Israël: wat heeft de ultrarechtse coalitie van Netanyahu in één jaar gebracht?

Benjamin Netanyahu is nu een jaar terug aan de macht in Israël. Hij stortte het land in een crisis met zijn justitiële hervorming - en sinds de Hamas-aanval moet hij de vraag beantwoorden of hij de veiligheid van Israël heeft verwaarloosd.

Voordat Benjamin Netanyahu op 29 december 2022, een jaar geleden, zijn ambt aanvaardde en opnieuw premier werd, had hij een coalitie gesmeed zoals die nog nooit eerder in Israël was vertoond: met ultra-religieuze en nationaal-religieuze krachten, met rechts-extremisten op belangrijke ministersposten, en met politieke vertegenwoordigers van de radicale kolonisten op de bezette Westelijke Jordaanoever.

Veel doelen aangekondigd
De eerste zitting van de Knesset vond plaats onder luid protest van de oppositie. Maar Netanyahu probeerde in binnen- en buitenland de indruk te wekken dat hij de touwtjes in handen had. Hij presenteerde zichzelf als een staatsman, zelfs toen hij de doelen van zijn regering uiteenzette tijdens de eerste vergadering met zijn kabinet: hij kondigde aan dat hij Iran zou afweren, omdat dit een existentiële kwestie was voor Israël.

Hij kondigde ook aan dat hij de veiligheid en het leiderschap in de staat wilde herstellen en wilde zorgen voor de kosten van levensonderhoud en betaalbare huisvesting. En tot slot wilde hij de kring van met Israël geallieerde staten "drastisch" uitbreiden.

Reorganisatie van de rechterlijke macht
Een jaar later is er van deze doelen niet veel meer over. Ten eerste, op het gebied van binnenlands beleid, werd kort na het aantreden duidelijk wat deze regering als doel had: minister van Justitie Yariv Levin kondigde plannen aan om de rechterlijke macht te reorganiseren. Het doel: de bevoegdheden van het Hooggerechtshof inperken en meer invloed krijgen op de selectie van rechters. Netanyahu's religieuze coalitiepartners hadden dit geëist om meer wetten in hun voordeel door te drukken.

Er waren al vroeg grote zorgen: Suzie Navot, een bekende grondwettelijke advocaat in Israël, vertelde de studio van ARD in Tel Aviv dat de hervorming uiteindelijk ging over het karakter van het land. Want het zou volgens haar moeilijk zijn om een compromis te vinden tussen een Joodse en een democratische staat. 

Maanden van protesten
Voor de honderdduizenden Israëli's die maandenlang, week na week, de straat op gingen om te protesteren tegen de hervorming, was de zaak duidelijk: ze waren diep bezorgd dat Netanyahu's regering de democratische rechtsstaat zou ondermijnen en de scheiding der machten zou verzwakken. Netanyahu zweeg lange tijd, gaf een paar interviews in het buitenland om hen gerust te stellen en ging toen thuis in de aanval en beschuldigde de demonstranten ervan dat ze van Israël een anarchie zouden maken.

En toen kwam 7 oktober, de aanval op Israël door Hamas en andere terroristische groeperingen vanuit de Gazastrook. Meer dan 1.200 mensen werden gedood en ongeveer 240 ontvoerd.

Heeft Israël zijn veiligheid verwaarloosd?
Al snel rezen er vragen over hoe de bloederige aanval mogelijk kon zijn, en: of de regering Netanyahu de veiligheid van Israël de afgelopen maanden had verwaarloosd. Sindsdien zijn er ongeveer 22.000 mensen gestorven in de Gazastrook - evenals een toenemend aantal Israëlische soldaten. Volgens het door Hamas gerunde ministerie van Volksgezondheid, en wat door de Verenigde Naties als aannemelijk wordt beschouwd, zijn er bijvoorbeeld meer dan 53.000 mensen gewond geraakt. Grote delen van de Gazastrook zijn nu over de hele linie verwoest.

En Netanyahu benadrukt herhaaldelijk dat de oorlog zal doorgaan tot de volledige overwinning, tot Hamas is verpletterd en alle gijzelaars zijn bevrijd. Volgens het Israëlische leger kan dit nog maanden duren.

Tegelijkertijd wordt Israël in het noorden bedreigd door Hezbollah vanuit Libanon en zijn er al raketten afgevuurd vanuit Jemen.

Tweestatenoplossing verhinderd
Het valt nog te bezien of Netanyahu en zijn regering de oorlog met Hamas in Gaza politiek zullen overleven. Het enige dat zeker is, is dat een oplossing voor het conflict in het Midden-Oosten met een Palestijnse staat daarna niet meer van hem verwacht kan worden. Hij is er trots op dat hij een tweestatenoplossing heeft kunnen voorkomen, zei hij een paar dagen geleden.

Als alles volgens Netanyahu's plan verloopt, zullen er pas eind 2026 weer verkiezingen worden gehouden in Israël. En iedereen die hem kent, weet dat hij tot het einde en met alle middelen zal vechten voor zijn ambt. Koste wat het kost. De strijd is al begonnen.