De echte Band of Brothers

Het toneel is leeg. Twee spelers komen op. Ze lopen hand in hand door het grote woud, pakken een takje, zien een vogel opvliegen. Niemand spreekt. Plotseling betreedt een grote rode draak het podium. Het spuwt vuur naar de spelers. Zij schrikken en deinzen gelijktijdig achteruit. Een stap, twee stappen. Uit het niets verschijnt een blokfluit. De eerste speler grijpt het en begint te spelen. De muziek zwelt aan, vanuit de zijkant van het podium springen zes spelers op en vormen een koor. Met langgevormde “ooooooooh’s” en “aaaaaahaaaaaa’s” ondersteunen zij de muziek. Zij stampen op de grond, het geluid wordt harder en harder. De draak kan zich niet langer beheersen en begint te dansen. De twee spelers bewegen naar voren, en met het koor sluiten zij de draak in, tot zij dansen als één geheel. De draak is onschadelijk gemaakt. De spelers zijn veilig.

In het bovenstaande stuk was geen draak. Er was ook geen woud, tak, vogel of blokfluit. Het toneel was immers leeg. Toch zijn er minstens vijftig getuigen geweest van het bovenstaande verhaal. Improvisatietheater is gebaseerd op het principe dat er niets is, en zolang alle spelers én het publiek accepteert dat er niets is, kan alles ontstaan. De spelers hebben niets voorbereid: ze hebben geen script, geen draaiboek, geen voorwerpen om iets mee te doen. Ze hebben alleen elkaar. En dat is doodeng.

Het is het engst om een ander blind te vertrouwen. Het lijkt niet meer van deze tijd om een ander te vertrouwen. Iedereen kent wel iemand die is vreemdgegaan, omdat een derde tot een kwart van de Nederlanders in onderzoeken schuld bekende. De sociale media lijken het vreemdgaan niet minder te hebben gemaakt; eerder sociaal geaccepteerder, want “het kan iedereen overkomen”. Wie zaken wil doen, op welk niveau dan ook, is ronduit dom als hij iemand blind vertrouwt. Er zijn consumentenprogramma’s en opsporingsprogramma’s genoeg om je te informeren dat je geen snoepjes van vreemde mannen aan moet nemen.

Het ultieme vertrouwen komt nog maar zelden voor. Alleen bij mensen die hun leven volledig in de handen van een ander leggen, kunnen hier nog van spreken. Nou ja, patiënten zullen hun leven in ieder geval niet op het spel zetten door hun arts te beledigen vlak voor ze onder narcose gaan, en er zijn genoeg mensen met vliegangst omdat ze de piloot niet vertrouwen, ongeacht of ze die piloot wel of niet eerder hebben ontmoet. Maar dit zijn nu eenmaal noodzaken waar je niet onderuit komt.

Echt vertrouwen zie je bijna alleen nog bij soldaten. Zij moeten wel. Hun leven kan zeer direct afhangen van de vaardigheden en oplettendheid van de ander. De waargebeurde serie Band of Brothers is hier nog steeds een prachtig voorbeeld van. Het toont beelden van de Tweede Wereldoorlog, van soldaten die uit een vliegtuig springen, kuilen graven om in te slapen, kuilen om in te schijten, kuilen om de brief van het liefje in te verbranden omdat de tuinslang van een of ander lokaal gozertje in het thuisdorp het vriendinnetje zwanger heeft gemaakt, waardoor ze nu met hem moet trouwen. Deze soldaten konden niets voor elkaar verbergen. Emoties, schijtgewoontes en –geuren, er waren geen geheimen onder zulke erbarmelijke omstandigheden. Er was alleen gehoorzaamheid.

Improvisatietheater draait ook om vertrouwen. Het publiek is de vijand die zijn opwachting maakt, waar de speler met knikkende knieën naartoe gaat. Blijven de duimen omhoog, of gaan ze omlaag en wordt de speler afgemaakt? De medespelers zijn de soldaten: afwisselend zijn zij leiders of volgers, de spelers gehoorzamen ieder impuls van elkaar, accepteren alle ideeën en verhaallijnen, dekken elkaars rug. Improvisatiespelers geven zichzelf bloot, omdat zij weten dat hun teamgenoot klaarstaat. Zij gaan. Zij genieten. Zij doen. Alleen zo is het publiek op de knieën te dwingen.

Persoonlijk moet ik altijd huilen bij de boeken over vriendschap. Het einde van the fellowship uit Lord of the Rings bijvoorbeeld, om de wetenschap dat sommige personages elkaar nooit meer zouden zien, omdat hun land zo groot was en zij nog geen Facebook hadden. De soldaten van Easy Company, die zichzelf maar moesten zien te redden nadat zij als oorlogshelden terugkwamen en maar een suf baantje in een saaie fabriek moesten nemen in hun thuisdorp, waar hun strijdmakkers niet meer bij hen waren. Avonturen, uitdagingen, een gezamenlijke vijand. De ingrediënten voor het ultieme vertrouwen zijn in een petrischaaltje te stoppen, en er komt ware vriendschap naar boven. Deze mensen vormen een groep en accepteren alles van elkaar. Vooral als je een zaal volstopt met publiek en slechts een handjevol improvisatiespelers op het podium zet. Zij hebben elkaar. Meer is er niet nodig voor een fantastische avond!