FOK!filmblik: Citizen Kane (1941)
Vandaag treffen we in het FOK!filmblik een film aan die door vele filmkenners wordt omschreven als de allerbeste film die ooit gemaakt is. Het was namelijk op 5 augustus 1941 dat het Amerikaanse bioscooppubliek kennis mocht maken met Citizen Kane, de eerste lange speelfilm van Orson Welles. Citizen Kane was niet alleen de debuutfilm van Welles, ook Joseph Cotten, Everett Sloane, Ray Collins, Agnes Moorehead en Ruth Warrick maakten hun speelfilm debuut in deze magistrale rolprent. Ook componist Bernard Herrmann maakte zijn debuut met de prachtige filmmuziek voor Citizen Kane.
Regisseur Orson Welles speelde de hoofdrol van Charles Foster Kane, een rijke mediamagnaat die op sterven ligt. Bij zijn overlijden spreekt hij als laatste het woord 'Rosebud' uit. Verslaggever Jerry Thompson (William Alland) gaat op onderzoek naar de betekenis van het woord en ontrafelt zo langzaam het leven van de excentrieke kluizenaar. Wat volgt is een prachtige reis door de tijd, waarbij we te zien krijgen hoe de armoedzaaier Kane uitgroeide tot een succesvol hoofd van een gigantisch media-imperium.
Orson Welles was 24 jaar toen hij een contract tekende bij RKO Pictures. Welles had in 1938 al naam gemaakt met het hoorspel van War of the Worlds en kreeg bij het maken van Citizen Kane de volledige vrijheid van de studiobazen: Welles mocht de film schrijven, regisseren en produceren, de cast bepalen, en daarnaast kreeg hij het volledige recht om te bepalen hoe het eindresultaat er uit zou zien.
Waar men in die tijd nog gewend was aan films waarin alles op chronologische volgorde te zien was, liet Citizen Kane een voor die revolutionaire manier van filmen zien waarbij het verhaal in flashbacks werd verteld. Voor het camerawerk huurde Welles cameraman Gregg Toland in. De cameraman had in 1940 een Oscar gewonnen met zijn werk voor de film Wuthering Heights en maakte voor deze film voor het eerst gebruik van de deep-focus techniek, waarbij zowel objecten op de voorgrond als in de achtergrond scherp gesteld bleven. Ook werd er in de film veelvuldig gebruik gemaakt van make-up om de acteurs er ouder uit te laten zien.
Niet iedereen was even blij met het verschijnen van de film. Zo was er de rijke mediamagnaat genaamd William Randolph Hearst die veel van zichzelf in de personage van Kane terug herkende. Rosebud was volgens zijn vriend, de Amerikaanse schrijver Gore Vidal, de bijnaam die Hearst had gegeven aan de clitoris van zijn minnares Marion Davies. Het was dan ook vooral de manier waarop Welles Davies in de film had neergezet, wat Hearst stoorde. Door toedoen van Hearst kreeg de film geen enkele aandacht in de heersende media en was bij uitkomst een flop. De meeste kranten die niet aan Hearst verbonden waren schreven de film echter de hemel in en ook bij de Academy Awards werd het werk van Welles beloond. Citizen Kane kreeg maar liefst negen Oscarnominaties, waarvan de prijs voor het beste scenario werd verzilverd. Bij het oplezen van de genomineerden zaten er opvallend veel Hearst vrezende koeien in de zaal.
Citizen Kane stond sinds 1998 op de allerhoogste plaats in de film top 100 aller tijden van de AFI (American Film Institute). Sinds 2012 staat Citizen Kane op de 2e plaats in de lijst nadat hij door Alfred Hitchcock's Vertigo van zijn toppositie werd verstoten. Wilt u dus wel eens weten hoe het genotsknobbeltje van Marion Davies leidde tot een klassiek cineastisch meesterwerk, dan mag u deze prachtfilm zeker niet missen!
The Complete Citizen Kane, een prachtige documentaire van de BBC
