De jongen / 31-12-'09

I sit in one of the dives
On Fifty-second Street
Uncertain and afraid
As the clever hopes expire
Of a low dishonest decade:

De jongen loopt over straat – het is ijzig koud. Hij trekt zijn jas – waarop een Sowjetspeldje in het knoopsgat prijkt – over zijn sjaal heen, z'n muts diep over zijn oren en zijn wanten in zijn mouwen. Er wordt over een Elfstedentocht gepraat, net als vorig jaar; toen mocht het niet baten, nu vriezen complete Vinex-wijken kapot. De sneeuw is in metershoge heuvels tegen gebouwen en bomenrijen opgewaaid. In de geschiedenis zag men altijd de strengste winters op de minst gelegen tijdstippen, en ook dit jaar bewijst het punt.

Het was toch al een gruwelijk jaar. De winter trekt het naar een dieptepunt, maar het begon al slecht. Eerst dat conflict met Gaza. Toen de val van de Verenigde Staten, de pond, de dollar, de euro. In Mexico brak een burgeroorlog uit, Oost-Europa ging door het putje, hetgeen Europa politiek opbrak in een ouderwetsch West-Oost-verhaal, inclusief Rusland en de VS die zich ermee moesten bemoeien. De spanningen liepen op. Overal ter wereld kregen autoriteiten het moeilijk – extremisten verkozen, volksoproer, hongersnood. Bank runs en de eerste West-Europese massaprotesten volgden. In Nederland gingen jong en oud dan toch eindelijk de paden op en lanen in, om de impopulaire bezuinigingen een halt toe te roepen.

Waves of anger and fear
Circulate over the bright
And darkened lands of the earth,
Obsessing our private lives;
The unmentionable odour of death
Offends the September night.

De autodealers gingen het eerst. Toen de financiële instellingen, productiebedrijven, kleine zelfstandigen, de fúcking Bijenkorf. Ons dorpje telde aan het begin van het jaar nog 80 winkels voor 11 duizend inwoners – nu is er nog een leeggeroofde Aldi, een uitgeklede kledingwinkel, Super de Boer is nog een paar uur per week open en de Kruidvat is er nog, die overigens ook al maanden niet meer bijgevuld wordt – ze hebben nog wat make-up en condooms, de rest is pleite. Niet dat kopen nog een optie is – je moet inmiddels een halve maand werken voor iets simpels als scheermesjes. Toen de massaontslagen hier begonnen te vallen werden de protesten heviger en bloederiger. De European Gendarmerie Force werd in korte tijd met tientallen nationale legers, marechaussees en mobiele eenheden uitgebreid tot een de facto Europees leger, om de VS te helpen in Mexico en de opstand in eigen continent de kop in te drukken.

Het systeem raasde halverwege het jaar finaal de afgrond in en de staatsgaranties voor banken en andere mislukte bedrijven brachten hyperinflatie teweeg. De AEX beukte door de 100 heen, de Dow door de 3000, internationaal monetair verkeer werd onmogelijk. Handelsembargo's, protectionisme en kleinschalige conflicten staken de kop op. In Rotterdam kwam er minder vracht binnen dan in de fifties. De gewone man moest opeens failliete familieleden in huis nemen en onderhouden, terwijl hij zelf al tijden geld tekort kwam aan het eind van de maand. Mensen sloegen massaal aan het hamsteren, hetgeen resulteerde in paniek en lege schappen en nog meer paniek. Pinnen kon nog, maar contant geld kon niet snel genoeg bijgedrukt worden – de waarden betekenden niets meer. 500 euro was een pak melk, bij wijze van.

Faces along the bar
Cling to their average day:
The lights must never go out,
The music must always play,
All the conventions conspire
To make this fort assume
The furniture of home;

Na drie maanden wereldwijd oplopende chaos, honger, ziekte en misdaad grepen de wereldleiders in. Op 1 september werd een nieuw systeem van kracht, waarbij de Wereldbank een soort mondiale centrale bank werd, en de aarde opdeelde in financiële unies met handelsvoorwaarden tussen elk blok. De EU, NAU, ZAU, AFRU, AZU, continentale alfabetorganisaties met eenzelfde structuur onder één ondemocratische macht – de VN werd omgevormd tot mondiale informatieorganisatie die onder de Wereldbank opereerde. Natuurlijk kreeg het geheel een catchy nieuwe naam en was de media ziekelijk positief - de bevolking klampte zich wanhopig aan het initiatief vast. Welke keuze hadden we? Het referendum was 76 procent vóór, de EGF sloeg kleine relletjes neer, het voedsel begon weer schaars te komen. Een arbeidsplan werd opgezet voor de tientallen procenten werklozen, de Euro gekoppeld aan de andere Unie-o-munten.

Toen kwam de winter. Er hadden al tienduizenden een hongerdood gestorven, maar nu bleken er ook veel mensen afgesloten te zijn door de energiemaatschappij. In sporthallen en lege winkels werden mensen opgevangen, de politie moest hard optreden tegen open vuren en het massaal kappen van hout en stelen van schuttingen. Al met al werd het er niet beter op. Nu, 31 december, blikt men terug op het slechtste jaar in de geschiedenis, met zeer onstabiel uitzicht. De jongen is op weg naar het CWI, zonder hoop op goed nieuws. Er staat tegenwoordig altijd een rij. Zijn vader werkt voor een MBO-school in Zutphen, vijftig kilometer met de auto. Benzine is er al tijden vrijwel niet meer, maar hij bezoekt nabije leerlingen elke dag nog op de fiets en houdt hun vorderingen bij. Onbetaald – het heeft met zelfbehoud te maken, een stukje eergevoel. Dat zie je veel, tegenwoordig. Bedrijven die werknemers onbetaald laten doorwerken, voorzover dat mogelijk is. Mensen doen alles om te behouden wat ze zo lang hadden, ook als er niets meer te doen is.

All I have is a voice
To undo the folded lie,
The romantic lie in the brain
Of the sensual man-in-the-street
And the lie of Authority
Whose buildings grope the sky:
There is no such thing as the State
And no one exists alone;
Hunger allows no choice
To the citizen or the police;
We must love one another or die.

Hij sluit aan in de rij bij het Centrum voor Werk en Inkomen – voorzover dat al aangeboden werd. Sonja Bakker was helemaal 2009 – puur uit noodzaak – en de bevolking is tientallen miljoenen kilo's afgevallen. Iedereen in de rij is dikbepakt met winterkleding. Het tafereel heeft iets Russisch. Hoe het verder moet – niemand weet het, en niemand is er echt mee bezig. Overleven is een eerste prioriteit, en zolang de schaarste en werkloosheid aanhoudt zal er weinig aandacht voor toekomstplannen zijn. De jongen schuifelt langzaam naar voren. Hij haalt een Sp!ts uit zijn tas en slaat 'm open. Wilders staat in de peilingen op 55 zetels, dat maakt hem bang. EGF maakt zich op voor gewelddadige nieuwjaarsnacht, wel ja. Het begint weer te sneeuwen, de werklozen worden langzaam wit geblazen. Sommige mensen vloeken of klagen over het weer, de meeste zijn in gedachten verzonken, vaak met iPod van vroeger in de oren, en hebben geen aandacht meer voor de wereld om hen heen. In de verte speelt de torenklok Happy New Year. De jongen kijkt nog eens op z'n horloge – half vijf, wrijft over zijn knorrende maag en drinkt wat water uit een flesje. “Gelukkig nieuwjaar alvast”, mompelde hij tegen niemand, of iedereen, in het bijzonder. “Maak er wat van, mensheid.”

Defenseless under the night
Our world in stupor lies;
Yet, dotted everywhere,
Ironic points of light
Flash out wherever the Just
Exchange their messages:
May I, composed like them
Of Eros and of dust,
Beleaguered by the same
Negation and despair,
Show an affirming flame.

Poëzie-fragmenten: Wystan Hugh Auden,“September 1, 1939”

Creedence Clearwater Revival - Bad Moon Rising (1969)