Kabinet: nieuwe maatregelen ter bescherming van online kinderenrechten

Kinderrechten staan in de digitale wereld op verschillende manieren onder grote druk. Het gaat hierbij om uiteenlopende rechten, zoals het recht op privacy, op ontspanning, op bescherming tegen schadelijke content en recht op een gezonde mentale en fysieke ontwikkeling. Met de nieuwe maatregelen geeft het demissionair kabinet opvolging aan het coalitieakkoord waarin is afgesproken kinderen extra te beschermen tegen niet-passende ‘online’ reclame en kindermarketing en het recht niet gevolgd te worden en geen dataprofielen te krijgen.

“De digitale wereld verandert met de dag, maar de impact van technologie op kinderen is niet altijd direct merkbaar. Daarom moeten we garanderen dat de kinderrechten ook in de online wereld goed beschermd zijn”, aldus staatssecretaris Van Huffelen. “De nieuwe maatregelen die wij nemen zijn gericht op het verder reguleren van aanbieders, het ondersteunen van de omgeving van een kind, het versterken van toezicht vanuit de overheid en het opzetten van meldpunten en een landelijk expertisecentrum. Daarbij wil ik vooral samen met jongeren kijken waar oplossingen en verbeteringen liggen.”

Reguleren van aanbieders

• Adequate leeftijdsverificatiesystemen
  Handhaving van geldende leeftijdsgrenzen blijkt in de praktijk moeilijk, doordat kinderen in veel gevallen een hogere leeftijd kunnen opgeven dan ze daadwerkelijk hebben. Goede systemen voor leeftijdsverificatie zijn dus van groot belang. Met adequate leeftijdsverificatiesystemen wordt voorkomen dat kinderen in aanraking komen met voor hen schadelijke content, dat hun persoonlijke gegevens worden verzameld en door bedrijven worden geprofileerd. Het demissionair kabinet werkt daarom aan de totstandkoming van goede leeftijdsverificatiesystemen.
• Aanpak van verleidingstechnieken en dark patterns
  In aanvulling op de regels in de AVG, DSA en AVMDS wil het demissionair kabinet de komende tijd aanbieders vergaand reguleren, onder andere via consumentenwetgeving. Het gaat hier met name om de aanpak van online verleidingstechnieken en zogenaamde dark patterns. Deze technieken kunnen gebruikers stimuleren om langdurig online te zijn en/of om andere dingen te doen die niet (altijd) in hun belang zijn (zoals het doen van aankopen). Hier zijn kinderen extra gevoelig voor. Bekend voorbeeld is de zogenaamde lootbox, een casino-achtig systeem waarin je echt geld betaalt om vervolgens een digitale doos (of pakje kaartjes) open te zien gaan en een van de aanleidingen voor het demissionair kabinet om hier actie op te ondernemen.
• Online privacy en economische exploitatie
  De demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zal een duidelijk en richtinggevend (normen)kader voor online kinderarbeid ontwikkelen. Dan gaat het met name om het beschermen van jonge influencers. Dit normenkader wordt vastgelegd in nieuwe wet– en regelgeving.
• Aanpak Online reclame
  De demissionair staatssecretaris van Cultuur en Media is met het Commissariaat voor de Media in gesprek over versterking van het toezicht op dit punt. Ook The European Consumer Organisation (ECO) heeft oog voor de positie van influencers. Zij beveelt aan dat transparantie- en openbaarmakingsvereisten op EU-niveau verder worden gedefinieerd, gestandaardiseerd en geharmoniseerd. Ook moet het toezicht op en de handhaving van de naleving worden vergemakkelijkt. Verder beveelt zij aan om promotie van illegale producten en diensten door influencers als oneerlijke handelspraktijk te kwalificeren. Deze producten en diensten worden dan geplaatst op de zwarte lijst van de richtlijn oneerlijke handelspraktijken. Binnen Europa maakt het demissionair kabinet zich hard voor het overnemen van deze aanbevelingen door de ECO.

Ondersteunen van ouders/opvoeders en scholen

• Publiekscommunicatie 
  Het is belangrijk dat zowel kinderen als ouders beschikken over kennis van de digitale wereld, zodat zij beter bestand zijn tegen mogelijke risico’s. Er wordt op dit moment gewerkt aan een meerjarige publiekscommunicatie-campagne. Deze campagne moet in het najaar starten en zal zich dit jaar focussen op de effecten van langdurig online zijn. Hierbij wil het demissionair kabinet aan ouders en kinderen inzicht bieden in hoe je een goede digitale gezondheid bereikt. waarbij er toegankelijke communicatiemethodieken worden ontwikkeld en ouders de hulpmiddelen verschaffen om te kunnen bepalen wat een gezond gebruik van digitale producten en diensten is. Andere onderwerpen die aan de orde zullen komen zijn desinformatie en bewustwording omtrent gegevensverwerking door apps. Hierbij wordt ingegaan op de risico’s en wat je als ouders, verzorgers en kinderen kunt doen om deze risico’s tegen te gaan.
• Weren van smartphones uit de klas
  Er is een afspraak gemaakt met besturen, scholen, docenten, ouders en leerlingen dat mobiele telefoons niet zijn toegestaan in de klas, tenzij ze educatief worden gebruikt in de les. Deze afspraak geldt voor het voortgezet onderwijs en wordt per 1 januari 2024 toegepast

Versterken van toezicht
Het demissionair kabinet gaat verkennen of het mogelijk is om een kinderautoriteit persoonsgegevens of een specifieke afdeling binnen de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) op te richten. Deze autoriteit of afdeling zou zich dan bezig houden met de verwerking van persoonsgegevens van minderjarigen en het versterken van de online privacy van minderjarigen.

Verbinding van meldpunten aan een landelijk expertisecentrum
Het demissionair kabinet heeft het voornemen een expertisecentrum digitalisering en gezondheid op te richten, waarin kennis en expertise worden gebundeld. Een structurele, duurzame opbouw van een kennisbasis over digitalisering en gezondheid draagt bij aan het kunnen formuleren van slagvaardig en impactvol beleid. In het expertisecentrum zal met partijen gezamenlijk worden gewerkt aan de gedeelde missie: de realisatie van een samenleving die digitaal in balans is.

Samen met jongeren
Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zal samen met Unicef Nederland een jongerenpanel oprichten, waarin jongeren en leden van het demissionair kabinet vier keer per jaar de kansen en de risico’s van de digitale wereld zullen bespreken. De sessies krijgen thematisch vorm en kunnen bijvoorbeeld ingaan op schadelijke content of online reclame, maar ook op hoe een kind in de digitale wereld creatief kan zijn of hoe de digitale wereld het leervermogen van een kind kan versterken.

Het beschermen van kinderrechten is een domeindoorsnijdend vraagstuk is, waarbij vele partijen betrokken zijn en rekening moet worden gehouden met de rollen en verantwoordelijkheden van alle relevante partijen. Het demissionair kabinet zal samen optrekken om concrete acties in gang te zetten om wetgeving, beleid en toezicht te versterken.