Als de tunnel donker blijft
Een Fok-user heeft zichzelf deze week van het leven beroofd. Gefascineerd lees ik de reacties op het forum, vooral de veroordelingen. "Zelfmoord is zo egoïstisch." Klopt, misschien is zelfdoding zelfs wel de ultieme vorm van egoïsme. Maar wellicht is het ook de eerste keer dat iemand echt helemaal voor zichzelf kiest. En helaas meteen de laatste keer.
Nog niet zo lang geleden was ik bij een crematie van iemand die voor de trein was gesprongen. Een vrouw van tegen de vijftig die al haar hele leven met psychische klachten tobde, mede veroorzaakt door een getroubleerde jeugd. Ze woonde al heel lang zelfstandig en het leek redelijk goed met haar te gaan. De vriend die op die dinsdagochtend een afspraak met haar had, trof een leeg huis aan. Een paar uur later was het verband gelegd met de persoon die die nacht voor de trein was gesprongen. De vriend van de afspraak zat de gehele uitvaartdienst hartverscheurend te huilen. Hij kende haar uit een inrichting, zoals de meeste aanwezigen bij de plechtigheid. De meeste mensen waren zichtbaar in de war, waren getekend door medicijngebruik en hadden butsen en schrammen van het leven opgelopen. Het zorgde voor een bijna onwerkelijke sfeer waarin het decorum wegviel. En waarin de vraag in de lucht zweefde: we hebben het hier allemaal moeilijk met het leven, wat geeft haar het recht er uit te stappen? En toch voelde ik dat het goed was. Zeker toen er een boom van een kerel, in trainingspak en met tattoos naar de microfoon liep. Hij bleek geen gebit in te hebben en had weinig tekst nodig. "Stella was een hele, hele, hele lieve meid. En dat was ze."
Een van de sprekers stond gelukkig stil bij haar keus om voor de trein te springen en bracht zo de machinist in ons midden. Dat was pijnlijk maar terecht. Zelfmoord is egoïstisch, anderen bij je daad betrekken is zo mogelijk nog egoïstischer.
En toch valt het me moeilijk om een oordeel te vellen. Misschien omdat ik weet wat een depressie is. De herinnering daaraan haal ik niet graag op omdat die periode voor mij letterlijk als een zwarte bladzijde geldt. De tunnel was donker en er was geen licht aan de horizon. Ik fietste naar mijn werk en weer naar huis en ik at wat, sliep slecht en was erg ongelukkig. Ik gleed steeds verder weg zonder door te hebben wat er met me gebeurde. Ik was eenzaam en vooral heel angstig. Bang om naar buiten te gaan en bang om naar binnen te gaan. Bang om alleen te zijn en bang om mensen onder ogen te komen. Pas later, toen ik had hulp had gezocht, is me verteld dat ik aan een depressie leed. Het is altijd fijn als iets een naam krijgt.
Wat me uit die periode vooral is bijgebleven dat alle nuances weg waren. Het leven was zwart en donker, en ik was slecht en stom en het zou ook nooit meer anders worden. Dat laatste wist ik zeker. Dit ging nooit meer over. Ik had ook zelfmoordgedachten maar iets heeft me altijd tegen gehouden. En toch was het niet ver weg: het was geen keuze geweest maar een soort onvermijdelijkheid. Ik herinner me die keer dat ik van mijn werk terugfietste en bij de spoorwegovergang dacht: het is beter voor iedereen. Blijkbaar heb ik gedacht dat het morgen ook nog zou kunnen. Of de dag daarna.
Bij mij trok de depressie weer weg en met vallen en opstaan is de zwarte periode een herinnering geworden. Stel nou dat de herinnering actueel blijft, dat de tunnel altijd donker er is en er geen vooruitzicht is op licht. Ik zou niet weten wat ik gedaan zou hebben. Maar het heeft me wel voor altijd betrokken bij mensen die tegen een muur oplopen, die het leven niet aankunnen of psychisch ziek zijn. Dat is niet alleen iets van de ander. Ik heb zelf geeneens een moeilijke jeugd gehad.
Zelfmoord is egoïstisch en het is logisch dat we er ook kwaad over zijn. Maar bedenk dan dat egoïsme soms noodzakelijk kan zijn. En dat het misschien niet een keus is maar een onvermijdelijkheid.
Na de dood van de Fok-user deze week schreef een aantal mensen dat ze er niks van begrepen. Gelukkig maar. Houwe zo!
