Kabinet heeft grote zorgen over stikstofproblematiek

Er is nog steeds geen oplossing gevonden voor de stikstofcrisis en het beleid van de huidige en vorige regeringen waarbij telkens de grenzen van bestuurlijke en juridische mogelijkheden worden opgezocht leidt alleen maar tot meer problemen. De situatie is nu in een stroomversnelling geraakt na een recente uitspraak van de Raad van State, die de complexiteit van het stikstofprobleem verder vergroot en het kabinet-Schoof dwingt tot ingrijpende maatregelen.

De uitspraak van de Raad van State, die dateert van december 2024, heeft verstrekkende gevolgen. Deze rechterlijke beslissing stelt dat ‘intern salderen’, een praktijk waarbij ongebruikte stikstofruimte zonder aanvullende vergunning opnieuw wordt ingezet, niet langer is toegestaan. Dit betekent dat projecten die na 2020 op basis van dit principe zijn uitgevoerd, zeer waarschijnlijk illegaal zijn. Dat besluit heeft directe gevolgen voor de landbouw, de bouwsector en andere economische activiteiten en zorgt zelfs voor onzekerheid over reeds voltooide projecten.

Onder leiding van premier Dick Schoof is nu een ministeriële commissie ingesteld om een uitweg te vinden, maar de verdeeldheid binnen de coalitie en de druk van externe partijen maken de situatie bijzonder ingewikkeld. In die commissie nemen naast Schoof ook de bij het stikstofdossier betrokken ministers plaats: de ministers Mona Keijzer (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, BBB), Femke Wiersma (Landbouw, BBB) en Barry Madlener (Infrastructuur, PVV). Ook Ruben Brekelmans (Defensie, VVD) zal waarschijnlijk deelnemen aan de commissie.

De impact van de uitspraak is voelbaar in meerdere sectoren. In provincies als Groningen, Gelderland en Friesland is gebleken dat honderden bedrijven nu alsnog vergunningsplichtig zijn. Daarnaast raken infrastructurele projecten, zoals de schietbaan in Soesterberg, in de knel omdat oude vergunningen niet meer automatisch kunnen worden benut. Dit raakt niet alleen de militaire planning, maar ook woningbouw en transport. Staatssecretaris Gijs Tuinman van Defensie heeft al aangegeven dat er zonder stikstofruimte geen opschaling mogelijk is, wat het militaire functioneren kan belemmeren.

Volgens de BBB is er geen sprake van een daadwerkelijk probleem, maar gaat het slechts om het aanpassen van de regelgeving “Nederland zit op slot. Niet vanwege stikstof, maar vanwege de stikstofwetgeving,” aldus BBB-Kamerlid Cor Pierik. Hij dringt aan op nieuwe wetgeving om de situatie te herstellen en de vergunningverlening weer op gang te brengen.

Mede-BBB’er en minister van Volkshuisvesting Mona Keijzer wijst naar de Europese regelgeving als knelpunt. Tijdens een bezoek aan Brussel benadrukte ze de unieke situatie van Nederland als dichtbevolkt land, dat volgens haar gebaat is bij soepelere milieuregels. “Ik heb mijn invloed aangewend om te zorgen dat de wetgeving ook aansluit bij de Nederlandse werkelijkheid,” zei ze. Hoewel ze begrip toonde voor de noodzaak van natuurbescherming, waarschuwde ze dat de huidige regels een rem vormen op woningbouw. Toch lijkt de kans op succes gering. Eerdere pogingen van Nederlandse ministers om versoepelingen in Brussel af te dwingen, zoals met de mest- en stikstofregels, hebben weinig opgeleverd. “De kans dat we dit jaar uit Brussel een versoepeling van de mestregels terugkrijgen is nihil,” stelde NSC-Kamerlid Harm Holman recent.

Het gebrek aan vooruitgang heeft geleid tot kritiek binnen de coalitie. Holman, zelf voormalig melkveehouder, stelt dat minister Femke Wiersma van Landbouw (BBB) geen visie toont op de lange termijn. “Ze werkt hard. Maar de vraag is: hoe creëren we een doorbraak? En is de minister in staat een doorbraak te creëren?” Ook VVD-Kamerlid Thom van Campen heeft zich kritisch uitgelaten over het gebrek aan toekomstperspectief. Deze verdeeldheid binnen de coalitie vormt een extra obstakel voor het vinden van oplossingen.

De stikstofcrisis is niet alleen een bestuurlijk probleem, maar heeft ook juridische en economische dimensies. Milieuorganisaties zoals Greenpeace en Mobilisation for the Environment (MOB) voeren de druk verder op met juridische stappen. Greenpeace eist een drastische reductie van de stikstofuitstoot en wijst erop dat Nederland haar wettelijke verplichtingen niet nakomt. MOB heeft een ‘tsunami’ van rechtszaken aangekondigd om provincies te dwingen de regels strenger te handhaven. Deze acties maken het voor het kabinet nog moeilijker om tot een werkbare oplossing te komen zonder harde ingrepen, zoals een mogelijke halvering van de veestapel. Premier Schoof benadrukt de urgentie van het probleem: “We moeten voorkomen dat Nederland vastloopt.”

De druk op minister Wiersma neemt daarmee toe. Ze moet niet alleen omgaan met de stikstofproblematiek, maar ook met de gevolgen van het wegvallen van de derogatie, waardoor boeren minder mest mogen uitrijden. De kosten voor het afvoeren en verwerken van mest zijn hoog, en er wordt gevreesd dat veel boeren hierdoor in financieel zwaar weer komen. “Ik ben geen jurist, maar mijn boerenverstand zegt me dat dit verstrekkende gevolgen gaat hebben,” aldus Holman. Wiersma heeft benadrukt dat boeren zelf keuzes moeten maken om deze problemen aan te pakken, maar zij weigert expliciet te spreken over gedwongen krimp van de veestapel, een belangrijk verkiezingspunt van de BBB.

Het gebrek aan duidelijke beleidslijnen en de trage voortgang hebben geleid tot zorgen over een mogelijke ‘ongecontroleerde chaos’. Holman waarschuwt dat het ontbreken van een stevig juridisch kader ertoe kan leiden dat rechterlijke uitspraken de beleidsvorming blijven domineren. Dit sentiment wordt gedeeld door Cor Pierik, die aandringt op een nieuw wettelijk kader dat snel moet worden ontwikkeld. Volgens hem kan een spoedwet de vergunningverlening vlot trekken en ruimte bieden voor woningbouw en economische groei.

De huidige situatie roept herinneringen op aan de stikstofcrisis van 2019, toen duizenden projecten werden stilgelegd na een eerdere uitspraak van de Raad van State. Ook nu lijkt er geen snelle oplossing in zicht. Zonder ingrijpende maatregelen dreigt Nederland vast te lopen, niet alleen op het gebied van de veehouderij, maar ook in sectoren zoals woningbouw en transport.