Technologiefilosoof waarschuwt voor techniektrends
Terwijl de gangen van burgers steeds makkelijker kunnen worden nagegaan, worden instituties die de persoonlijke gegevens van burgers in handen hebben juist steeds geslotener en ongrijpbaarder. Dit gaat ten koste van de autonomie van burgers en hun mogelijkheden de wereld te veranderen. Dat heeft de Wit-Russische technologiefilosoof Jevgeni Morozov donderdagavond gezegd in een gastlezing aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
"Bij problemen als terrorisme en obesitas verzamelen overheden alleen maar zo veel mogelijk gegevens om direct te interveniëren en ze op te lossen", aldus Morozov. "Maar er wordt helemaal niet gekeken naar de oorzaak van deze problemen, waar ze vandaan komen." Er wordt volgens hem niets aan het probleem zelf gedaan, alleen aan de symptomen ervan.
Volgens het Wit-Russische wonderkind is deze trend te zien op alle niveaus, met name op individueel niveau. "We installeren apps om ons eetgedrag en energieverbruik bij te houden om gezond, duurzaam of sociaal wenselijk gedrag te produceren", zegt Morozov. "Maar de oorzaak voor het probleem zelf verdwijnt uit beeld."
Morozov schetste ook een aantal toekomstbeelden. Hij haalde het voorbeeld van de app Google Now aan, dat al je internetgedrag bundelt en op basis hiervan suggesties voor bijvoorbeeld films of reizen genereert. "Deze app is een paradigma voor waar technologie heengaat", zei de filosoof. "Straks hoef je alleen je zoekopdracht niet meer in te toetsen, omdat je systeem je gedrag en wensen begrijpt. De vraag is alleen of dit op den duur het individu afstompt en of hij nog begrijpt hoe hij gerelateerd is aan de maatschappij waarin hij leeft."
Ook denkt Morozov dat regeringen steeds meer persoonsgegevens aan ondernemers of adverteerders gaan overdragen. "Je ziet nu al dat overheden gegevens van patiënten en studenten doorverkopen aan bedrijven onder het mom van privatisering", zegt de denker. "Het idee dat je straks je zorgverzekering kunt kwijtraken als je niet naar de sportschool gaat, is echt niet zo ver weg als we denken."
De Wit-Russische technologiefilosoof koestert niet de illusie om een gemakkelijke oplossing voor de problemen te hebben. Wel roept hij burgers op kritischer te denken over zaken als privacy, de werking van de markteconomie en de macht van bedrijven als Google en Apple.
"Als jij het gevoel hebt dat sociale media zoals Facebook of Twitter je continu afleiden, komt dat omdat deze diensten daarvoor zijn gebouwd", aldus Morozov. "Als jij vaker wordt afgeleid, klik je op meer links en verdient Facebook meer aan adverteerders die deze links aanbieden. Zo werkt het systeem en mensen moeten dat inzien."
De 29-jarige Morozov is een van de prominentste critici van en denkers over moderne technologie en digitalisering. Vorig jaar verscheen van zijn hand To save everything, click here, waarin hij stelling neemt tegen het idee dat alle hedendaagse problemen zijn op te lossen met technologische toepassingen, zoals apps. Morozov publiceert regelmatig voor The New York Times, The Wall Street Journal en diverse andere media. Momenteel doet hij aan de Universiteit van Harvard PhD-onderzoek in wetenschapsgeschiedenis.
Morozov was in Nederland op uitnodiging van het Soeterbeeck Programma van de Radboud Universiteit.
