WIV van kracht, met extra garanties
De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) hebben extra bevoegdheden gekregen om hun werk te kunnen doen. Het gaat dan vooral om het verzamelen van gegevens van telefoon-, e-mail- en internetverkeer. Of dit nu via de ether gaat of via de kabel.
De nieuwe bevoegdheden staan in de wet die op 1 mei is ingegaan. Bij de bevoegdheden horen zes extra garanties, bovenop de waarborgen die nu al in de wet staan. Die extra garanties zijn nu al van kracht; ze staan in aparte beleidsregels.
Sommige garanties komen zo snel mogelijk in de wet zelf te staan. Andere eventueel later, na evaluatie van de wet over twee jaar. Het kabinet heeft dit toegezegd na het referendum van maart 2018.
Zo gericht mogelijk
Als de AIVD of de MIVD bijzondere bevoegdheden gebruiken, moeten zij dat zo gericht mogelijk doen. Niet breder dan nodig. De minister die toestemming geeft, moet daar ook op letten. Ook de onafhankelijke Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) beoordeelt dat. De TIB kijkt van tevoren naar de inzet van bijzondere bevoegdheden.
Bewaartermijn
Gegevens die de AIVD en de MIVD verzamelen van de kabel, mogen zij maximaal drie jaar bewaren. Maximaal, want gegevens die niet nodig zijn voor lopend onderzoek moeten zij al eerder vernietigen. Bovendien moeten zij al na één jaar en twee jaar toestemming vragen om gegevens die van de kabel komen nog te bewaren. De AIVD en de MIVD moeten dan aantonen dat het echt nodig is dat deze gegevens nog bewaard blijven. Na drie jaar worden de gegevens die nog niet zijn bekeken, sowieso vernietigd. Dat staat nu al in de wet.
Samenwerking met buitenlandse diensten
De AIVD en de MIVD mogen samenwerken met buitenlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten en informatie uitwisselen. Het uitwisselen van gegevens van de kabel die nog niet bekeken zijn door de AIVD of de MIVD zelf, mag niet zomaar. Eerst moet er een zogenoemde ‘wegingsnotitie’ zijn over de samenwerking met het andere land. Daarin wordt gekeken naar verschillende criteria: het respecteren van mensenrechten, de democratische inbedding van de veiligheidsdiensten, de professionaliteit van de buitenlandse diensten en hoe de bescherming van data en het toezicht geregeld zijn. Of en hoe de uitwisseling van gegevens met een ander land gaat, hangt dus af van de wegingsnotitie.
Gegevens van de kabel nauwelijks uit Nederland
Bij het verzamelen van gegevens van de kabel gaat het de komende jaren niet of nauwelijks om communicatie binnen Nederland. Uitzondering is onderzoek naar digitale aanvallen op de digitale infrastructuur binnen Nederland. Voor zulk onderzoek hebben de AIVD en de MIVD namelijk toegang tot diezelfde kabel nodig. De AIVD en de MIVD openen bovendien elk jaar maar één toegangspunt tot de Nederlandse kabel.
Medische gegevens
Als de veiligheidsdiensten op medische gegevens van iemand stuiten, moeten zij die onmiddellijk vernietigen. Met één uitzondering: de AIVD en de MIVD mogen medische gegevens verwerken als aanvulling op andere gegevens van een persoon, en dan alleen als het voor het doel van het onderzoek onvermijdelijk is.
Journalisten
In de wet staat al een bijzondere behandeling van journalisten. De AIVD en de MIVD mogen bijzondere bevoegdheden bij journalisten alleen inzetten met toestemming van de rechtbank Den Haag. Op deze manier zijn de bronnen van journalisten extra beschermd.
De gegevens over journalisten zélf krijgen nu ook speciale bescherming door de nieuwe beleidsregels. Die gegevens mogen niet aan een buitenlandse dienst gegeven worden. Er geldt alleen een uitzondering als onze nationale veiligheid in het geding is.
