Reconstructie val kabinet Balkenende-I
Oppositiepartijen
Volgens de oppositiepartijen heeft premier Balkenende cruciale fouten gemaakt. De PvdA vraagt zich af of Balkenende wel duidelijk heeft gemaakt aan Heinsbroek en Bomhoff dat zij zich echt anders moesten gaan gedragen. De oppositie vindt verder ook dat het crisisberaad van het kabinet, na de uitvaart van prins Claus, slecht gepland was.
De oppositiepartijen zijn niet verbaasd over de val van het kabinet. PvdA, GroenLinks en de SP hadden de afloop van de crisis binnen LPF en kabinet zien aankomen. "Dit moest wel fout gaan", zo zei PvdA-fractievoorzitter Jeltje van Nieuwenhoven.
Voornamelijk de PvdA en GroenLinks leveren forse kritiek op premier Balkenende. Zij vinden dat hij niet goed heeft gefunctioneerd als regeringsleider, omdat hij de voortdurende ruzies in de LPF en tussen de ministers Heinsbroek en Bomhoff veels te lang heeft laten doorsudderen.
De fractievoorzitters van de PvdA (Van Nieuwenhoven), GroenLinks (Rosenmöller) en D66 (De Graaf) zijn absoluut niet te spreken over het moment waarop de crisis tot een hoogtepunt kwam. "Fatsoen moet je doen, was een uitspraak van Balkenende, maar daar heeft hij zichzelf niet aan gehouden", aldus De Graaf.
De SP betreurt de wijze waarop de fractie en ministers van de LPF met het mandaat van de kiezer zijn omgesprongen. De SP vind het dan ook terecht dat Balkenende een eind heeft gemaakt aan deze "schertsvertoning". "De antwoorden die deze regering had geformuleerd, waren niet de antwoorden waar de kiezer om vroeg. Van de nieuwe politieke cultuur waarom is gevraagd, is ook weinig terecht gekomen. Wat dat betreft is de val een zegen.", aldus fractievoorzitter Marijnissen.
D66 is "verbijsterd" over de manier waarop het kabinet is gevallen. In een verklaring meldt de partij: Het heeft niets te maken met inhoud, maar alles met ruzie tussen personen en met politiek onfatsoen.
De ChristenUnie spreekt van een dieptepunt in de Nederlandse parlementaire geschiedenis en roept op tot snelle nieuwe verkiezingen. Het gaat om een "ordinaire ruzie", en niet om een verschil van mening over de koers van het kabinet.
Belangenorganisaties
ANWB
"We zijn bang dat de op Prinsjesdag aangekondigde aanleg van spitsstroken en verbreding van snelwegen vertraging oploopt."
CNV
Doekle Terpstra, voorzitter van de CNV: "Het kabinet-Balkenende komt ten val als gevolg van egotripperij van onvolwassen quasi-politici die niet begrepen hebben welke verantwoordelijkheden gepaard gaan met kabinetsdeelname. De LPF sprak over 'de puinhopen van Paars', maar dat zijn molshopen vergeleken met de puinhopen die de LPF in nog geen honderd dagen regeringsdeelname tot stand heeft gebracht"
FNV
De Waal, voorzitter van de FNV: "De val komt op een verkeerd moment. De crisis was een wanprestatie, die geheel te wijten is aan de LPF."
Milieudefensief
"We hopen dat de plannen voor meer asfalt, net als die voor het openhouden van de kerncentrale in Borssele, van de baan zijn. De kiezers moeten zich kunnen uitspreken over dergelijke, gevoelige plannen. Dat geldt voor de aangekondigde bezuinigingen op het openbaar vervoer en het afschaffen van het belastingvoordeel voor groene stroom."
MKB Nederland
"De LPF heeft het vertrouwen van de kiezers vreselijk beschaamd."
VNO-NCW
"We zijn vooral teleurgesteld. Nederland kan zich de luxe van een ondoordachte politieke crisis niet veroorloven. Kijk maar naar de zorgelijke situatie van de economie en de oplopende werkloosheid. Er moeten zo snel mogelijk nieuwe verkiezingen worden gehouden."
Gezamenlijke verklaring sociale partners
De tekst van de paginagrote advertentie van de sociale partners in de landelijke dagladen.
Is dit nou 'werken aan vertrouwen'?
Het inmiddels demissionaie kabinet Balkenende heeft voorgesteld om het spaarloon en de basisaftrek lijfrente af te schaffen per 1 januari 2003.
Dat heeft voor u ernstige gevolgen en daarvoor willen wij u waarschuwen. Want als het parlement de plannen steunt, dan kunt u straks alleen nog uw lijfrentepremie aftrekken als u een pensioengat heeft. Velen van u hebben dat ongetwijfeld, maar moeten dat wel kunnen aantonen. Het afschaffen van het spaarloon kost u gemiddeld zo'n 300 euro per jaar. Bovenden vervalt daarmee een makkelijke manier om uw lijfrente te financieren.
Wij vragen het parlement om in te grijpen nu het nog kan. Want als dat niet gebeurt is er een gerede kans dat u de Kerstdagen moet besteden aan uw financiële planning en het aantonen van uw pensioengat. Bovendien is voor de verzekeringssector de resterende tijd te kort om u als consument daarbij optimaal van dienst te kunnen zijn.
Daar komt nog bij: is al die haast wel zinvol? Want volgens de plannen komt er in de loop van 2003 een levensloopregeling. Op dit moment is nog niet bekend hoe die eruit gaat zien. Is het niet veel logischer om met een besluit over de basisaftrek lijfrente en het spaarloon nog even te wachten totdat duidelijkheid bestaat over die levensloopregeling?
Wij zijn graag bereid om samen met het parlement en het toekomstige kabinet te bouwen aan een goed en houdbaar pensioenstelsel. Maar daarvoor moeten we dan wel de kans krijgen. Bezint eer ge begint is daarom ons advies.
U wilt met uw spaarloon en lijfrente bouwen aan uw financiële toekomst. Zolang er geen reëel alternatief is, moet dat ook zo blijven. Welk kabinet er ook zit, daar moet u op kunnen vertrouwen.
Regeringspartijen
Tijdens het debat in de Tweede Kamer over de kabinetscrisis zei Herben dat de LPF denkt dat de val van het kabinet is geënsceneerd. Hij snapt niet waarom CDA en VVD "de stekker eruit trokken". Woensdagochtend dacht Herben nog dat de zaak te redden was.
Herben vindt dat het CDA en de VVD de LPF nauwelijks de kans hebben gegeven om de partij op orde te krijgen. CDA en VVD ontkennen dit. "We durfden het kabinet na de zoveelste ruzie binnen de LPF niet meer te steunen", aldus VVD-leider Zalm.
Ook andere LPF-fractieleden en -bewindslieden zijn verbaasd over de gang van zaken. In Netwerk zei Nawijn gevallen te zijn over de rol van VVD-leider Zalm, die zondag in Buitenhof de val van het kabinet al min of meer aankondigde. Nawijn zei het onverantwoord te vinden dat het CDA en de VVD de coalitie hebben beëindigd. "Nederland staat voor grote problemen die snel moeten worden opgelost."
Heinsbroek ontkent dat hij is opgestapt naar aanleiding van de ruzie met collega Bomhoff. De aanleiding was gewetenswroeging, zo zei hij tijdens de persconferentie over zijn aftreden. Dat was het gevolg van de aanhoudende ruzies in de LPF-fractie, de partij en het bewindsliedenoverleg. Heinsbroek vindt dat het gedachtegoed van Pim Fortuyn door de LPF is verkwanseld.
Na afloop van het kabinetsberaad zei VVD-minister Hoogervorst van Financiën dat hij er nooit vanuit is gegaan dat het kabinet de volle vier jaar zou uitzitten. Als het aan hem ligt, treedt de VVD de kiezer tegemoet op basis van het huidige regeerakkoord. Hij pleit voor snelle verkiezingen "Niemand zit te wachten op een lange verkiezingscampagne."
Oud-fractievoorzitter Wijnschenk, die eerder op de dag werd opgevolgd door Herben, wijst interim-LPF-partijvoorzitter Maas als de "hoofdschuldige" van de crisis aan. Wijnschenk blijft lid van de LPF-fractie en is bang dat veel mensen die in mei op de LPF stemden, de komende verkiezingen thuis blijven.
