Film: Der Baader Meinhof Komplex
Zo tegen het eind van de jaren '60 waarde er een rusteloos spook door Europa. Een ontevreden generatie die vraagtekens zette bij de vorige. Een generatie die wilde praten over de gruwelen van 39-45 in plaats van het weg te stoppen. Vietnam maakte het er niet makkelijker op. Het links-ideologische raamwerk dat Marcuse en Gramsci hen verschaften zorgde er voor dat een klein groepje Duitsers op een gegeven moment besloot dat het tijd werd om echt wat te gaan doen tegen het Amerikaans-imperialistische establishment. DDe aanslag op Rudi Dutsche, één van de aanvoerders van de protestbeweging, en de dood van student Benno Ohnesorg tijdens protesten tegen het bezoek van de Shah van Perzië zorgden er voor dat de kraker Andreas Baader en de journaliste Ulrike Meinhof radicaliseerden. Een gewelddadige radicalisering, in de vorm van de Rote Armee Fraktion. Der Baader Meinhof Komplex gaat over die beginjaren waarin Ulrike Meinhof en Andreas Baader begrepen dat ze verder moesten gaan dan alleen schreeuwen en schrijven en over gingen op actie. Harde actie.
En die harde actie is beklemmend in beeld gebracht door regisseur Uli Edel, die eerder het ook niet al te vrolijke Christiane F. afleverde. Aan het begin van de film zien we de demonstratie tegen het bezoek van de Iraanse Shah aan Berlijn bij de Deutsche Oper, waar Benno Ohnesorg om het leven kwam. Deze belangrijke gebeurtenis is keihard in beeld gebracht en zet meteen de toon voor de rest van de film. Uli Edel is het gewelddadige aspect van de RAF zeker niet uit de weg gegaan en de kogelregens geven de film een tempo en afwisseling waardoor de bijna tweeënhalf uur dat de film duurt niet gaan vervelen. De eerste helft gaat vooral over hoe Ulrike (Martina Gedeck) en Andreas (Moritz Bleibtreu) langzaam nader tot elkaar komen en geweldadige actie tegenover het establishment weten te rechtvaardigen. In 1972 werden de belangrijkste leden van de RAF opgepakt, onder wie Meinhof, Baader en diens vriendin, Gudrun Enslinn. De film vertraagt hier aanzienlijk en brengt op claustrofobische wijze de gevangenschap en het proces in beeld. Dit terwijl buiten de cel de overgebleven leden van de RAF en de nieuwe generatie leden acties ondernemen om de oprichters uit de cel te krijgen. Acties die de geschiedenis zijn ingegaan als de bloedige Duitse Herfst van 1977 en het gewelddadige hoogtepunt vormden van de RAF-geschiedenis.
Een veel gehoord punt van kritiek op deze film is dat het de links-radicale terroristen van de RAF zou romantiseren. Hier is wat voor te zeggen, zeker wanneer we Moritz Bleibtreu's energieke interpretatie van de maniakale Andreas Baader in ogenschouw nemen. Aan het idealistische geweld dat de RAF inzette om hun doelen te verwezenlijken kleeft sowieso een charismatisch vrijheidsbeeld. Maar naarmate de film vordert, wordt de gewelddadige toon harder en blijft er weinig ruimte over voor nuance en compromis. Edel brengt het koelbloedige geweld realistisch en bikkelhard in beeld. Ondertussen wordt er natuurlijk ook de tijd genomen om inzicht te krijgen in de beweegredenen van Meinhof, Baader, en het terrorisme in het algemeen. Het is de berekende hoofdcommissaris van het Bundeskriminalamt, Horst Herold (Bruno Ganz, Der Untergang), die met een licht karikaturale rol de wortels van het terrorisme probeert te begrijpen. Aan de kant van de RAF is het vooral Ulrike Meinhof die zorgt dat de theoretische achtergrond van de RAF duidelijk wordt. Het is alleen jammer dat de film hier nogal snel aan voorbij gaat. Namen als Gramsci en Marcuse komen niet in de film voor en het blijft een beetje bij holle frasen tegen het Amerikaans kapitalistische imperialisme wat de maatschappij zou hebben verziekt.
Der Baader Meinhof Komplex is een fascinerende, beklemmende film over de beginjaren van de Rote Armee Fraktion en de beweegredenen van de oprichters er van. Uli Edel verschaft niet alle antwoorden, maar geeft wel een realistisch beeld van de aard van deze terroristische beweging. Met name door het hoge tempo, de beklemmende scènes in de gevangenis, het sterke acteerwerk van Duitslands finest en de harde actiescènes gaat deze film niet vervelen en zal men er niet snel over uitgepraat zijn.
Label: A-Film Releasedatum: 20 november 2008
Kijkwijzer:
Waardering film: 
