Sedar (13) zoekt 'zelf' zijn moordenaar

Hoe bereik je na bijna twintig jaar nieuwe getuigen of de dader van een dodelijke schietpartij? Door ze in het hart te raken, stelt Daan Annegarn, van het Landelijk Team Opsporingscommunicatie. In 2003 werd de 13-jarige Sedar Soares vermoord terwijl hij samen met zijn vriendjes sneeuwballen gooide. Gisteren lanceerden politie en justitie een opsporingsactie waarmee hij tot leven wordt gewekt. Door deepfake. Een wereldprimeur in de opsporing.

‘Dit is iets groots waar ik lange tijd op heb gehoopt. Je wilt dat dit de mensen raakt en dat ze gaan praten.’ Janet Soares kijkt voor het eerst de deepfakevideo van haar broer. Ze ziet hem bewegen en praten, bijna twintig jaar nadat hij is vermoord. Met een voetbal onder zijn arm loopt hij nu over een grasveld. Door een erehaag; zijn familie, oud-klasgenoten, voetbalmaatjes en zelfs een voormalige lerares knikken hem toe en kloppen hem op de schouder. Dan staat Sedar stil en kijkt de camera in. Zijn lippen bewegen en hij zegt: ‘Weet jij meer? Spreek dan nu.’

De moord
De 13-jarige Sedar was op de verkeerde tijd, op de verkeerde plek op zaterdag 1 februari 2003. Hij gooide samen met zijn vriendjes sneeuwballen vanaf het parkeerdek van metrostation Slinge in Rotterdam. Uit het niets werd de jongen daar doodgeschoten. Nu blijkt dat er vermoedelijk sprake was van een ripdeal naast het metrostation, waar Sedar een volstrekt onschuldig slachtoffer van is geworden. Hij werd door pure pech het slachtoffer van onderwereldgeweld.

Nu, bijna twintig jaar later, zoekt de politie daarom naast toevallige ooggetuige een “ander soort getuige”. ‘We waren eerst op zoek naar informatie van de toevallige ooggetuige. Maar nu gaat het ook om mensen die op de hoogte waren van wat er voor, tijdens en na de ripdeal is gebeurd’. Dit vertelt Daan Annegarn, recherchekundige bij het Landelijk Team Opsporingscommunicatie. Hij benaderde vorig jaar de familie van Sedar. Er is een nieuwe opsporingsmanier, vertelde hij hen. En een nieuwe kans in deze zaak. Of ze ervoor open stonden om hier aan mee te werken?

In het hart
‘We weten steeds beter hoe cold cases opgelost kunnen worden. Wetenschap laat zien dat het werkt om getuigen en de dader in het hart te raken. Met een persoonlijke oproep om informatie te delen. Hoe kun je dat beter doen, dan Sedar en zijn familie aan het woord te laten? We moesten wel een drempel over. Het is niet niks om aan nabestaanden te vragen: “Mag ik uw dierbare tot leven wekken in een deepfakevideo? We zijn ervan overtuigd dat het bijdraagt aan de opsporing, maar hebben het nog niet eerder gedaan.” De familie moet er dan wel helemaal achterstaan.’

Maar de familie had juist gewacht op een innovatie zoals deze. ‘Er is iets groots nodig om de dader op te sporen. Dit ís iets groots’, reageerde zus Janet op de vraag van Daan.

Wereldprimeur
Niet eerder gebruikte de politie een deepfake van een slachtoffer om de dader te vinden. Het is een wereldprimeur. Daan legt uit: ‘Een deepfake wordt gemaakt met kunstmatige intelligentie. De computer heeft daarbij zo vaak een afbeelding of een video van een gezicht gezien, dat hij snapt waar een mond zit en hoe die beweegt bij het uitspreken van een bepaald woord. Je kunt op deze manier geloofwaardige ‘nepvideo’s’ maken die niet van echt te onderscheiden zijn.’

‘Er zijn nog weinig mensen op de wereld die dit echt goed kunnen’, aldus Daan. ‘Wij schakelden een van de beste deepfakemakers ter wereld in. Het was een uitdaging, want we hadden maar één foto die kort voor Sedars dood van hem was gemaakt.’

Het is een traject dat z’n eigen tempo kent, vertelt Daan. ‘We hebben de familie stap voor stap meegenomen in het maakproces. Zo kregen ze eerst een kort filmpje te zien van hoe de foto van Sedar bewegend is gemaakt. Om te wennen aan het idee. Het kwam enorm bij ze binnen. Die ene foto gaf een enorm realistisch beeld van hoe Sedar was.’

Oude schoolmaatjes
En wat laat je dan iemand doen, in zo’n deepfakevideo? ‘Voetbal was alles voor Sedar’, vertelt Daan. ‘Hij had de droom om profvoetballer te worden. De video móest op een voetbalveld plaatsvinden, dat was meteen duidelijk.’ Er wordt een acteur ingeschakeld die veel op Sedar lijkt. Hij is ook lang en slank gebouwd. De acteur zal tijdens de opnames tussen de geliefden van de vermoorde jongen doorlopen. Later wordt de deepfake, met onder meer het het gezicht van Sedar, in de video gemonteerd.

Dan komt de opnamedag. Alle nabestaanden komen samen om de video op te nemen. Voor het eerst sinds de begrafenis twintig jaar geleden. ‘Het is dan heel tastbaar dat een lief, ambitieus jongetje door pure pech om het leven is gekomen’, vertelt Daan over die bijeenkomst. ‘Je ziet hoe al zijn oude schoolmaatjes stoere dertigers zijn geworden. Sedar is dertien gebleven.’

Antwoorden
‘Je maakt altijd een afweging met opsporingscommunicatie: is dit het waard om verdriet op te rakelen bij nabestaanden?’, sluit Daan af. ‘Maar dit was heel duidelijk: de inzet van deepfake is niet zomaar een lucky shot. We zijn ervan overtuigd dat het harten kan raken in het criminele milieu. Dat getuigen en misschien de dader zich kunnen gaan melden.’

‘Ik denk dat het zeker binnen gaat komen’, zegt ook zus Janet. ‘Als dit je niet pakt, dan weet ik het ook niet. We krijgen Sedar er niet mee terug. Maar hopelijk zorgt het wel voor antwoorden.’