90 jaar na einde Eerste Wereldoorlog
Het afgelopen weekend werden er in bijna heel Europa herdenkingen gehouden. Centraal stonden de vele miljoenen slachtoffers die stierven tijdens deze eerste wereldwijde oorlog. Deze special gaat over het bloedvergieten tijdens laatste maanden van de Eerste Wereldoorlog.
Op 3 maart 1918 werd in het fort van het Wit-Russische Brest-Litovsk een vredesverdrag getekend door de RSFSR (tijdelijke regering van Rusland na de revolutie van 1917) en de centrale mogendheden, vertegenwoordigd door het Duitse Keizerrijk. De tijdelijke bolsjewistische regering van de Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek haalde de woede van de westerse bondgenoten op de hals door vrede te sluiten met de centrale mogendheden. Ze betaalden echter een hoge prijs voor de vrede: ze moesten land, kapitaal en inwoners aan Duitsland afstaan.
Het oude fort van Brest-Litovsk.
De vrede van Brest-Litovsk gaf de Duitsers de mogelijkheid om honderdduizenden soldaten van het oostfront naar het westfront te verplaatsen. Ze trachtte op deze manier de geallieerde linies te doorbreken. Dit offensief wordt ook wel de ‘Kaiserschlacht’ genoemd, de militaire naam was ‘operatie Michael’. De Duitse generaal Erich Ludendorff wilde door gecombineerde aanvallen op de Franse linies een doorgang creëren en zo de tegenstand ineen te laten storten. Ook zou dit gewaagde plan de te hulp schietende Amerikanen moeten ontmoedigen.
Ludendorff wist dat domweg aanvallen totaal zinloos zou zijn. Dit bleek wel uit de massale veldslagen die in de voorafgaande jaren gevoerd werden. Hij kwam met het plan om drie aanvalsgolven richting de linies in het noorden van Frankrijk te sturen. Op 21 maart 1918 begon het eerste Duitse offensief bij het noord –Franse Somme. Twee jaar eerder werd hier nog de slag om de Somme uitgevochten. Bij deze halfjaar durende slachtpartij stierven meer dan een miljoen soldaten en eindigde voor de geallieerden in een grote nederlaag. Het lukte de Duitsers om in twee dagen tijd de linies 25 kilometer te verplaatsen. Ze schoten hier echter niet veel mee op. Het terrein was nog vrijwel onbegaanbaar door de verwoestende veldslag twee jaar eerder. De oude loopgraven, compleet met prikkeldraad, landmijnen en modder waren nog volledig intact. Ook het moraal van de Duitse soldaten was niet opperbest. Door ondervoeding en de slechte omstandigheden lagen de gedachtes van de soldaten meer bij het vinden van eten dan het boeken van terreinwinst.
Het Duitse aanvalsplan: Kaiserschlacht ofwel het Lente offensief
Ludendorff en ook de Duitse Keizer waren zeer tevreden over het doorbreken van de linies. Voor het eerst sinds het begin van de oorlog was het de Duitsers gelukt om het front te verleggen. Deze zogenaamde overwinning bleek echter geen doorslaand succes te zijn. De Britten waren dan wel teruggedrongen maar hadden nog wel een gesloten front. Verblind door dit zogenaamde succes stoomden de Duitsers door met het gevolg dat de artillerie en de aanvoer van voorraden het niet meer bij konden benen. Binnen een mum van tijd stokte de opmars van de Duitsers dan ook. Ludendorff trok hier zich echter niets van aan, hij gaf een tweede aanvalsgroep de opdracht om bij het Franse de Marne door de vijandelijke linies te breken.
Ook bij de Marne was al eerder gevochten. In 1914 troffen de Duitsers en de geallieerden elkaar ook al bij de Noord Franse rivier de Marne. De Duitsers probeerden met een snelle en hevige aanval door de Franse linies te breken en zo door te stomen naar Parijs. Dit plan werd het zogenaamde Von Schlieffenplan genoemd. Het was in 1905 bedacht door de Duitse Generaal Alfred von Schlieffen. Dit plan moest het mogelijk maken om in geval van oorlog Frankrijk binnen enkele dagen te veroeveren. De Fransen, gesteund door de Britten, wisten de Duitse opmars tot een halt te roepen, dit resulteerde in de loopgravenoorlog.
Het Von Schlieffen plan: De rode pijlen staan voor de Duitse troepen die met een omtrekkende beweging Frankrijk in moesten nemen.
Ook nu konden de Duitsers geen overwinning behalen aan de Marne. Alle offensieven liepen letterlijk vast in de Franse modder. De iets wat teruggedrongen Fransen kregen binnen enkele dagen versterking van de Amerikanen, Italianen en Britten. De Duitsers werden gedwongen om zich terug te trekken, wat ze dan ook deden. De geallieerden maakten mooi gebruik van dit moment en sloegen terug met een groot offensief over het gehele front. Ook aan de Somme waar Ludendorff zijn eerste offensief plaatsvond vielen de geallieerden aan. Door de aanvoer van verse, Amerikaanse, troepen was het moraal sterk verbeterd. De geallieerde bevelhebbers hadden hun aanvalsplannen en strategieën drastisch veranderd. Zo lieten ze de infanterie niet verder oprukken dan het bereik van de artillerie en werden, voordat er ook maar één soldaat uit de loopgraven kwam, eerst de Duitse kanonnen vernietigd. Om vervolgens ook de soldaten die kanonnen moesten bedienen uit te schakelen, werd gebruik gemaakt van gifgas.
Een soldaat met een gasmasker. Ook paarden kregen gasmaskers op.
De Duitsers werden overrompeld door dit grote tegenoffensief van de geallieerden. Van de overige geplande offensieven kwam niets meer terecht. Op 18 augustus 1918 lanceerden de geallieerden een massale aanval met 400 tanks, Ludendorff sprak van een ‘zwarte dag voor het Duitse keizerrijk’. Dit en mede door het wegvallen van de Duitse bondgenoten, die inmiddels vrede hadden gesloten, was de doodsteek voor het moraal van de Duitsers. Begin november 1918 stortte het Duitse leger volledig in. Een Duitse generaal liet keizer Wilhelm weten dat hij niet langer kon rekenen op zijn leger. De keizer vluchtte vervolgens op 10 november naar Nederland waar hij als vluchteling werd opgevangen. Hij liet het Duitse keizerrijk bestuurloos achter, er was totaal geen sprake meer van een regering. De overgebleven bestuurders riepen de republiek uit en zette een tijdelijke volksregering op.
Deze regering wilde zo snel mogelijk een eind maken aan de oorlog en begon de besprekingen over een wapenstilstand. Om 05:00 uur in de ochtend van 11 november 1918 ondertekenden de Franse opperbevelhebber Foch en een Duitse delegatie de wapenstilstand die een einde maakte aan jaren van nodeloos bloedvergieten. Het bloedvergieten ging echter nog enkele uren door totdat de wapenstilstand om 11:00 uur echt van kracht was. Negen maanden later en precies 5 jaar na de moord op Frans Ferdinand, werd de vrede van Versailles getekend. Hiermee kwam officieel een einde aan de Eerste Wereldoorlog.
In totaal stierven er meer dan 8,5 miljoen mensen (vrijwel allemaal militairen) tijdens de Eerste Wereldoorlog. Aan geallieerde zijde vielen 5,2 miljoen doden. Rusland en Duitsland verloren elk zo'n 1,7 miljoen mensen. Amerika, dat pas op 6 april 1917 de oorlog aan Duitsland verklaarde, verloor 'slechts' 126 duizend soldaten. Tot op de dag vandaag zijn de sporen van de oorlog nog zichtbaar in het landschap.
Kijk voor meer informatie over de Eerste Wereldoorlog bijvoorbeeld eens op: Forumeerstewereldoorlog.nl
