Gevangenis klaar voor uitspraak proces-Breivik
De rechtbank in Oslo doet vrijdag uitspraak in de zaak van Anders Behring Breivik. De Noorse extremist pleegde vorig jaar juli een bomaanslag in het regeringscentrum in de hoofdstad en richtte kort daarna een bloedbad aan in een jongerenkamp van de regerende Arbeiderspartij op het eilandje Utøya. Met de actie zei hij Noorwegen te hebben willen beschermen tegen het verraad door het ruimhartige immigratiebeleid van de sociaal-democratische partij.
In totaal vonden 77 mensen de dood. Breivik heeft de feiten toegegeven en zijn proces ging niet zozeer over de schuldvraag, als over de vraag of de massamoordenaar toerekeningsvatbaar moest worden verklaard of niet. In het eerste geval krijgt hij waarschijnlijk de maximale straf van 21 jaar, een straf die nog kan worden verlengd als te zijner tijd wordt geoordeeld dat Breivik nog altijd een gevaar voor de samenleving vormt. In het andere geval wacht hem een verplichte behandeling in een psychiatrische kliniek.
De Ila-gevangenis in Oslo is op beide mogelijkheden voorbereid. Wordt Breivik verantwoordelijk gehouden voor zijn daden, dan keert hij terug naar de gevangenis waar hij drie cellen van elk acht vierkante meter tot zijn beschikking heeft: een om te slapen, een om zich te bewegen en een om te studeren. Breivik blijft voorlopig afgezonderd van andere gedetineerden, maar het ligt volgens medewerkers van de gevangenis op termijn in de bedoeling om hem over te plaatsen naar een afdeling met andere veroordeelden.
Als hij ontoerekeningsvatbaar wordt verklaard, wordt Breivik geplaatst in een speciaal in de gevangenis gebouwde kliniek waar zeventien verzorgers en therapeuten zich om hem zullen bekommeren. De bouw heeft volgens het ministerie van volksgezondheid tussen de 300.000 en 400.000 euro gekost. Breivik krijgt hier een kleinere cel en zal er ook minder scholings- en ontspanningsmogelijkheden hebben dan in de gewone gevangenis. Volgens gevangeniswoordvoerster Ellen Bjercke zullen het verblijf en de behandeling van Breivik rond de 1 miljoen euro per jaar kosten, voor gevaarlijke psychiatrische patiënten geen ongebruikelijk bedrag in Noorwegen.
In de gewone gevangenis zal Breivik in de periode dat hij nog in afzondering wordt gehouden de beschikking hebben over een televisie, kranten en een computer, maar geen internetverbinding. Hij heeft drie cellen in plaats van één, als 'compensatie' omdat hij sommige faciliteiten en activiteiten die aan andere gedetineerden worden geboden moet missen, zegt Bjercke. Hij krijgt ook vaker bezoek van gevangenismedewerkers en een geestelijk verzorger, zodat hij iemand heeft om mee te praten. "Isolatie is marteling", zei Bjercke.
Breivik mag wel net als andere gedetineerden door middel van brieven met de buitenwereld communiceren, zoals hij al doet sinds de beperkingen waar hij onder zat begin dit jaar werden opgeheven. Volgens zijn advocaten werkt hij aan enkele boeken, als een vervolg op het manifest dat hij kort voor de aanslagen op internet heeft verspreid.
Gevangenisdirecteur Knut Bjarkeid laat zich niet uit over eventuele speciale veiligheidsmaatregelen die zijn getroffen om een ontsnapping van Breivik te voorkomen. De gevangenis heeft geen gewapende bewakers, maar de laatste keer dat iemand probeerde te ontsnappen, in 2004, was hij binnen enkele minuten alweer ingerekend.
Breivik, die tijdens zijn proces kil beschreef hoe hij zijn slachtoffers ombracht en geen enkel berouw toonde, zegt dat zijn daden politiek gemotiveerd waren. Volgens zijn advocaat Geir Lippestad heeft Breivik donderdag in een lang onderhoud aan de vooravond van de uitspraak herhaald dat hij alleen in beroep zal gaan als hij ontoerekeningsvatbaar wordt verklaard. Maar of hij nu wel of niet verantwoordelijk wordt gehouden voor zijn daden, volgens juridische experts heeft hij zich zo gevaarlijk getoond, dat hij waarschijnlijk nooit meer of alleen op hoge leeftijd nog vrij zal komen.
Gevangenis klaar voor uitspraak proces-Breivik (Foto: Novum)
