie
Omdat er momenteel beperkte niet-dierlijke modelsystemen zijn voor de meeste hersenfuncties en ziekten die de complexe structuur van het menselijke brein weerspiegelen, heeft Visser muizen gebruikt om te onderzoeken hoe het brein de hardnekkige alcohol- en drugsherinneringen opslaat. De dierproeven zijn op een verantwoorde manier uitgevoerd, met toepassing van de zogenaamde 3V’s (vermindering, verfijning, vervanging) die bij het universitair proefdiercentrum (AARC) van de VU worden gehanteerd.

Eerst kregen muizen twee weken de keuze tussen het drinken uit een fles water en een fles alcohol, ruim 90 procent koos voor alcohol. Vervolgens leerden de muizen om op een knopje te drukken om een alcoholbeloning te krijgen. Iedere keer als er op het knopje werd gedrukt, ging er een lampje branden en kreeg de muis een druppel alcohol. Hierdoor werd er door de muis een associatie gemaakt tussen het lichtje en de alcohol.

Hersencellen labelen
De hersencellen die geactiveerd worden bij deze associatie, zijn met behulp van een nieuwe techniek gelabeld met een speciaal eiwit. Vervolgens kon Visser met deze techniek specifieke cellen remmen om te zien of deze causaal betrokken waren bij terugval naar alcohol zoeken.

Na een maand van onthouding zijn die specifieke cellen geremd tijdens een terugvaltest. Het bleek dat de muizen minder op het alcohol-geassocieerde knopje drukten dan controles, oftewel dat er minder terugval optrad bij deze muizen. Visser heeft daarna in een vervolgonderzoek gemeten welke eiwitten er in deze cellen voorkomen, om zo inzicht te krijgen in het moleculaire fundament van langdurige alcoholherinneringen.