FOK!toen: Hiroshima weggevaagd

Vanochtend om kwart over acht lokale tijd ontplofte atoombom 'Little Boy' boven een ziekenhuis in het centrum van Hiroshima. 80.000 zielen stegen die dag in 1945 ten hemel op, 60.000 volgden in de weken en maanden erna.

De afbeeldingen zijn klik- en doorklikbaar. [Alle foto's zijn vrijgegeven door de Japanse en Amerikaanse overheden.]

Atoombom op Hiroshima gedropt
HIROSHIMA, 06-08-1945. Rond kwart over zeven pikte de Japanse radar inkomende vliegtuigen op. Radio werd stilgelegd en een luchtalarm afgegeven. Toen al gauw bleek dat het om maar drie B-29's ging [Enola Gay met de bom, Necessary Evil voor foto en film, The Great Artiste met meetinstrumenten], werd het alarm weer ingetrokken.

Het afwerpen om 08:15 ging volgens plan. De bom daalde 43 seconden voor de ontploffing. In enkele milliseconden, de reactietijd van je beeldscherm, ontstond een honderden meters grote vuurbal van 4000 graden die alles en iedereen vaporiseerde.

De directe explosie en schokgolf vaagden alles in een radius van 1,5 kilometer weg. 12 vierkante kilometer stad (driekwart van Hiroshima) was in één klap vernield. De resten vlogen in de fik en veroorzaakten een vuurstorm.

Hiroshima vóór de aanval: 

Voorwaarden: doelwit liefst midden in grote stad 
Er was een nauwkeurige voorselectie geweest om de te bombarderen steden uit te zoeken. Het leger wilde namelijk heel graag weten hoe effectief het wapen exact was. Daarom was er een lijst met steden aangelegd die expres weinig gebombardeerd waren: Kyoto, Kokura, Hiroshima en Niigata waren praktisch onaangetast. Eind juli werd Kyoto van de lijst gehaald en Nagasaki toegevoegd.

De door het leger gestelde eisen waren om maximale effectiviteit te bewerkstelligen de volgende:

1. Het doelwit moet groter dan 4,8 kilometer in diameter zijn en een belangrijk [militair of industrieel] doel in een grootstedelijk gebied. “Om te voorkomen dat het wapen verloren gaat moet het doelwit midden in een grote stad liggen.”
2. De ontploffing moet effectieve schade veroorzaken.
3. Het doelwit zal waarschijnlijk niet in augustus '45 worden aangevallen [ter land of ter zee].

Hiroshima na de aanval: 

Truman: 'Grootste wetenschappelijke gok ooit gewonnen'
President Truman zei in een speech dat de nieuwe atoombom 'de basiskrachten van het universum harnast', tweeduizend keer krachtiger is dan welke bom ook, en dat de Amerikanen de race om het wapen te ontwikkelen van de Duitsers hadden gewonnen.

“We hebben twee miljard dollar [€25 miljard nu] gespendeerd aan de grootste wetenschappelijke gok in de geschiedenis en we hebben gewonnen.”

'We blijven atoombommen gooien tot Japan volledig is vernietigd'
Truman waarschuwde de Japanners dat de Geallieerden hun mogelijkheden om oorlog te voeren volledig zouden vernietigen. De Verklaring van Potsdam, tien dagen eerder uitgegeven, vroeg om de onvoorwaardelijke overgave van Japan en was volgens Truman 'een laatste kans voor Japan om totale vernietiging te voorkomen.'

“We zullen het wapen blijven gebruiken tot we Japans mogelijkheden om oorlog te voeren volledig vernietigd hebben.” Hieronder een tien minuten durend nieuwsbericht uit augustus '45 met 'de allereerste beelden' van diverse (al dan niet nucleair) gebombardeerde steden in Japan. Het is zeer aan te raden om te kijken, als je wilt weten hoezeer Japan al totaal vernietigd was vóór de kernwapens vielen.

Ook wordt er bericht over de eerste keer in vijf jaar dat een Amerikaanse president weer bij een honkbalwedstrijd is. Er wordt niet verteld dat dat gebeurde op 9 augustus. Terwijl Hiroshima nasmeulde en Nagasaki in lichterlaaie stond, gooit president Truman lachend een honkbal het veld in [vanaf 5 minuut 13]:

Winston Churchill klopte zich op de borst voor de Britse samenwerking met Amerika om het wapen sneller dan de nazi's te produceren. Daarnaast waarschuwde hij: “We moeten hopen dat deze vreselijke wapens gebruikt zullen worden om tot vrede te leiden tussen landen, dat ze in plaats van dood en vernieling te zaaien in de hele wereld, een eeuwige fontein zullen worden van wereldwijde welvaart.”

Japan komt er langzaam achter wat er is gebeurd
Al snel werd vanuit Tokio opgemerkt dat de radiostations van Hiroshima uit de lucht waren. Ook telegraaflijnen stopten net boven de stad met werken. Hoewel ooggetuigenverslagen van een enorme ontploffing in de stad werden doorgebriefd aan de legertop, begreep men aanvankelijk niets van het voorval: er was geen enorme vloot vliegtuigen gesignaleerd, geen luchtalarm van kracht, geen signalen uit Hiroshima zelf gekomen over bommenregens, niets. 

Er werd een vliegtuig gestuurd met een officier en een piloot om de nergens meer op reagerende stad te gaan bekijken. Al op 160 kilometer afstand zagen de twee een enorme rookwolk. Eenmaal aangekomen cirkelden ze in ongeloof om de stad heen. Het was inmiddels 's middags en de resten van Hiroshima stonden in brand. In het midden van de stad was er niets behalve 'één enorm litteken in het landschap.' De Japanse radio berichtte later dat 'praktisch alle levende dingen, mens en dier, letterlijk doodgeschroeid werden.'

Hieronder een minuut HD-videobeelden van het vernietigde Hiroshima:

Van mens tot schaduw
We kennen de verhalen allemaal, maar wellicht juist daarom is FOK!toen haast verplicht ze te vermelden. Mensen in een cirkel van ruim een kilometer om het epicentrum heen gingen in lucht op. Alleen de schaduwen van de plekken waar ze ooit stonden of zaten getuigden nog van hun bestaan.

Vele duizenden mensen die het overleefden kregen stralingsziekte en/of waren ernstig verbrand: vaak was het patroon van hun (verdwenen) kleding in hun huid gebrand. Het dodental zou uiteindelijk tot rond de 140.000 oplopen.

Enkele voors en tegens in de discussie over het in augustus '45 inzetten van atoombommen:

Vóórs: snel(ler) einde oorlog, geen nieuwe invasie
De invasie van Japan was al ophanden onder de codenaam 'Operation Downfall.' Twee aparte invasies (één van het zuidelijk eiland en van Tokio) stonden op de planning. Alleen al 'Operation Coronet', de invasie van Tokio, zou 25 divisies op de Japanse kusten loslaten. Ter vergelijking waren dat er bij D-Day 'maar' 12.

Ter voorbereiding werden er een half miljoen Purple Hearts gemaakt – genoeg om tot op heden nog aan gewonde soldaten uit te delen. Men ging uit van minstens 200.000 Amerikaanse doden en een veelvoud aan Japanners.

Er werd door orders van hogerop tevens onderzoek gedaan naar het tactische gebruik van atoomwapens bij de geplande invasie. Er zouden minstens zes wapens beschikbaar zijn op 'X-Day', gepland in februari 1946, met kans op vijftien stuks. Adviezen gingen uit dat 'genukete gebieden minstens 48 uur niet betreden dienen te worden' – men had weinig kennis over de risico's van radioactieve neerslag.

De plannen voor de invasie van Tokio: 

Vóórs: enorm veel onderzoek naar effecten
Omdat de Amerikanen bewust een dichtbevolkt stedelijk gebied uitkozen werd er ongekend veel onderzoek gedaan naar de gevolgen van atoomwapens: hoe effectief de bommen waren in stedelijk gebied, hoeveel mensen ziek raakten en hoe erg, of ze konden genezen en zo ja, hoe snel, welke effecten het had op nageslacht, hoeveel mensen achteraf kanker, leukemie en andere ziekten kregen, overlevingskansen in houten, stenen en gewapend betonnen constructies, en ga zo maar door.

Marie Curie was vroeg aan een overdosis röntgenstraling overleden maar daar hield de kennis destijds wel zo'n beetje op. De atoombommen en het bestuderen van de effecten echter, leverden zo ontzettend veel kennis op dat we ons tegenwoordig nog steeds grotendeels op die empirische kennis baseren en erop handelen.

De driekwart miljoen inwoners van Hiroshima en Nagasaki werden echter effectief gereduceerd tot niet veel meer dan testkonijnen, vinden veel Japanners. 'Barefoot Gen' is een Japanse tekenfilm over de aanval op Hiroshima (niet geschikt voor gevoelige mensen). Je kunt het 'atoomgedeelte' hieronder bekijken:

Voor wie 'Barefoot Gen' te expliciet is, heeft de BBC een simulatie gemaakt op basis van ooggetuigenverslagen en videobeelden:

Tegens: onderzoek kon alleen door bewuste oorlogsmisdaden
Overduidelijk is dat de VS bewust burgers bombardeerden, iets dat expliciet verboden werd in ook door Amerika ondertekende verdragen van de Haagse Vredesconferenties van 1899 en 1907 (waar FOK!toen vorige week over schreef). Er wordt vaak achteraf gewezen op deze vroege oorlogsregels, al werden ze in WO2 én WO1 door geen van de strijdende partijen in acht genomen.

De joods-Hongaarse wetenschapper Leó Szilárd die in 1932 aangaf dat atoomwapens mogelijk waren, lobbyde wanhopig om ze niet gebruikt te laten worden en zei achteraf dat de VS zich schuldig hadden gemaakt aan oorlogsmisdaden:

“Stel dat Duitsland twee bommen vóór ons had ontwikkeld. En stel dat Duitsland, zeg, één bom op Rochester en één op Buffalo had gegooid en na geen bommen meer te hebben, de oorlog te hebben verloren. Zou er dan ook maar enige twijfel bestaan dat we het gooien van atoombommen als oorlogsmisdaden hadden bestempeld en de Duitsers die ervoor verantwoordelijk waren ter dood zouden hebben veroordeeld in Neurenberg en aldaar opgehangen hebben?”

Tegens: VS geeft aan dat 'Japan zich sowieso wel had overgegeven'
In een rapport van het leger van de VS uit 1946 wordt aangegeven dat de atoombommen 'volstrekt onnodig' waren om de oorlog te winnen. Japan stond al op het randje van overgave volgens het rapport.

De militaire top was destijds al verdeeld omdat de verdediging van Japan zelf nóóit meer zou lukken met Amerikaanse en Russische numerieke overmacht ter land, ter zee en in de lucht. Het rapport schatte in dat de Japanners zich ook zonder atoombommen op, rond of kort na 15 augustus zouden hebben overgegeven:

“Based on a detailed investigation of all the facts, and supported by the testimony of the surviving Japanese leaders involved, it is the Survey's opinion that certainly prior to 31 December 1945, and in all probability prior to 1 November 1945, Japan would have surrendered even if the atomic bombs had not been dropped, even if Russia had not entered the war, and even if no invasion had been planned or contemplated.”

Tegens: 'staatterreur', 'openingsschoten Koude Oorlog'
Verschillende historici zagen de atoombommen als een 'voortzetting van eerder gedrag', wijzend op de 100.000 doden in de vuurstorm van Tokio van 9/10 maart '45 [schade hierboven], alsmede tientallen andere Japanse steden die in as opgingen. Historicus Gar Alperovitz noemde de bommen 'de openingsschoten van de Koude Oorlog.' Met twee hele grote ontploffingen zette Amerika zichzelf definitief als onbetwiste supermacht op de kaart.

De Amerikaanse intellectueel Michael Walzer stelde: “Oorlogsterrorisme is het vermoorden van zo ontzettend veel burgers dat de overheid de getallen niet langer kan negeren en gedwongen wordt tot overgave. Hiroshima lijkt me een klassiek geval.” Anderen definiëren de term 'staatterrorisme' als 'onschuldigen doelwit maken om een politiek doel te realiseren.'

Tegens: racisme - Japanners 'naamloze massa ongedierte'
Tijdens de oorlog werd een 'annihilatie- en exterminatieretoriek' getolereerd in de VS. Volgens de Britse Ambassade in Washington zagen de Amerikanen Japanners als 'een naamloze massa ongedierte.' Karikaturen waarop Jappen als apen of varkens werden afgebeeld waren heel normaal. In 1944 bleek uit een opinie-onderzoek dat 13 procent van Amerikanen het 'uitmoorden van alle Japanners' steunde: mannen, vrouwen en kinderen.

We zijn nog niet helemaal klaar met de atoombommen. Over drie dagen, op 9 augustus, viel de bom in Nagasaki. FOK!toen zal dan aandacht besteden aan Nagasaki zelf, aan de herinneringsmonumenten die in de twee steden zijn opgericht, aan de Koude Oorlog die er direct op zou volgen en aan de duizenden atoomtests die tot in de 21 eeuw de halve wereld in lichterlaaie zouden zetten.

Lezen:
Operation Downfall 
Debat over de bombardementen 
Bombardement Tokio 9/10-3-'45 

Luisteren:

Enola Gay, you should have stayed at home yesterday
A-hah words can't describe the feeling and the way you lied
These games you play, they're gonna end in more than tears someday 
A-hah Enola Gay, it shouldn't ever have to end this way...

It's 8:15, and that's the time that it's always been
We got your message on the radio, conditions normal and you're coming home
Enola Gay, is mother proud of Little Boy today?
A-hah this kiss you give, it's never ever gonna fade away...


Horloges en klokken stonden voor eeuwig stil.