Film: Der Untergang

Noud de Greef (gr8w8)
Deze film heeft al veel stof doen opwaaien. Een film over het privéleven van Hitler. De angst heerste dat hij te menselijk zou worden neergezet en daar zat niemand op te wachten. Die angst is ongegrond gebleken. Juist door het contrast tussen zijn verschillende kanten, wordt een echte psychopaat zichtbaar. We zien een geknakte oude Beierse man, die met zijn ondergang een heel volk mee wil sleuren. Het is juist de kracht van deze film dat ook aan Hitler menselijke eigenschappen worden toegedicht. Een parodie is maar al te makkelijk, maar een waarheidsgetrouw beeld van deze man lijkt een stuk moeilijker. Uit verhalen uit zijn directe omgeving, zoals die van zijn persoonlijke secretaresse Traudl Junge (die we bij aanvang en slot van de film zien) en het boek "Der Untergang" van de schrijver Joachim Fest (biograaf van Hitler), werd de persoon Hitler gecreëerd. Een intelligente man die vol vuur en charisma zijn plan aan Duitsland oplegde en eigenlijk iedereen in de luren legde. Geen duivel met hoorntjes. Als dat zo was zou het waarschijnlijk nooit zover zijn gekomen.

Hitler, Eva, Schenck

De film biedt meer dan slechts een blik op de laatste dagen van het regime terwijl het zich ondergronds verschuilde. In een schril contrast met de schone schijn in de bunker, woedt bovengronds wel degelijk de oorlog. De realiteit komt zelfs de kijker ongelooflijk hard tegemoet, in de beelden wordt helemaal niets verbloemd of verfraaid. Zonder dat de film wil drijven op het schokeffect komt de werkelijkheid van de oorlog in beeld. Hard en rauw, gelijkwaardig aan de bekende scènes uit Saving Private Ryan. Misschien roept dit weerzin op bij tere zieltjes, maar de kijker wordt wel weer even fijn op de feiten gedrukt. De stad ligt in puin. De bevolking beeft. Kinderen worden het spervuur ingestuurd, burgers opgeroepen tot verzet. Er is een tekort aan alles. Verzet is totaal zinloos, maar Hitler geeft geen krimp. Hij lijkt eerder totaal verbolgen over het verlies van Duitsland. Hij kijkt nog even met zijn huisarchitect Speer naar zijn maquettes van zijn dromen over de toekomst van Berlijn en gaat gewoon door met het vertellen van zijn mooie plannen. Maar achter de schermen uit hij eerder woede over zijn Duitse volk dan teleurstelling. Pure minachting. Dat blijkt wel uit zijn woorden: "Als je een oorlog verliest, maakt het niet uit dat het volk mee ten onder gaat. Ik kan er geen traan om laten, omdat het niet anders verdient." Van totale capitulatie kan geen sprake zijn. Tegen beter weten in, gaat men gewoon door met de strijd.

Vele gewonden

Vooral na Hitlers zelfmoord, wordt duidelijk hoe diep de ellende gaat. De vernietigingsmachine draait gewoon door. Hitler zelf blijkt niet het hart van de machine te zijn, maar slechts een onderdeel van een vreselijk gedrocht. In plaats van ratio, lijkt de leiding eerder gestoeld op blind geloof, of nog beter, godsdienstwaanzin. Een oneindig vertrouwen in het Nationaal Socialisme maakte de volgelingen blind. Van zelf nadenken lijkt geen sprake meer. Blind volgen velen zijn plannen, en velen volgen hem ook in de dood. Zonder Der Führer is er geen leven, terwijl Hitler zelf zijn volk het leven niet meer gunde. Weerzinwekkend is het om te zien hoe de vrouw van Goebels haar kinderen vergiftigd, omdat ze hen niet wil laten leven in een wereld zonder het Nationaal Socialisme, om vervolgens door haar eigen man te worden neergeschoten. Vooral bij de kinderen, die zwaar geïndoctrineerd zijn, blijkt hoe diep het vertrouwen zit. Pas oog in oog met de vijand, slaat de angst toe. Ook zij nemen liever hun eigen leven dan in de handen te vallen van de Russen.

Goebels schiet zijn vrouw neer

Let wel, het is geen Hollywoodproductie met een mooi verhaal. Het is ook geen documentaire, maar deze film zit er tussenin. Een beetje voorkennis over de top van Nazi-Duitsland kan geen kwaad. De film geeft niet alleen een afschrikwekkend beeld van een man die zowel een bruut, psychopaat als mens is, maar ook van de mens op zich. Wat is er nu angstaanjagender, dan om te beseffen dat hij ook eigenschappen had die ook jij en ik bezitten? Dat we ons moeten hoeden voor de mogelijkheid dat onder de juiste omstandigheden wederom een vernietigingsmachine kan ontstaan? Die met de huidige oorlogstechnologie wel een echte Ondergang zal inluiden.