Verplichte laptops op scholen zorgen voor financiële druk bij ouders

Een groeiend aantal ouders zoekt hulp bij particuliere organisaties om schoolspullen voor hun kinderen te kunnen betalen. Dit blijkt uit gegevens van Stichting Leergeld, een organisatie die gezinnen met een laag inkomen financieel ondersteunt.

De kosten voor digitale leermiddelen, zoals laptops, vormen voor veel ouders een toenemende uitdaging. Verschillende onderwijs- en ouderorganisaties pleiten ervoor dat het nieuwe kabinet laptops, net als schoolboeken, gratis beschikbaar stelt.

De afgelopen drie jaar heeft Stichting Leergeld, die zowel door gemeenten als door loterijen wordt gefinancierd, een sterke stijging van het aantal hulpverzoeken gezien. In 2021 hielp de stichting nog 128.946 kinderen aan school- en sportbenodigdheden, terwijl dit aantal vorig jaar steeg naar 181.717, een toename van ongeveer 40 procent. Een aanzienlijk deel van deze aanvragen betrof laptops; vorig jaar verstrekte de stichting er meer dan 20.000.

"Het leven is de afgelopen jaren flink duurder geworden", aldus Gaby van den Biggelaar, directeur van Stichting Leergeld. "Daarnaast zijn laptops veruit de grootste kostenpost voor ouders met schoolgaande jeugd. Op het gros van de middelbare scholen is een laptop inmiddels even essentieel als lesboeken."

Volgens de wet zijn scholen verplicht om laptops te verstrekken wanneer deze noodzakelijk zijn voor het onderwijs. In de praktijk dragen ouders echter vaak geheel of gedeeltelijk de kosten. Uit de Schoolkostenmonitor blijkt dat 70 procent van de ouders kosten maakt voor een laptop of tablet, met een gemiddelde uitgave van ongeveer 582 euro per kind. Daarnaast komen er nog kosten bij voor benodigde software.

Ilona, een alleenstaande moeder van vijf kinderen, waarvan er twee op de middelbare school zitten, vindt dat de overheid zou moeten zorgen voor laptops voor kinderen uit gezinnen die het zelf niet kunnen betalen: "Kinderen zouden niet achtergesteld moeten worden omdat hun ouders het niet kunnen betalen," zegt Ilona. "De overheid zou daar een oplossing voor moeten bieden."

De toenemende financiële druk op ouders is voor een coalitie van twaalf hulporganisaties, waaronder Leergeld, Ouders & Onderwijs en de PO- en VO-Raad, aanleiding om een oproep te doen aan het kabinet. Zij vragen om digitale leermiddelen net als schoolboeken gratis beschikbaar te stellen via publieke middelen.

Van den Biggelaar benadrukt: "Het is belachelijk dat kinderen een laptop nodig hebben om aan de leerplicht te voldoen, maar dat ouders bij een particuliere stichting als de onze moeten aankloppen om deze te kunnen betalen. We voeren deze discussie al jaren, er moet nu maar eens een oplossing komen."

Uit een steekproef onder ruim vijftig middelbare scholen blijkt dat er grote verschillen zijn in de manier waarop scholen laptoponderwijs organiseren en financieren. Welke laptop wordt voorgeschreven, hoeveel ouders moeten bijdragen, en welke financiële ondersteuningsregelingen beschikbaar zijn, verschilt per school en per gemeente.

Sommige scholen hebben vanwege de kosten zelfs besloten om helemaal geen laptops te gaan gebruiken. Dit is bijvoorbeeld voorlopig nog het geval bij de Cobbenhagenscholen in Tilburg. "Op onze vestiging havo-atheneum werken we sinds enige jaren met laptops," vertelt directeur Ronald Verschuren. "Maar op de direct naastgelegen Cobbenhagen-mavo ontbreken de laptops nog. Een flink deel van de ouders zou die kosten moeilijk kunnen dragen, dus zien we er vooralsnog vanaf."

Verschuren wijst op het gebrek aan overheidsbeleid: "Scholen hebben wel de verantwoordelijkheid voor digitale lesmiddelen gekregen, maar geen extra middelen. Laptops kosten serieus geld, als we dat uit eigen zak moeten betalen, gaat dat ten koste van andere dingen."

Maatschappelijke organisaties hebben deze kwestie al eerder aangekaart in Den Haag. In 2021 erkende de toenmalige minister van Onderwijs, Arie Slob, dat de 'Wet Gratis Schoolboeken' zowel in naam als in de praktijk niet meer aansluit op de realiteit van digitaal onderwijs.

De invoering van publiek gefinancierde digitale leermiddelen bleek echter een aanzienlijke kostenpost: jaarlijks zou dit ongeveer 84 miljoen euro vergen. Vorig jaar schreef onderwijsminister Robbert Dijkgraaf aan de Kamer dat er een ‘duurzame oplossing’ moest komen, maar het kabinet viel voordat dit gerealiseerd kon worden.

Ouder- en onderwijsorganisaties vestigen nu hun hoop op het nieuwe kabinet. "In Den Haag lopen ze bij deze discussie al jaren in een cirkeltje, terwijl de problemen voor steeds meer ouders toenemen," zegt Van den Biggelaar.

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft laten weten dat de jaarlijkse kosten voor het beschikbaar stellen van laptops in het voortgezet onderwijs nu worden geraamd op 201 miljoen euro. Ondanks dit aanzienlijke bedrag zijn er in het Hoofdlijnenakkoord geen aanvullende financiële middelen voor vrijgemaakt. Het ministerie voert momenteel een onderzoek uit naar de effectiviteit van de huidige ondersteuningsregelingen. De resultaten hiervan zullen later dit jaar met de Tweede Kamer worden gedeeld door de minister.