Europa is niet voorbereid op snel toenemende klimaatrisico's

Europa is het snelst opwarmende continent ter wereld en klimaatrisico’s vormen een serieuze bedreiging voor onder andere de energie- en voedselzekerheid, ecosystemen en volksgezondheid. Uit een rapport van het Europees Milieuagentschap (EEA) blijkt dat Europa zich onvoldoende voorbereidt op de grote effecten hiervan. Hierdoor kan het continent voor het einde van de eeuw al te maken krijgen met grote rampen. Onderzoekers van van de Vrije Universiteit zijn bij dit rapport betrokken.

Uit het rapport blijkt dat het beleid en de adaptatiemaatregelen in Europa geen gelijke tred houden met de snelgroeiende risico’s. In veel gevallen zal een stapsgewijze aanpassing niet volstaan. Omdat veel maatregelen voor een hogere klimaatbestendigheid ook veel tijd vergen, lijkt dringende actie noodzakelijk, zelfs voor risico’s die nu nog niet kritiek zijn.

Hotspots voor klimaatrisico’s
Sommige regio’s in Europa zijn hotspots voor meerdere klimaatrisico’s. Zuid-Europa loopt een bijzonder risico om te worden getroffen door bosbranden en de gevolgen van hitte en waterschaarste voor de landbouwproductie, buitenarbeid en de volksgezondheid. Laaggelegen kustgebieden in Europa, waaronder veel dichtbevolkte steden, zijn bedreigd door overstromingen, erosie en insijpeling van zout water.

In de analyse worden 36 grote klimaatrisico’s voor Europa vastgesteld binnen vijf brede clusters: ecosystemen, voedsel, gezondheid, infrastructuur, economie en financiën. Meer dan de helft van de grote klimaatrisico’s die in het verslag worden genoemd, vereisen onmiddellijk meer actie. Acht daarvan zijn bijzonder urgent, voornamelijk om ecosystemen in stand te houden, mensen te beschermen tegen hitte, mensen en infrastructuur te beschermen tegen overstromingen en natuurbranden, en de levensvatbaarheid van Europese solidariteitsmechanismen, zoals het Solidariteitsfonds van de EU, veilig te stellen.

Op tijd juiste beslissingen nemen
Verschillende wetenschappers van het Instituut voor Milieuvraagstukken (IVM) van de VU hebben bijgedragen aan het rapport. Zo focusten Elco Koks, Jan Brusselaers, Jeroen Aerts, Kees van Ginkel, Philip Ward, Sanne Muis en Wouter Botzen zich op de hoofstukken over grootschalige overstromingen, kritieke infrastructuur en financiële crisis en instabiliteit.

"De eerste European Climate Risk Assessment benadrukt de urgentie om nu te handelen”, zegt Koks. “Zo is een groot deel van de kritieke infrastructuur van Europa al aan het verouderen en niet ontworpen voor ernstige klimaatextremen die zich nu al voordoen. Bovendien wordt er voor de komende decennia nieuwe infrastructuur gebouwd, die voorbereid moet zijn op de onzekere toekomst die voor ons ligt. Het rapport benadrukt dat we ervoor moeten zorgen dat we op tijd de juiste beslissingen nemen, en dat we niet verstrikt raken in niet-klimaatadaptieve besluitvormingstrajecten die zelfs nog grotere gevolgen kunnen hebben.”

Nauwere samenwerking is van cruciaal belang
De EU en haar lidstaten hebben aanzienlijke vooruitgang geboekt op het vlak van inzicht in en de voorbereiding op de klimaatrisico’s waarmee zij worden geconfronteerd. Nationale klimaatrisicoanalyses dienen steeds vaker als input voor de ontwikkeling van adaptatiebeleid. Toch is de maatschappij nog onvoldoende voorbereid, omdat de uitvoering van het beleid achterloopt op de snelle groei van de risico’s. Voor de grootste klimaatrisico’s in de analyse, wordt een “gedeelde verantwoordelijkheid” van de EU, haar lidstaten of andere overheidsniveaus aangenomen. In de EMA-analyse wordt benadrukt dat, om klimaatrisico’s in Europa aan te pakken en te verminderen, de EU en haar lidstaten moeten samenwerken, maar ook regionale en lokale niveaus moeten betrekken wanneer dringende en gecoördineerde actie vereist is.

Lees meer op de website van het Europees Milieuagentschap.