FOK!toen: Vietnamoorlog onontkoombaar

Vandaag reist FOK!toen 49 jaar terug in de tijd en de halve wereld rond, naar de Golf van Tonkin bij Vietnam, waar de Vietnamoorlog stond te beginnen.

Amerikanen schalen Vietnamoorlog op na Tonkin-incidenten
GOLF VAN TONKIN, 02-08-1964. De VS claimden te zijn aangevallen door Noord-Vietnamezen, hetgeen als excuus gebruikt zou worden om direct te beginnen met het bombarderen van het communistische noorden. Achteraf bleek dat er waarschijnlijk geen sprake is geweest van een gecoördineerde of vooropgezette aanval van Noord-Vietnam.

De Amerikanen zagen letterlijk spoken en reageerden typisch Amerikaans: met bombardementen. Laten we het incident uiteenzetten; feitelijk was er sprake van twee aparte aanvallen (op 2 en 4 augustus) waarvan er in elk geval één nooit is gebeurd.

Kennedy vs. Johnson
John F. Kennedy was altijd tegen het sturen van meer troepen naar Vietnam. Sinds dat land onafhankelijk werd van koloniaal Frankrijk was er een klein aantal Amerikaanse mariniers aanwezig om zoals nu in Afghanistan de lokale bevolking te trainen. Het idee was communistische sentimenten met die getrainde mannen de kop in te drukken.

Kennedy kondigde vroeg in zijn presidentschap aan dat er een plan was opgesteld om alle aanwezige troepen uit Vietnam terug te trekken. Eind '63 het eerste deel, de rest in 1964. De hele militaire staf en vicepresident Johnson waren het daarmee compleet oneens. Johnson zou later dingen zeggen als 'Ik wil die klootzakken gewoon dood zien. Ik wil bloed zien.'

Toen Kennedy uit de weg geruimd was in november '63 ging de eerste terugtrekking in december nog door, maar Johnsons politiek zou compleet tegenovergesteld blijken te zijn: in plaats van troepen weg te halen werd de oorlog in 1964 dramatisch uitgebreid.

Johnson verdeeld, kiest voor oorlog
Johnson was begin 1964 duidelijk intern verdeeld, maar koos uiteindelijk voor uitbreiden van de oorlog: "We zouden kunnen terugtrekken en die regio van de wereld communistisch zien worden. We kunnen mariniers sturen en in een Derde Wereldoorlog of een nieuw Koreaans debacle terechtkomen. Niemand weet echt wat er daar aan de hand is. Je kunt méér oorlog hebben of méér verzoening maar wij willen geen van beide."

"We zijn daar om die mensen op te leiden en het opleiden gaat goed. Ik heb altijd gedacht dat het stom van je [minister van Defensie Robert McNamara] was om dingen te zeggen over terugtrekking. Ik dacht dat het psychologisch een slechte zet was. Maar jij en de president [Kennedy] dachten daar anders over dus hield ik mijn mond. Dan komt de vraag: hoe denkt McNamara in godsnaam dat hij soldaten kan terugtrekken als we de oorlog daar aan het verliezen zijn?"

Tonkin-incident sluit aan op drang naar oorlog
Kennedy was de eerste president die alle gesprekken in het Witte Huis liet opnemen. Dankzij die tapes weten we dat minDef McNamara al op 9 juni '64 aangaf dat de Vietnamoorlog die toen nog niet eens echt was begonnen, niet te winnen viel. Robert McNamara:

"Als je naar de CIA zou gaan en ze vraagt hoe het gaat in Vietnam, dan zouden ze zeggen dat het erger geworden is. Je ziet het aan de hoeveelheid deserteringen, aan de moreel, aan het geleidelijke verlies van grip op het volk. Privé zouden de meesten van ons zeggen dat dingen niet goed gaan maar steeds slechter."

Het grootste probleem was dat Vietnamezen Amerikanen zagen als 'de nieuwe kolonisator', terwijl Amerika zichzelf zag als 'bevrijder van Zuidoost-Azië.' 

De Golf van Tonkin-incidenten zelf
Op 2 augustus kwamen er berichten binnen dat een Vietnamese torpedo zou zijn afgevuurd en ontploft op de USS Maddox, die in internationale wateren lag. Men vond resten van een 'duidelijk Noord-Vietnamese' granaathuls terug. Er vielen geen doden en de president besloot geen actie te ondernemen. "Mijn god, het was moeilijk om geen actie te ondernemen", zegt McNamara. "Zeer belangrijke stafmensen gebruikten weliswaar niet het woord 'lafaard', maar bedoelden dat wel door te stellen dat Johnson de nationale belangen niet voldoende in acht zou nemen."

Op 4 augustus kwamen er opnieuw berichten binnen dat er marineschepen werden aangevallen. Uiteindelijk zou duidelijk worden dat er geen aanval was geweest maar er slechts sprake was van overijverig radarpersoneel dat slechts dácht iets te hebben gezien op de radar. Daarom heerste er tot op het hoogste niveau chaos. McNamara: "We probeerden die dag wel tien uur lang uit te zoeken wat er in godsnaam gebeurd was."

“Zeker weten een aanval. Denk ik.”
De communicatie tussen verschillende hoge piefen in het leger spreekt boekdelen. De generaals wilden dolgraag dat de aanval écht was, maar troepen op de grond konden dat steeds niet bevestigen:

04-08-1964, 12:22 – Admiraal Sharp: "Er zijn blijkbaar minstens negen torpedo's in het water terechtgekomen. Allemaal mis."
– Generaal Burchinal: "Jep."
– Sharp: "Wacht eens even... ik weet niet zo zeker of het er echt negen waren. Dat zullen we hier moeten checken."
13:59 – Sharp: [Admiraal Moore] zei dat veel van de berichten over afgevuurde torpedo's te betwijfelen zijn. Gekke radareffecten door het weer en overijverige sonarmannen zouden de verklaring zijn voor al die berichten."
– Burchinal: "Okee, ik zal het aan McNamara overbrengen."
– Sharp: "Meer kan ik je niet vertellen, Dave, sorry."
14:08 – Sharp: "Het lijkt er nu op dat de torpedo-aanvallen inderdaad door de sonarmannen kwamen. Ze worden nerveus door zaken als [2 augustus] en als ze iets horen denken ze direct dat het een torpedo is."
– Burchinal: "Je weet toch wel aardig zeker dat er een torpedo-aanval is geweest?"
– Sharp: "Oh, geen twijfel over mogelijk. Denk ik."
– Burchinal: "Geen twijfel over mogelijk."

Zonder twijfel direct opgeschaald naar oorlog
McNamara kijkt terug: "Op één moment zei de kapitein van het schip: we weten niet zeker of er een aanval is geweest. Later weer zeiden ze dat ze het absoluut zeker wisten. En uiteindelijk zei admiraal Sharp dat het inderdaad was gebeurd. Dus rapporteerde ik dat aan Johnson en als gevolg werden Noord-Vietnamese doelen gebombardeerd."

Johnson: "Waar komen die torpedo's vandaan?"
McNamara: "Dat weten we niet. Waarschijnlijk van die ongeïdentificeerde boten."

"Johnson zei: 'Ik ga geen oorlog beginnen zonder toestemming van het parlement.' Dus kwam hij met de Golf van Tonkin-resolutie, die hem volmachtigde het land in een oorlog te storten." De resolutie werd op 7 augustus met 416 stemmen voor en 0 tegen aangenomen.

Daadwerkelijke oorlog werd er niet verklaard. De laatste keer dat de VS officieel wie dan ook de oorlog verklaarden, was aan Japan na Pearl Harbor in 1941.

Uiteindelijk 11 jaar oorlog, 2,1 miljoen doden
Zoals gesteld was er geen sprake van een tweede aanval op 4 augustus. "Al was onze inschatting dat we op 2 augustus wel waren aangevallen, juist. Dus we hadden het één keer juist en één keer onjuist", vertelt McNamara.

De onjuist ingeschatte, maar door de legerleiding zeer gretig aangegrepen 'aanval' zorgde effectief voor de Vietnamoorlog die tot 1975 zou voortrazen. Daarbij vielen minstens 2 miljoen Vietnamese doden te betreuren en lieten 60.000 Amerikanen het leven. De oorlog scoorde daarbij twee discutabele records: de verhouding doden (één op 33) en het grootste aantal bommen ooit (drie keer zoveel als in héél WO2 op Europa gegooid werden).

De verhouding burgerslachtoffers-militairen was ongeveer hetzelfde als bij WO2 en de Korea-oorlog: 1 op 1. Daar vielen respectievelijk 25 miljoen en 750.000 burgerslachtoffers, net als in Vietnam (1 miljoen) ongeveer de helft van het totaal.