FOK!focus: Twintig illustere bad guys

Nick (hakunamatafaka)

Bijdrage: dekatophetspek

Filmschurken

Toen we onlangs op de redactie van FOK!film zaten te brainstormen over een leuk onderwerp voor een filmspecial, kwamen we al snel uit op filmschurken. Aangezien ik als 40-plusser ook de nodige ouwelullenfilms heb gezien, werd het al snel duidelijk dat ik me mocht gaan richten op oudere pareltjes uit de rijke geschiedenis van het bewegende beeld. Nu zijn er in vroegere tijden ontelbaar veel films gemaakt waarin de strijd tussen goed en kwaad vaak werd uitgebeeld door een held (vaak een in witte kleding ronddwalend personage) en een schurk (ja, u raadt het vast al, gekleed in het zwart) die samen de strijd aangingen. Nu was er uiteraard een ongeschreven wet dat de held altijd won, maar ook in Hollywood waren wetten er vooral om te breken en zo kon het ook voorkomen dat de held het onderspit moest delven.

10. Dr. Mabuse (Dr. Mabuse, der Spieler, Rudolf Klein-Rogge | Das Testament des Dr. Mabuse, Rudolf Klein-Rogge | Dr. Mabuse in Die tausend Augen, Wolfgang Preiss)

sss

Een enorme filmschurk uit een ver verleden is het personage Dr. Mabuse. Het kwaadaardige personage werd bedacht door de Duitse schrijver Norbert Jacques in zijn boek Dr. Mabuse, der Spieler en werd vooral bekend door de voor die tijd ijzingwekkend spannende films van de legendarische Duitse cineast Fritz Lang.

Dr. Mabuse (Rudolf Klein-Rogge) is een crimineel die zijn vuile klusjes door anderen laat opknappen. Hij maakt daarbij gebruik van telepatische hypnose. Ook is hij een meester in vermommingen en weet zo steeds uit de handen van de politie te blijven. Het personage duikt in 1922 voor het eerst op in de vier uur durende film Dr. Mabuse, der Spieler, die in de bioscoop in 2 delen te zien is: Der große Spieler: Ein Bild der Zeit en Inferno: Ein Spiel von Menschen unserer Zeit.

In 1933 kreeg de film een vervolg getiteld Das Testament des Dr. Mabuse, maar dat werd al snel onder het opkomende nazibewind in de ban gedaan. Het zou daarna 27 jaar duren voordat Fritz Lang het afsluitende deel van de Mabuse-trilogie zou maken. Aangezien Rudolf Klein-Rogge in 1955 was overleden, werd de rol van Dr. Mabuse in Die tausend Augen des Dr. Mabuse overgenomen door Wolfgang Preiss. Preiss zou daarna nog in een vijftal films te zien zijn als het naargeestige personage Dr. Mabuse.

Een filmschurk waar ik als dekatophetspek zeker niet omheen kan is de machtige schurkenbaas Ernst Stavro Blofeld. Wie kent de man uit de vele James Bond-films waarvan we vaak niet meer zien dan zijn schoot waarop een hard spinnende witte poes ligt niet? Blofeld is hoofd van de misdaadorganisatie SPECTRE (Special Executive for Counter intelligence, Terrorism, Revenge and Extortion) en is een aartsvijand van agent 007.

Het personage Blofeld (Anthony Dawson) duikt voor het eerst op in de film From Russia with Love (1963). Ook in Thunderball (1965) zien we nog niet veel meer van de schurk dan een paar handen die wederom een witte kat aaien. Pas in You Only Live Twice (1967) krijgt het bioscooppubliek het gezicht van de criminele baas Blofeld (Donald Pleasance) te zien.

In On Her Majesty's Secret Service (1969) heeft de gangsterbaas blijkbaar plastische chirurgie ondergaan en ziet er opeens uit als Telly 'Kojak' Savalas. In 1971 keert het personage Blofeld terug in de film Diamonds Are Forever en wordt in deze film vertolkt door Charles Gray.

Een decennium later wordt in de film For Your Eyes Only de suggestie gewekt dat Blofeld door James Bond wordt vermoord, al wordt zijn naam niet in de film genoemd. In 1983 zien we het personage voor de laatste keer op het witte doek in de onofficiële Bond-film Never Say Never Again. In deze film wordt Blofeld gespeeld door de legendarische Max von Sydow, die deze filmschurk op onnavolgbare wijze nieuw leven inblies.

8. Dr. Christian Szell (Marathon Man, Laurence Olivier)

Tandartsen worden vaak vergeleken met voormalige kampbeulen en in de film Marathon Man klopt dat ook nog eens een keer. Dr. Christian Szell (Laurence Olivier) die tijdens de Tweede Wereldoorlog experimenten uitvoert in Auschwitz. In ruil voor diamanten en gouden tanden helpt Szell gefortuneerde joden ontsnappen uit het vernietigingskamp. In 1945 vlucht de tandarts naar Uruguay, terwijl zijn broer de diamanten in Amerika verstopt. Jaren later komt de broer bij een bizar ongeval om het leven, waardoor Szell gedwongen wordt om uit zijn schuilplaats te komen om zijn diamanten op te halen.

Ondertussen maken we ook kennis met Thomas "Babe" Levy (Dustin Hoffman), de hardloper naar wie de film vernoemd is, die traint voor een marathon en wiens broer een geheim agent is die op oorlogsmisdadigers jaagt. Nadat Szell deze broer over de kling heeft gejaagd, ontvoert hij Babe om te horen hoeveel zijn broer hem verteld heeft. Szell wil namelijk weten of het nog wel veilig is voor hem om zijn verborgen diamanten op te halen. Het resulteert in een van de meest ijzingwekkende verhoorscènes aller tijden:

Christian Szell: Is it safe? ... Is it safe?
Babe: You're talking to me?
Christian Szell: Is it safe?
Babe: Is what safe?
Christian Szell: Is it safe?

Het personage Christian Szell, die ook wel bekend was onder de bijnaam 'de Witte Engel', was gebaseerd op de Duitse naziarts Joseph Mengele. Toen Marathon Man in 1976 in de bioscopen verscheen, zat de beruchte nazi nog ondergedoken in Zuid-Amerika. Had je nog geen vrees voor tandartsen, dan kreeg je die wel na het zien van deze gruwelijke thriller.

In 1986 maken we voor het eerst kennis met de gevreesde seriemoordenaar en kannibaal Hannibal Lecter in de film Manhunter van Michael Mann. William Petersen, die we natuurlijk ook kennen als Gil Grissom in CSI: Crime Scene Investigation, is Will Graham, een voormalig FBI-agent die gebruik moet maken van de kennis van Lecter om een seriemoordenaar te pakken te krijgen. De grote doorbraak voor Lecter zou pas komen in 1991 toen hij de show stal in de klassieker Silence of the lambs.

Hannibal Lecter: A census taker once tried to test me. I ate his liver with some fava beans and a nice chianti.

Wat Lecter levensgevaarlijk maakt is zijn hoge intelligentie. Zelfs vanuit een totaal afgesloten ruimte weet hij iedereen die hem in de weg staat te bedreigen en de manier waarop Lecter aan de FBI weet te ontsnappen is er eentje om in te lijsten. Het maakt niet uit in welke film je Anthony Hopkins ziet, de naam Hannibal Lecter zal altijd even in je opkomen als je de acteur in beeld krijgt.

Ook de Deense acteur Mads Mikkelsen zet op zijn eigen manier een zeer dreigende jonge Hannibal Lecter neer in de spannende tv-serie Hannibal. Vooral als je al bekend bent met de films over deze brute seriemoordenaar is de tv-serie een feest der herkenning. Als je trouwens wilt weten hoe Lecter zo verknipt raakte, valt het aan te raden om de film Hannibal Rising (2007) eens te gaan kijken.

6. John Kramer (Saw 1-7, Tobin Bell)

John Kramer, oftewel Jigsaw, is een van de meest weerzinwekkende moordenaars uit de geschiedenis van Hollywood. Op zekere dag heeft de voormalige ingenieur te horen gekregen dat hij een hersentumor heeft en niet lang meer zal leven. Kramer probeert eerst nog zelfmoord te plegen maar als dat mislukt, merkt hij dat hij toch wel respect heeft voor het feit dat hij leeft en wil dat ook aan andere mensen overbrengen. Kramer gaat vanaf dat moment op jacht naar mensen die wat hebben geflikt en ontvoert ze naar een lokatie waar ze de keuze krijgen tussen blijven leven of doodgaan.

Met sadistisch genoegen kijkt Jigsaw toe hoe mensen uit de meest onmogelijke vallen proberen te ontkomen en menigeen sterft een zeer gruwelijke dood. De moordenaar dankt zijn naam aan het feit dat hij puzzelstukjes uit de huid van zijn slachtoffers snijdt als een soort van trofee. Met de komst van de Saw-films in 2004 kreeg het horrorgenre een nieuwe dimensie. De razend succesvolle martelporno kreeg ook vervolgen in de vorm van computergames en een stripverhaal.

Mocht je dus een lelijke pop op een driewieler tegenkomen, zorg dan dat je wegkomt, omdat je anders wellicht voor een ontzettend pijnlijke en moeilijke keuze zal komen te staan.

Lees ook