Column: Ben je klaar om te sterven?
Een blik op de willekeurige vroegtijdige dood.
Ik weet niet hoe het voor anderen is, maar iedereen gaat er meestal vanuit dat hij zonder al teveel problemen de zeventig, en zijn pensioen bereikt. Toekomstdromen en plannen worden gebaseerd op de statistische assumptie dat je waarschijnlijk niet één van de weinige uitzonderingen zult zijn. Toch loert de dood in kleine hoekjes; ziekten, ongevallen, oorlogen, terrorisme, zinloos geweld of je eigen gevaarlijke keuken zijn zomaar wat voorbeelden van doodsoorzaken die geen onderscheid maken in leeftijd of ontwikkeling.
Ik ben opgegroeid in een milieu dat de dood gebruikte als opgestoken wijsvinger. Memento Mori, gedenk te sterven. Met andere woorden: Pas op, het leven hierna is voor eeuwig en kan een stuk minder aangenaam zijn als je dit leven niet in God en religie hebt geleefd. Deze ondraaglijke last op mijn rug heb ik proberen af te schudden, angst is nooit liefde en religie zou met name moeten draaien om liefde. Carpe diem, pluk de dag, is mijn laatste motto, maar niet zoals het in de volksmond wordt gebruikt om feestende jongeren aan te duiden. Nee, pluk de dag zuiver en laat geen dag nutteloos voorbij gaan. Ironisch genoeg zit er eigenlijk geen verschil in beide zienswijzen. Beide herinneren je aan dat onvermijdelijke natuurlijke proces, alles wat leeft zal eens sterven en de tijd is maar kort.
Wij jongeren zijn nooit zo bezig met de dood. Oma's overlijden, ouders overlijden, hongerbuikjes overlijden, maar vrienden overlijden niet. Dat hoort niet, en zolang het niet gebeurt heerst het idee van sterven niet in onze gedachten, een pseudo-onsterfelijkheid, een ver-van-mijn-bed-show. Totdat je geconfronteerd wordt met een voldongen feit, of een mogelijk sterven. De ziekte van een vriend, de dood van een jonge bekende Nederlander. En dan denken we allemaal massaal, dat zou mij ook kunnen gebeuren, en de onvermijdelijke gedachte die volgt, ben ik eigenlijk wel klaar om te sterven? Deze laatste vraag is niet zozeer religieus bedoeld. Je zou ook kunnen denken aan je nalatenschap wanneer er mensen van je afhankelijk zijn, of je zou kunnen denken aan iets wat je altijd voor je uitschuift. Vragen als heb ik alles gedaan wat ik wilde, ben ik tevreden, heb ik geleefd zoals ik me het had voorgesteld, zijn overigens luxevragen, maar in Nederland wel degelijk van invloed.
Mensen die op jonge leeftijd belangrijke sterfgevallen meemaken veranderen vaak van opvatting. Met name in de periode vlak na de rouw leven ze intenser. Ze zetten al hun dromen af tegen de huidige realiteit en komen vaak tot de conclusie dat ze ver weg zijn van hun idealen. De dood van een ander is in dat geval het beleg op de ander zijn boterham. Ik heb nog geen dood meegemaakt, wel een ziekte in de omgeving welke gelukkig goed is afgelopen. Toch betrap ik mezelf erop dat ik intens bezig ben met leven en onbewust daarmee ook met de dood. Het is voor mij geen vooruitgeschoven kindje maar een reëel onderdeel van het leven. Eén van de redenen dat ik hier in Nepal ben.
De vraag aan jullie, en de opmerking aan mezelf is dan ook een logische. Wat deed het met je? Een abstracte vraag, aangezien ik van de meesten geen rouw verwacht om een TV persoonlijkheid die nou niet echt het beeld van de Nederlandse kijkbuis heeft veranderd. Maar was het het eerste nieuws dat je aanklikte? Schrok je een beetje om ineens met de dood geconfronteerd te worden, een dood die niet in de lijn der verwachting lag? Ik in ieder geval wel, en de volgende gedachte was dan ook of ik op dit moment zou kunnen sterven. Het antwoord was ja, niet van harte, maar ik ben wel tevreden met hoe ik op dit moment in het leven sta.
Wanneer een persoon ongeneeslijk ziek wordt zie je vaak dat deze zijn dromen of laatste wensen gaat volbrengen. Een wereldreis, het schrijven van een boek, nog één keer de berglucht in, een pelgrimreis om het volgende leven veilig te stellen. Activiteiten die kennelijk niet nodig zijn als je nog leeft en denkt dat nog een poos te doen. Dit is opmerkelijk van twee kanten. De eerste kant is dat degene die sterft er eigenlijk weinig meer aan heeft (behalve in het geval van religie) en de tweede kant is dat het zwaard van Damocles altijd boven ons hoofd hangt, dus waarom uitstellen wat vandaag nog kan? Ik weet dat het niet altijd mogelijk is, maar toch worden heel veel dingen uitgesteld onder het mom dat nu niet de goede tijd is. Soms is er zelfs angst om dromen te beleven, angst voor het vernietigende oordeel van de omgeving. Totdat men weet te sterven, en dan wordt hemel en aarde bewogen om het alsnog allemaal goed te doen en kan de omgeving 'doodvallen.'
Ik weet, deze kleine column gaat voorbij aan een hoop praktische punten, maar is het antwoord zoveel moeilijker dan de vraag? Is het zo verschrikkelijk moeilijk om nu alvast te beginnen met ondernemen en te zien waar je uitkomt?
Ben je klaar om te sterven? Een vraag die niet alleen van de kansel hoeft te komen, maar die je zou kunnen stellen aan een willekeurige voorbijganger op straat. Een vraag die helemaal niet moeilijk hoeft te zijn, en helemaal niet je hele dagelijkse leven hoeft te beheersen. Misschien zou je 's avonds in bed, wanneer je gaat slapen, de dag kunnen herinneren en bedenken of het ernstige gevolgen zou hebben wanneer je niet meer zou wakker worden.
Zo wel, dan zou ik de ogen nog even open houden,
zo niet, 'Catch you on the flipside'
