Oostvaardersplassen: to feed or not to feed?

Drie mensen zijn onlangs gearresteerd toen ze over een hek klommen bij de Oostvaardersplassen nadat een te zwak edelhert werd doodgeschoten door boswachters van Staatsbosbeheer. Iedere winter is er een steeds heftiger wordende discussie over het wel of niet bijvoeren van de dieren in het gebied. Actievoerders die willen dat er wordt bijgevoerd blijven lijnrecht tegenover Staatsbosbeheer staan dat niet wil bijvoeren. Hoe moet dat nu verder?

De Oostvaardersplassen zijn een uniek natuurgebied in Nederland en zelfs in Europa is niet zo’n gebied te vinden. In 1968 was de Flevopolder drooggemalen en is dat moerasgebied ontstaan. Dat gedeelte werd namelijk niet gebruikt omdat het te nat was. Als een natuurgebied niet door de mensen beheerd wordt, dan ontstaat er vanzelf van alles. In het natte gebied ontstonden moerassen met rietvelden, wilgenbossen en plassen.

In zo’n gebied komt vanzelf ook de fauna tot bloei. In het begin vooral veel vogelsoorten, waaronder lepelaars en die zijn vrij zeldzaam in Nederland. Ook de zeearend broedt er sinds enige tijd. Andere dieren vonden hun weg naar de Oostvaardersplassen. Vossen uiteraard en hazen, vleermuizen en ook reeën. Tot zover was er nog niets aan de hand.

In de beginperiode liet men de natuur lekker zijn gang gaan. Spontane natuurontwikkeling was belangrijk. Met die spontane ontwikkeling wilde men nieuwe natuur laten ontstaan. In 1996 werd het gebied echter overgedragen aan Staatsbosbeheer. De naam zegt het al. Staatsbosbeheer beheert gebieden en dat betekent dat de natuur er niet zijn eigen gang kan gaan. In een bosgebied zorgt Staasbosbeheer ervoor dat het bos leefbaar blijft. Dode en zwakke bomen worden verwijderd en nieuw bos wordt aangeplant. Staatsbosbeheer doet dat altijd vakkundig.

De Oostvaardersplassen zijn echter een spontaan ontstaan natuurgebied en voor het gebied werd overgedragen aan Staatsbosbeheer waren er al dieren uitgezet om het gebied te begrazen. Runderen en paarden. Later ook edelherten. De bedoeling was dat Staatsbosbeheer niets zou doen in het gebied, tenzij. Dat tenzij was bedoeld om het gebied in stand te houden, ook als daar ingrepen voor nodig waren.

De ontwikkeling van het gebied verliep door de jaren heen zo voorspoedig dat er steeds meer dieren bij kwamen. Die dieren kunnen daar niet weg omdat het gebied is begrensd. Een gevolg is dat er in de winter, als er weinig voedsel is, veel dieren sterven. Staatsbosbeheer deed daar niets aan, want afgesproken was dat ze de natuur zoveel mogelijk zijn gang moest laten gaan. Wat zegt Staatsbosbeheer over die sterfte in de winter?

Als je bijvoert in de winter om de zwakke dieren te redden dan kapen de sterke dieren het voedsel, worden actiever en dus komen er ook weer meer jongeren die dan ook weer moeten worden bijgevoederd.

Staatsbosbeheer heeft daarmee groot gelijk. Maar ja, dat is in de grote natuur zo, maar in de Oostvaardersplassen zitten te veel dieren op een te klein gebied. Dus wat heeft Staasbosbeheer nu als oplossing? Preventief doodschieten van de zwakke dieren. Dat gebeurt in het bos toch ook met de zwakke bomen? En zo voorkom je onnodig lijden.

Ja, zo lust ik er nog wel een paar. Dus omdat je als mens er zelf voor zorgt dat dieren te weinig bewegingsruimte krijgen, schiet je de dieren maar dood als die niet sterk genoeg zijn om zelf het schaarse voedsel te bemachtigen omdat het gebied te klein is om alle dieren te voeden.

Om dit probleem te voorkomen is er eigenlijk een simpele oplossing: haal de hekken om de Oostvaardersplassen weg, zorg voor een overgangsgebied naar de Veluwe en verder door naar Duitsland. Dieren verplaatsen zich als er in een gebied niet genoeg voedsel is voor iedereen. De natuurlijke vijanden, zoals wolven, kunnen in het gebied komen en klaar is Kees. Er hoeft niet te worden bijgevoederd en als er toch nog een dier sterft dan is het echt te zwak.

Waarom is dat dan al niet lang geleden gebeurd? Omdat Kees wel klaar was,  maar Henk niet.

Henk Bleker was Staatssecretaris in het eerste kabinet Rutte. Hij heeft destijds samen met de boeren uit het gebied een open verbinding naar de Veluwe tegengehouden. Dat was in het belang van de boeren en zeker niet in het belang van de dieren.

Maar je kun eerdere fouten toch goed maken, zou je zeggen? De Oostvaardersplassen zijn zo langzamerhand meer een hobby van Staatsbosbeheer geworden en in plaats van mee te denken over oplossingen, doodt men preventief onnodig veel dieren. Hetzelfde gebeurt trouwens in de Amsterdamse Waterleidingduinen met de damherten. Als er te veel komen wordt er een zwikkie afgeschoten.

Overal in Nederland wordt gewoon te veel gebouwd zodat er steeds minder aaneengesloten natuur is. Dan kun je twee dingen doen. Of je zorgt er voor dat in te kleine gebieden geen dieren komen die daar te weinig ruimte hebben, zoals in de Oostvaarderplassen. Dan moet je daar dus eigenlijk de grote grazers weghalen. Of je zorgt ervoor dat die dieren zich kunnen verplaatsen naar aaneengesloten gebieden natuur. Wat mij betreft wordt het dat laatste. Dan heb je ook geen last meer van die eeuwigdurende discussie over wel of niet bijvoeren.

Trouwens. Het is wel weer typisch Nederlands zo’n discussie over bijvoeren of niet. In Oostenrijk worden in de winter de herten gewoon bijgevoerd. En wie doen dat? De boeren.